Кэкен Аханов грамматика теориясының негіздері ж о га р ы оку оры ндары ны ц филология ф акульт ет т еріне арналган оқу цүралы


  В.А.  Богородицкий,  Введение  в  татарское  языкознание  в  связи  с  другими



Pdf көрінісі
бет128/237
Дата31.12.2021
өлшемі5,78 Mb.
#21265
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   237
Байланысты:
akhanov k grammatika teoriiasynyn negizderi

1  В.А.  Богородицкий,  Введение  в  татарское  языкознание  в  связи  с  другими 
тюркскими  языками,  стр. 134.
115


шында сарыг түрінде дыбысталған  сөздің тілдің даму  барысында 
соңғы  дыбысы  (ғ)  түсіп  қалған  да,  бұл  сөз  казак  тілінде  сары 
түрінде  дыбысталатын  болған.  Ал  саргай  деген  туынды  етістік 
қазіргі  қазақ  тілінде  сары  түрінде  айтылатын  сын  есімнен  емес, 
оның ертеректегі  түрі — сарыг формасынан жасалып,  осы түбірдің 
(сарыг)  соңғы  дыбысы  (ғ)  жүрнактың  (-ай)  қүрамына  жылысып 
ауысқан.  Бұл  мысалдардан  морфологиялық  жылысу  процесінің 
әсерінен  сөздің  түбіріндегі  (немесе  негізіндегі)  элементтің 
аффикстік  морфемаға  жылжып,  соның  нәтижесінде  аффикстің 
құрамы үлгая түсетіндігін  көреміз.
Морфологиялық  жылысу  процесінің  нэтижесінде,  бірінші- 
ден,  -   аффикстік  морфеманың  дыбыстық  кұрамы  ұлғая  түссе, 
екіншіден,  -   сөз  қүрамындағы  алдыңғы  жүрнақ  соңгы  жүрнаққа 
жылжып,  қүранды  жұрнақтар  жасалады.  М эселенің  осы  жагын 
аңғарта  келіп,  проф.  В.А.  Богородицкий:  «Өте  үлғайыңқырай 
түскен  жұрнақтар  жалаң  жұрнақтармен  салыстырғанда,  тілде 
кейініректе  жасалды»  -  деп  түйіндейді'  (кұранды  жүрнақтар  мен 
сіңіскен жұрнақтар жайында 34-параграфты  қараңыз).

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   237




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет