Министерство науки и высшего образования республики казахстан
жүктеу/скачать 0,68 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ключевые слова: Уголовно-исполнительная система, Массовые беспорядки,
Исправительные учреждения, Пробация. Annotation. Mass riots are a very complex structure that has a significant impact on all spheres of public life. The article is devoted to mass riots committed by convicts serving a sentence of imprisonment in correctional institutions. Keywords: Penal enforcement system, Mass riots, Correctional institutions, Approbation. Соңғы онжылдықта Қазақстан Республикасында қылмыстық-атқару жүйесін жетілдіру шеңберінде бас бостандығынан айыру орындарында құқықтық тәртіпті нығайтуға, сотталғандарды ұстау жағдайларын және олардың жазаларын өтеу тәртібін жақсартуға, азаматтық қоғамның пенитенциарлық жүйенің қызметіне қатысуын кеңейтуге мүмкіндік берген бірқатар бағдарламалар іске асырылып заңдарға өзгерістер енгізілген. Бас бостандығынан айыру орындарында ең үлкен қауіп сотталғандар жасаған жаппай тәртіпсіздіктер болып табылады. Бұл ең алдымен сотталғандарға, түзеу мекемелерінің персоналына, түзеу мекемелерінің аумағында болатын өзге де азаматтарға қатысты зорлық-зомбылықты қолданумен, түзеу мекемелері мен сотталғандардың меншігіне өртеу өзге де қол сұғушылықтар жасаумен,сотталғандар мен сотталғандардың меншігіне қол сұғушылықтар жасаумен, сотталғандарға, түзеу мекемелерінің қаруды қолдану, түзеу мекемесі әкімшілігінің өкілдеріне қарулы қарсылық көрсету болып табылады[1]. Сотталғандардың жаппай тәртіпсіздіктер жасауының басталуы көбінесе сотталғандарды ұстау режимін жаппай бұзу болып табылады, соңғыларының түзеу мекемесі әкімшілігінің заңды талаптарын орындаудан бас тартуы (жұмыстан, тамақтан топтық бас тарту, күнделікті тәртіпті орындамау және т.б.). Осы санаттағы жасалған қылмыстардың динамикасын талдау бұл қылмыстың жасалуын жиі бастайтын ұйымдасқан сотталған топтардың жетекшілері деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді[2]. Жүргізілген статистикалық зерттеуге сәйкес, жаппай тәртіпсіздіктер көбінесе қатаң режимдегі түзеу колонияларында және діни қызметкерлердің колонияларында жиі кездеседі. Ең аз қарастырылған қылмыс арнайы режимдегі түзеу колониялары мен түрмелерде жиі кездеседі. Мысалға алатын болсақ 2022 ж. 14 қыркүйек күні әскери қызметшілер мен қылмыстық-атқару жүйесінің қызметкерлері дабыл бойынша Қарағанды облысының колониясына тартылды. Қарағанды облысы бойынша қылмыстық-атқару жүйесі департаментінің АК-159/5 мекемесінің базасында ҚАЖ әскери қызметшілері мен қызметкерлерінің бірлескен оқу-жаттығулары өтті. БАҚ айтуы бойынша бір күн бұрын сағат 9.00 шамасында 15 сотталушы мекемеге іргелес аумақты жауып, колония әкімшілігінің күнделікті өмірі мен жұмысын тоқтатып, бүлік шығарды. Қызметкерлер жанжалды өз бетінше шеше алмады, өйткені басқа сотталғандар митингіге қосылды. Дабыл бойынша мекемеге жетінші атқыштар ротасының 175 әскери қызметкері және атыс 53 қаруымен, оқ-дәрілермен және жеке қауіпсіздік пен белсенді қорғаныс құралдарымен жабдықталған 40 офицер тартылды.