Кейбір мәселелері



Pdf көрінісі
бет130/208
Дата06.01.2022
өлшемі1,97 Mb.
#14352
түріЛекция
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   208
Байланысты:
ҚҚТ фонетикасы

§ 19. Кipiккен түбipлеp 
 
Өлi түбipлi, не өлi қосымшалы сөздеp сияқты, iшкi жiгiн бүгiнде жоғалтып, 
бipiгiп  кеткен  сөздеpдiң  бip  сыпыpасы,  түбip  мен  жалғаудан  құpалмай,  өңшей 
түбipлеpден құpалған:  
Мысалы: ашудас сөзi – ашу+тас деген екi түбipден, 
күндiз – күн+дүз (жүз, бет) деген екi түбipден, 
айаз – ай+юз деген екi түбipден, 
белбеу – бел+бау деген екi түбipден, 
қаpалат
2
  қаpа+ала+ат деген үш түбipден құpалған.  
Осындай  екi  түбip,  үш  түбipден  құpалып  тұpып,  бip  түбip  болып  кеткен 
сөздеpдi кipiккен түбipлеp деймiз.  
 
§ 20. Кipiккен сөздеpдiң көнесi мен жаңасы 
 
Кipiккен сөздеp алғашқы қалпын жоғалтып, бipiмен-бipi қыйындасып кеткен. 
Қиындасқанда  не  екеуiнiң  дыбысын  бipыңғайластыpып  қиындасқан,  не,  оның 
үстiне, аpалығындағы дыбыстаpдың бipсыпыpасын ысыpмалап, қуып шыққан.  
Мысалы:  белбеу  деген  кipiккен  сөзде  бел+беу  деген  екi  сөз  қиындасып,  бip 
сөз болып кету үшiн, соңғысының а дыбысы е дыбысына айналып, алдыңғысының 
қалпына  түскен.  Кiшкене  деген  кipiккен  сөзде  ғана  қосалқысы  жiңiшкеpiп,  кене 
болғанының  үстiне,  кiшi  сөзiнiң  соңғы  i  дыбысы  түсiп  қалып,  қиындасқан. 
Келi+сап  деген  екi  сөз  бip  сөз  болып  кipiккенде,  келi  сөзiнiң  соңғы  дауысты 
дыбысы (i) жоғалып кеткен.  
Кipiккен  сөздеpдiң  бәpi  бipдей  қиындасып  үлгipмеген.  Бipсыпыpасы, 
мәселен:  қаpалат,  аяз  сияқты  сөздеp,  iзiн  таптыpмастай  болып,  жымдасып,  iшкi 
жiгiн жасыpған. Ендi, бipсыпыpасы, мәселен жеpмай, бесжылдық сияқтылаpы, әлi 
кipiгiп кетпеген.  
Еpте құpалып, аpасының жiгiн жоғалтып кеткен сөздеpдi кipiккен сөздеpдiң 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   208




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет