Мазм ұ н ы кіріспе
Ноғай Ордасының Ресейге бағыныштылығы мәселесі
жүктеу/скачать 314,5 Kb.
|
| Ноғай Ордасының Ресейге бағыныштылығы мәселесі де ноғайтанудың өзекті тақырыптарының бірі. Тарихи әдебиеттерде жинақталған пікірлерді талдай келе мынадай тұжырымдар жасауға болады.
Біріншіден, Ноғай Ордасы немесе ноғайлар патша титулдарына енгізілген жоқ. Бұл дерек Қазан, Астрахань, Сібір хандықтарының территориясы сияқты Мәскеу иеліктеріне Ноғай жерінен енгізілмегендігін танытады [38, 49]. Екіншіден, Ноғайлар Мәскеуге ешқандай мемлекеттік салық төлеген жоқ. Салықтың орнына Ноғай ордасы патшадан жарлық болса, өз әскері, өз азық-түлік, қару-жарағымен жорыққа шығуға дайын тұруы тиіс еді. Оларға жалақы төленбейді, оның орнына соғыстан қандай олжа түсірсе соның бәрін иелене алатын. Бұл келісімдер Мәскеу елшілерінің Речь Посполитаяға қарсы жорық жасауға байланысты шартнамасында анық жазылған. Бұл сбееп те бодандықты толық дәйектей алмайды. Үшіншіден, Ноғай Ордасы тарихының соңына дейін оның билеушілері Ресеймен Елшілік приказ арқылы байланыс жасады. Сыртқы саяси дербестікті шектеу протектораттық институттың негізгі белгісі. Ол кейдк жергілікті билеушінің жанындағы протектор-мемлекеттің арнайы тағайындаған кеңесшісі түрінде де қолданылатын. Ноғай-орыс қатынасында соңғы түрі қолданылған жоқ, оның есесіне саяси дербестікті шектеу уақыт өткен сайын белең ала берді. Төртіншіден, Ноғай Ордасына ешқашан да Ресейлік заңдар – Судебник ережелері, патша жарлықтары, боярлық және соборлық үкімдер тараған жоқ. Үкімет Еділсырты билеушілерінің тәуелсіздігін танып, аталған заңнамаларды енгізуге ұмтылған жоқ. Бесіншіден, Ноғай Ордасы Ресейдің воеводаларлықтары мен разрядтарына енген жоқ және уездерге бөлінбеді. Мәскеу Ноғай Ордасы ыдырағаннан кейін ондаған жылдар бойы оның территориясын әкімшілік бөліктерге бөлуден тартынды. Осының өзі Ноғай Ордасының Мәскеу билігіне толық тәуелді болмағандығының бір айғағы бола алды. Қорыта айтқанда, жоғарыда келтірілген дәйектерге сүйеніп, Ноғай Ордасы мен Мәскеудің арасындағы қарым-қатынас протекторат элементі бар вассалдыққа негізделді деп айтамыз. ХҮІ ғасырдың соңы ХҮІІІ ғасырдың басында Ноғай Ордасының Ресей құрамына өту процесі басталды, бірақ бұл процесс Ноғай державасының күйреуімен аяқсыз қалды. Бір кездердегі қуатты мемлекеттің орнында қалған басшысыз иеліктерді Ресей патшасы өз боданы деп жариялай салды. жүктеу/скачать 314,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|