Дәл осындай іс әрекеттер республика бойынша болатыны жасырын емес. Азаматтарды қылмыстық әділет саласына тартуды барынша азайту, қылмыстық қуғын-сүргін шараларын үнемдеу мақсатында қоғамнан оқшаулауға байланысты емес, оның ішінде құрылған пробация қызметінің қызметін жетілдіру жолымен қылмыстық- құқықтық шараларды неғұрлым кеңінен қолдану үшін жағдай жасау қажет болып табылады. Бұл жерде пробация ұғымын ашып кетсек. Пробация дегеніміз - санаттары заңмен айқындалған адамдардың қылмыстық құқық бұзушылықтар жасауының алдын алу үшін олардың мінез-құлқын түзеуге бағытталған бақылау және әлеуметтік-құқықтық сипаттағы қызмет түрлері мен жеке айқындалатын шаралар жүйесі. Өз кезегінде пробация бірнеше мақсатты көздейді. Олар: 1) күдіктінің, айыпталушының мінез-құлқын түзеу; 2) сотталған адамды әлеуметке қосу; 3) қылмыстық-атқару (пенитенциарлық) жүйесінің мекемесінен босатылған адамды әлеуметтік бейімдеу және оңалту арқылы қоғамның қауіпсіздігін қамтамасыз етуге жәрдемдесу болып табылады. Ал осы мақсатқа жеті үшін аға қойған мінддеттер болады. Оларға: 1) өздеріне қатысты пробация қолданылатын адамдарға әлеуметтік-құқықтық көмек көрсету; 2) бас бостандығынан айырумен байланысты емес жазалардың заңмен айқындалған түрлерін орындау; 3) өздеріне қатысты сот пробациялық бақылау белгілеген сотталғандарға пробациялық бақылауды жүзеге асыру; 4) қылмыстық-атқару (пенитенциарлық) жүйесі мекемесінде жазасын өтеп жатқан сотталған адамды босатуға дайындау болып табылады. Түзеу мекемелеріндегі жаппай тәртіпсіздікті алдын алу мақсатында ағымдағы жылы Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі Қылмыстық-атқару жүйесі Комитетінің түзеу мекемелерінде ерекше жағдайлар режимін енгізу қағидаларын бекіткен. Ерекше жағдайлар режимі түзеу мекемесінде Қазақстан Республикасы Қылмыстық-атқару кодексінің 80-бабына сәйкес енгізілетін уақытша шара болып табылады, мемлекеттік органдар, мекемелер қызметінің заңдарда белгіленген азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, заңды тұлғалардың құқықтарын шектеуге, сондай-ақ оларға қосымша міндеттер жүктеуге жол беретін ерекше құқықтық режимін білдіреді. Бұл заңның тағы бір ерекшелігі - түзеу мекемелеріне іргелес аумақта, елді мекендерде тұратын адамдардың, оларда жұмыс істейтін персоналдың және сотталғандардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мүддесінде ғана енгізіледі. Ерекше жағдайлар режимі түзеу мекемесінің қалыпты жұмысын ұйымдастырудың нақты қатері, онда жұмыс істейтін персоналдың, сотталғандардың және іргелес аумақта тұратын, төтенше шараларды қолданбай белгілеу мүмкін емес адамдардың қауіпсіздігі болған кезде ғана енгізіледі[3]. Қорыта келсек Қазақстан Республикасы қылмыстық - атқару заңнамасының мақсаттарының бірі сотталғандарды түзету, сондай-ақ олардың жаңа қылмыстар жасауының алдын алу болып табылады. Конструкциясы бойынша бас бостандығынан айыру түріндегі қылмыстық жазаны орындайтын түзеу мекемелерінде жаппай 54 тәртіпсіздіктер ұйымдастыру түріндегі қылмыс ресми құрамы бар қылмыс болып табылады. Осылайша, қылмыс түзеу мекемелері үшін де, жалпы қоғам үшін де өте өзекті және маңызды проблема болып табылады деген қорытындыға келуге болады, өйткені сотталғандардың пенитенциарлық мекемеде жазасын өтеу кезінде қылмыс жасауы жазаны орындау кезінде туындайтын елеулі қайшылықтар мен кемшіліктердің болуын көрсетеді. жүктеу/скачать 0,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|