К-Қ.  Ж ұбановты ң жоғарыда аталған  еңбегін ің 224-225-беттер і

бірдей идиомалық мағынаға ие бола бермейді, екіншіден, дара (бір 
ғана)  ұгымды  сөз гіркесі де білдіре  алады.  Сөздің семантикалык 
гүтастық  белгісін  ол  былайша  тусінеді:  «...сөздің  семантикалык 
тұтастық  ұғымына  талдау  жасауда,  бір  жағынан,  сөздің  магына- 
сын,  екінші  жағынан,  ұғымды  бір-бірінен  айқын  ажырата  білу 
қажет.  Сөзге  (күрделі  сөзге)  жэне  сөз  тіркесіне  (еркін  тіркеске) 
қатысы  тұрғысынан  алғанда,  мағына  мен  ұғымының  арасындағы 
айырмашылық  мынада:  егер  күрделі  сөздің  сыңарларының  бірде- 
біреуі... өзінің мағынасын сактамаса жэне бүгіндей күрделі сөз бір 
бүтін  лексикалық  мағынаға  ие  болса  (жэне  бір  үғымды  білдірсе), 
еркін  сөз  тіркесінің  эрбір  мүшесі,  бүтіндей  сөз  тіркесі  тұтасымен 
тек  бір  гана  ұғымды  білдірген  күнде  де,  өзінің  лексикалық 
магынасын  сақтайды.  Дэп  осылай  болғандыктан  еркін  сөз  тір- 
кесінщ  мүшелерінің  әрқайсысы  өзінің  лексикалық  мағынасын 
жэне жеке ұғымды білдіру қабілетін де сақтайды, өйткені олардың 
қайсысына болса да логикалық екпінді түсіріп айта аламыз, соның 
нәтижесінде  ол  логикалық  предикагты,  яғни  жеке  үгымды  білді- 
реді. Ал  күрделі  сөздің сыңарларының бірде-біреуі...  өзінің лекси- 
калық  мағынасын  сақтай  алмағандықтан,  олардың  еш  біреуі  жеке 
тұрып  өздігінен  ұгымды  білдіре  алмайды,  логикалық  екпінді  тек 
күрделі  сөздің тұтас өзіне ғана түсіріп айтуға болады.
Атауыш  сөздің  (күрделі  сөздің)  семантикалық  тұтасгығы  сөз- 
дің ең басты  белгісі  болып  саналады  жэне  сайып  келгенде,  сөздің 
барлык басқа белгілерін айқындап шешеді»1.
Күрделі  сөздің  күрамындағы  сыңарлардың  жеке  түрған 
қалпындағы 
мағыналык  дербестігінен 
айырылуы,  өздігінен 
үгымды  білдіре  алмауы  жэне  бүтіндей  күрделі  сөздің  идиомалық 
магынаға  ие  болуы  немесе  ие  болмауы  тэрізді  ерекшеліктер 
күрделі  сөз  атаулының  барлық  түрлерінде  бірдей  дэрежеде 
кездесе бермейтіндігін атап айту қажет. Ьүлай дейтініміз мынадан: 
күрделі  сөздердің  біріккен  сөз,  құрама  сөз,  қос  сөз  деп  аталатын 
түрлерінің  эрқайсысының  өзіндік  ерекшеліктері  мен  белгілері 
бар.  Күрделі сөздердің аталған түрлерінде семантикалық  гұгастық 
белгісі  әр  сипатга  көрінуі  мүмкін.  Мысалы,  цолгап  деген  біріккен 
сөздің  сыңарларының  эркайсысы  жеке  түрғандағы  лексикалық

жүктеу/скачать 5,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: