Кэкен Аханов грамматика теориясының негіздері ж о га р ы оку оры ндары ны ц филология ф акульт ет т еріне арналган оқу цүралы


 А .А .  Шахматов,  Синтаксис  русского языка,  Л.,  1941,  стр.422



Pdf көрінісі
бет180/237
Дата31.12.2021
өлшемі5,78 Mb.
#21265
1   ...   176   177   178   179   180   181   182   183   ...   237
Байланысты:
akhanov k grammatika teoriiasynyn negizderi

1 А .А .  Шахматов,  Синтаксис  русского языка,  Л.,  1941,  стр.422.
173


жайында  эңгіме  етуінің  себебі  оның  грамматикалык  теориясына 
тән  психологизмге байланысты  екендігі  аңгарылады.
Орыс  тіл  білімінде  акад.  В.В.  Виноградов  жэне  т.б.  грам- 
матистер  де  сөз  таптарын  сөздердің  лексика-грамматикалық 
топтары  деп  есептейді.  Сөз  таптарын  бұлайша  анықтау,  сайып 
келгенде, И.А.  Бодуэн де Куртенэ мен Л.В. Щербаның сөз таптары 
туралы  көзкарасына  барып  тіреледі.  В.В.  Виноградовтың  мына 
бір  тұжырымы  оның  сөз  табы  туралы  пікірінің  мэнісін  айқындай 
түседі:  «Сөз  лексикалық  жэне  грамматикалык  магыналардың  ішкі, 
конструктивті  бірлігі  болып  табылады»1.  Акад.  И.И.  Мещанинов 
те  сөз  таптарын  сөздердің  магыналары  мен  формаларының  өзара 
ұштасуы деп қарайды:  «Семантикалық жақтан да, форма жагынан 
сипатталатын  лексикалық  топтар  соз  таптары  деп  аталады»2. 
Н.С.  Поспелов  сөз  таптарын  сөздердің  лексика-грамматикалық 
топтары  деп  санайды  да,  ол  топтар  өздеріне  тэн  грамматикалык 
категориялармен сипагталады деп тұжырымдайды3.
Ф.Ф.  Фортунатов  жэне  оның  мектебі  сөз  таптарын  формаль- 
ды-грамматикалык  (дәлірек  айтканда,  морфологиялық)  катего­
рия  деп  карады.  Ф.Ф.  Фортунатов  сөздерді  «түрленетін»  жэне 
«түрленбейтін»  сөздер  деп  топтастырады  да,  «түрленетін» 
сөздерді  «жіктелетін»  (етістіктер),  «септелетін»  (зат  есімдер) 
сөздер,  септелетіндердің  ішінде тек  (род)  категориясына  орай  сөз 
түрлендіруші  формаларга  ие  болатын  сөздер  (сын  есімдер)  деп 
іштей жіктейді. Ф.Ф. Фортунатов үстеулерді «түрленбейтін», бірақ 
сөз тудырушы формаларга ие болатын топка жатқызады4. Сөздерді 
бүлайша тек  сыртқы  белгілеріне  қарай  сөз таптарына топтастыру 
тар  шеңбердегі  морфологизмге  экеп  соқтырды.  Фортунатов 
мектебіне тэн  морфологизм Л.В.  Щ ербаның енбектерінде орынды 
сынга  алынды.  Ол  былай  деп  жазды:  «Алайда  стол,  медведь


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   176   177   178   179   180   181   182   183   ...   237




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет