Білгенгемаржан Түрікқағанаты(552–603жж.).(VІғ.ортасы).Түрікқағанатыныңжераума- ғы,этникалыққұрамы. Ал тай дан бас тап, Кас пий те ңі зі не дей ін гі ара лық та же рі міз
де гі ең ал ғаш қы ірі мем ле кет Тү рік қа ға на ты деп атал ды. Хал қы ның не гіз гі құ ра мы
түр кітіл дес ұлттар еді. Ішін де гі ең кө бі те ле тай па ла ры бол ды. Қы тай де рек те рі
б ойын ша «те ле» сө зі нен «тү рік» атауы қа лып тас қан, оның құ ра мы на 30дан аса те ле
тай па сы ен ген.
Түріктердіңтәуелсіздікжолындағыкүресі.Саясижағдайы. Тү рік
қол бас шы сы на 545 жы лы қы тай ел ші сі ке ліп, бей біт қа рымқа ты нас ор нат ты. Тү рік
қол бас шы сы Бу мын 552 жы лы Жу жан қа ға ны Ана ғұй ды же ңіп, осы же ңіс тен кей ін
«Елхан» де ген атақ ала ды. Тү рік тер ал ға шын да жу жан дар ға те мір өн ді ріп, олар ға
тәу ел ді бол ған. Жу жан дар дың же ңі луі Мұ қан қа ған (553–572) ке зін де тү рік тер дің
Ұлы да ла ның қо жа сы на ай на луы на жол аш ты. Тү рік қа ға на ты ның оң түс тікшы ғы сын
да ғы Қы тай би леу ші ле рі Мұ қан ға сыйсия пат жа сап, өз жақ та ры на тар ту ға әре кет
жа сай ды. Тү рік тер 563–567 жыл да ры эф та лит тер ді (Кас пий жа ға ла уы нан Сол түс тік
Үн діс тан мен Шы ғыс Түр кіс тан ға дей ін гі жер ді алып жат қан Ор та Ази яның оты рық шы
тай па ла ры) жау лап ал ды. Бу мын қа ған ның іні сі Иш те ми дің ке зін де VІ ғасырдың
70жыл да ры Тү рік қа ға на ты ның үс тем ді гі Сол түс тік Кав каз бен Қа ра те ңіз дің сол түс тік
жа ға ла уы на дей ін жет ті. Түр кі лер Ор та Ази яны жау лап ал ған нан кей ін Же рор та те ңі
зі не дей ін ба ра тын Жі бек жо лы на ие лік ет ті.
