Монография \ 3 «санат» а л м п и 1МП
uierin, жылап отырган-ды” деген; Мольер “менщ Тартюфым эшейш 6ip
жүктеу/скачать 12,37 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 6ip-6ipiHe
| uierin, жылап отырган-ды” деген; Мольер “менщ Тартюфым
эшейш 6ip мырза Тартюф кана емес, буюл адам баласыныц барлык тартюфтарыньщ косындысы” деген болса, Черны шевский езшщ “Не icrey керек” романында “жаца урпактыц езше жуздеп кездесетгн кэд1мп Kici секши юсшершщ” кдсиеттершен курап 6ip бейне жасагысы келгенш айткдн; ал Горькийдщ типке кояр талабы осылардыц бэрше туйш, тужырым секищ: “Егер ыздщ суреттеп керсеткшдз келгет дукенпп болса, 6ip дукеннпде отыз дукешш жатсын; поп болса, 6ip поп отыз поптан куралсын: муныцызды Херсондагылар окыса, Херсон попын, Арзамастагылар окыса, Арзамас попын керетш болсын” . Тшптх образ жасаудыц осы шартгарыныц 6api, туптеп келгенде, керкем эдебиетге акикат шындыкгыц ец непзп зандылыкгарын керсету ушш керек. Мэселен, эдебиетгеп 6ip байдъщ образы ом1рдеп 6ipHeme байдыц, 6ip кедейдщ образы 6ipHeme кедейдщ ец елеул1 ерекшелпстершен куралады да, тип болады. Сол аркылы акикат шындыкхагы байлар ортасы мен кедейлер ортасындагы пршшк-тагдыр зацдылыктары танытылмак, Итбай мен Игшк, Амантай мен Дэркембай солай жасалган. Эйтпесе, дал осындай адамдар акикат ем 1 рдщ езгнде дал осынау сом тунга, мыкды мшез калпьшда болды деп угу кате. Эрине, .осыларга 6ip жаты болмаса 6ip жагынан уксайтын итбайлар мен игшктер, амантайлар мен дэркембайлар болды, 6ipaK олардьщ 6epi мыналардан элдекайда шагын, крраш, усак, куша болатын. Ал эдебиеттеп элп 6ip улкен Итбай — ем1рдеп усак итбайларды, Игшк — иплгкгерда, Амантай — амантайларды, Дэркембай — дэркембайларды тугел кдмтып, тутастыра 107 керсететш бшк шоку — карауыл тебе icnerri. Типтещцру 6ip адам аркылы вм1рдеп мыц адамды 6ip-aK кдмтып керсетед1 Адам бар жерде мшез бар. Ал емхрдеп алуан тд ш мшездщ эдебиетте жинакгалган б1ртутас тиш бар. QMipre карал енерд1 багаласак, енерге карал eMipre де “уым” айтамыз: зымиян болса — Кунанбай, сарац болса — Кдрабай, ацкау болса — Мыркымбай, жалкау болса — Судырахмет дейм1з. 0Mip мен енердщ булайша астасуы, енердщ eMipre айналуы — улы кубылыс. Бул кубылыс сез внершде тек типтевддру тэсипмен, нэтижесшде нагыз тип аркылы гана болмак, Керкем эдебиеттеп типтйс образдарга кдрап отырьш белгип 6ip уакыт пен кещстжтеп когамдык, дамудьщ непзп жэне шешуцл тенденциясьш байкауга болады. Айталык, казак когамыныц еткен гасырдагы унамды касиеттершщ 6ip алуанын М.Эуезов Абай тулгасына шогырлал, тутастыра таныткан десек, осындай парасат еюлдершщ ещц XX гасырдыц бас жагындагы — жаца дэу1рдеп жаца кдсиеттергн С.Муканов Аскар образы аркылы керсетп. Одан берп, Tirrri ез дэу1рш1здеп тштгерге баксак, F. Мустафиннщ Мейрамы — адамдардьщ бейбгг курылыс кезшдеп калаулы ерекшелж- тершен тугастырылган тулга болса, Р.Мушреповтщ Кдйро- шы — адам рухыныц согыс жылдарьшдагы 6ip лап еткен айрывдда Kepimci секивд. Бул айтылгандар, 6ip жагынан, б1здщ эдебиет1м1здеп унамды кешпкер проблемасыныц эр кезенде эр кырьшан кершу!, эр жагынан ineiuuiyi десек, екшпй жагынан, осылар аркылы ем1рдщ езщдеп кимыл-козгалысты, когамньщ даму тенденциясын ацгаргандай боламыз. Абай мен Аскар, Мейрам мен Кдйрош — эркайсысы эр тустыц типтж тулгасы, эркайсысында езгеге уксамайтын, тек ездерше гана тэн езгеше мшез-кулык, ic-эрекет, болмыс-бтм бар. Солай болганмен, осыларда 6ip-6ipiHe деген рухани уксастык бар, буларда 6ip турлг парасат тутастыгы бар; 6ipiH-6ipi жалгастыратын, 6ipiH-6ipi толыкгыратьш тэр1здь Каращы тунек, капас, муздай с1рескен тоц мойын феодалдык ортада жалгыз шырактай жылтыраган Абай eMip тещзшщ музын е р т п , сещн айдаган жойкын дауылдар тусында Аскарша жанып, “дауылдан кешнп” мулде жаца жагдай мен ортада Мейрамдай маздап, Кайроштай жалындар ма едг, кайтер ед1? Эрине, сейтер сдь Адамдык рух тутастыгы, когамдык даму толассыздыгы деген осы болады. Дэл осы секида казгрп казак эдебиетшдеп эйелдер образыньщ улкен галереясын аралап кдрасак та, олар аркылы тек адам ерекшелжтерш гана емес, эркайсысы жүктеу/скачать 12,37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|