Метеорологиялық-климатологиялық энциклопедия
жүктеу/скачать 4,63 Mb. Pdf көрінісі
|
| ШӚЛЕЙТ – аридтік климат жағдайында қалыптасатын ландшафт
түрі. Далаға және шӛлге тән ӛсімдік түрлері аралас кездеседі. Солтүстік және Оңтүстік жарты шардың қоңыржай, субтропиктік және тропиктік белдеулерінде таралған. Шығыс жарты шардың қоңыржай белдеуінің Шӛлейті – Каспий ойпатының батысынан Ордостың (Қытай) қиыр шығысына дейінгі 10 мың км- ге созылған; субтропиктік және тропиктік белдеулердегі Шӛлейт – Сахарада, Оңтүстік және Оңтүстік-батыс Африкада, Арабия түбегінде, Кіші Азиямен Иран таулы қыратында, Үнді алабында, Австралияның ішкі бӛлігінде кездеседі. Батыс жарты шардың қоңыржай белдеуінің Шӛлейті – Сеңгір таулардан шығысқа қарай 1300 км-ден астам алқапты қамтиды; субтропиктік және тропиктік белдеулердегі Шӛлейт –Колорадо үстіртінде, Үлкен алапта, Мексика таулы қыратында, Анд тау¬ларынан шығысқа қарай жатқан бӛлігінде қалыптасқан. Шӛлейтте климат ӛте қуаң, булану жауын-шашын мӛлшерінен әлдеқайда артық болады. Жер беті суы мардымсыз. Ағын суы шағын ӛзен мен жылғалардан тұрады. Ащы сулы шағын кӛлдер кӛп. 2 м тереңдікте грунт суы кездеседі. Шӛлейт бедері адырлы, құм бұйратты келеді. Қоңыржай белдеудегі Шӛлейтте борпылдақ жыныстар шоғыры, субтропиктік, тропиктік шӛ¬лейттерде карбонатты берік жабындылы, қатты бедер пішіндері басым. Топырағы бозғылт қызыл қоңыр. Ӛсімдік жамылғысы ылғал тапшылығына тӛзімді шӛп және бұта түрлерінен тұрады. Қоңыржай белдеу Шӛлейтнде боз, бетеге, еркекшӛп, жусан, қараған, Австралияның субтропиктік Шӛлейтнде спинифекс, эвкалипт, т.б. ӛседі. Жануарлар дүниесінде пржевальский жылқысы, құ-лан, бӛкен, кемірушілер мен бауырымен жорғалаушылардың кӛптеген түрлері, т.б. кездеседі. Мал ш-нда Шӛлейттің жайылымдылық маңызы зор; қала Шӛлейт белдемі. ШӚМІШ – 1) металлургияда балқыған металл, штейн не қожды бӛліп құюға, тасымалдауға, қысқа мерзімге сақтауға арналған болат (не шойын) ыдыс. Ыстық металдың бүлдіргіштік әсерінен қорғау мақсатында Шӛміш қорабының ішкі беті отқа тӛзімді кірпішпен не конвертерлік қожбен (түсті металлургияда) қапталады. Болат құюға арналған Шӛміштің сыйымд. 480 т. Шӛміш кӛпір кран не т.жылы арбасы арқылы қозғалтылады. 2) Жер қазғыш және кӛтеру- тасымалдау машиналарының Шӛміші – тұтас материалдың ( мысалы , грунт, бидай т.б.) белгілі бір бӛлігін бӛліп алуға және оны тиейтін жерге тасымалдауға арналған жұмыстық тетік. Ол жұмыстық шынжырға (кӛп шӛмішті шынжырлы экскаватор, драга, элеватор), роторға (роторлы экскаватор), шӛмішті рамаға, т.б. бекітіліп немесе шынжырмен ілініп (драглайн, грейфер) қойылады. Шӛміш құю, пісіру не штампылау тәсілдерімен жасалады. Бір шӛмішті экскаватор Шӛмішінің сыйымд. 0,15 – 200м3, кӛп шӛмішті экскаватордікі 0,007 – 7 м3, скрепердікі 0,75 – 60 м3, драганікі 0,05 – 1 м3. Кӛп шӛмішті тиеуіштер Ш-інің саны 12 – 50-ге, ал роторлы экскаватордікі 6 – 18-ге жетеді. ШУ – Жамбыл облысы Шу ауданындағы қала. Аудан орталығы Тӛле би ауылынан оңтүстікке қарай 8 км, облыс орталығы Тараз қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 225 км жерде, Шу ӛзенінің сол жағында орналасқан. Тұрғыны 36 010 адам (2010). жүктеу/скачать 4,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|