Болашақ ағылшын тілі мұғалімдерінің коммуникативтік

76 
қамтылған. Оқу бағдарламасына ұзақ мерзімді және орта мерзімді 
жоспарлардан тұратын ұсынымдық сипаттағы оқу жоспары қоса беріледі. 
Оқытудың мақсаттары мен тәсілдеріне негізделген жоспарларда мұғалімдер 
үшін тақырыптар мен бөлімдер бойынша сабақтар өткізу, сабақтарда 
оқушыларды ұйымдастыру бойынша ұсыныстар берілді, сондай-ақ, оқу 
ресурстары (интернет, мәтіндер, жаттығулар, бейне және аудиоматериалдар 
және т.б.) енгізілді. 
Жаңартылған оқу бағдарламаларының мазмұндық ерекшелігі: - пәннің 
мазмұнын жобалауға арналған спиральдік ұстанымы; - таным заңдылықтарына 
негізделген және пәндік операциялардың аса маңызды түрлері бойынша 
жіктелетін Блум таксономиясы бойынша оқыту мақсаттарының иерархиясы; – 
білім беру деңгейлері бойынша және барлық оқыту курсы бойынша 
педагогикалық мақсат қою, бұл пәнішілік байланыстарды барынша ескеруге 
мүмкіндік береді; - бір білім беру саласының ішінде пәндер арасында «толассыз 
тақырыптардың» болуы, сондай-ақ пәнаралық байланыстарды жүзеге асыру; - 
бөлімдер мен тақырыптар мазмұнының уақыт рухына сәйкестігі, әлеуметтік 
дағдыларды қалыптастыруға баса назар аудару; - ұзақ мерзімді, орта мерзімді 
және қысқа мерзімді жоспар түрінде оқу процесін технологияландыру. 
Жаңартылған білім беруде тілдерді үйрену барысында сөйлеу қызметінің 4 
дағдыларын дамытуға бағытталған коммуникативтік тәсілге ерекше көңіл 
бөлінеді: тыңдау, сөйлеу, оқу және жазу. Грамматика ұсынылған сөйлеу 
тақырыптары аясында оқытылады. Жалпы білім беретін мектептерде үш тілді 
оқыту бағдарламасын енгізу туралы мәселе туындайды. Өйткені, кез келген 
жағдайда қиындықтар басталады, көбінесе олар оқытушылар құрамында пайда 
болады. 
«Педагогтарды жоғары білімсіз дамыту мүмкін емес», – деп атап өтті 
ЮНЕСКО жоғары білім департаментінің басшысы Марк Антонио Р. Диас. - 
Онсыз білім беруді дамыту туралы да сөз қозғауға болмайды: дәл осы жоғары 
мектеп мұғалімдерді дайындауға, білім беру саласында бағдарламаларды 
әзірлеуге және зерттеулер жүргізуге жауапты. Университеттер қазіргі заманның 
өзекті, жан-жақты мәселелерін шешудің белсенді қатысушылары болуы тиіс: 
кедейлікті, төзбеушілікті, қатыгездікті, сауатсыздықты, аштықты жою,
қоршаған ортаны сақтау». 
Қазақстандық тілдік білім беру тәжірибесінің өзгеруіне байланысты 
бастауыш мектепте «ағылшын тілі» пәні бойынша Типтік бағдарлама 
жаңартылды. Жаңартылған бағдарлама шет тілін меңгерудің жалпыеуропалық 
шеңберіне (CEFR – Common European Framework of Reference – шет тілін 
меңгерудің жалпыеуропалық құзыреттілігі) сәйкес ағылшын тілін меңгерудің 
деңгейлік моделі негізінде тілдік білім беру мазмұнының сабақтастығын 
көздейді. Деңгейлерді бөлу кезінде типтік оқу бағдарламасында бастауыш 
сынып оқушылары ағылшын тілін А1 (өмір сүру деңгейі) қарапайым деңгейінде 
меңгеруі тиіс деп белгіленген. 5-7 сынып оқушылары А2 деңгейіне (қымбат 
деңгей), 8-10 сынып оқушылары В1 деңгейіне (шекті деңгей) қол жеткізеді деп 
болжануда, мектеп түлектері ағылшын тілін В2 алдыңғы қатарлы деңгейінде 

77 
меңгеретін болады. Ағылшын тілі бойынша жаңартылған бағдарламада әр 
деңгейдің төменгі, орта, жоғары деңгейі бар. Бұл бөліністі орта және жоғары 
сыныптарда сақтауға болады. 
Білім беру - адам дамуы рейтингісінің негізгі үш субъективті факторының 
бірі. Қазақстан тәуелсіз, егеменді және бәсекеге қабілетті мемлекет ретінде 
күрделі және серпінді дамып келе жатқан әлемнің жаңа сын-қатерлері 
контекстінде білім мен ғылымның жоғары сапасын қамтамасыз етуге ықпал 
ететін барлық басымдықтарға ие.
Н.Назарбаев «Қазақстан-2050» Жолдауында «Біз ағылшын тілін үйренуде 
серпіліс жасауымыз керек. Қазіргі әлемнің осы «лингва франкінің» игерілуі 
біздің еліміздің әрбір азаматы үшін өмірдегі шексіз жаңа мүмкіндіктерді 
ашады. Болашақта біз тілдерді оқытудың қойылған мақсатына қол жеткізуіміз 
керек: білім алушы жастар коммуникативтік-құзыретті әлеуметтік-мәдени 
көптілді тұлға болуы тиіс, бұл бүгінгі таңда қазақстандық білім берудің 
мемлекеттік, тіпті ұлттық міндеті болып табылады», - деп атап өтті (akorda.kz). 
EF English Proficiency Index бойынша Қазақстан 80 елдің ішінде 67-ші 
орында тұр, бұдан «тілді меңгерудің өте төмен деңгейі» деп бағаланады. Бұл 
көрсеткіш А2 деңгейіне немесе Pre-Intermediate деңгейіне тең. Сондықтан, 
Қазақстанда тіл саясатының басым бағыттарының бірі ағылшын тілін барынша 
дамыту және оның қызмет ету саласын кеңейту болып табылады.
2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында нысаналы 
индикаторлардың бірі республика халқының ағылшын тілін меңгерген үлесін 
(2014 жылға қарай — 10%, 2017 жылға қарай — 15%, 2020 жылға қарай — 
20%); Үш тілді (мемлекеттік, орыс және ағылшын) меңгерген халықтың үлесі 
(2014 жылға қарай — 10%, 2017 жылға қарай — 12%, 2020 жылға қарай — 15% 
дейін) арттыру болып табылады.
Бүгінгі таңда ағылшын тілі халықаралық тіл қатынас тіліне айналды, ол 
әлемдегі ең кең тараған тілдердің бірі болып табылады. 400 миллионнан астам 
адам үшін ана тілі болып табылады, 300 миллион адамға екінші тіл болып 
қалады, және тағы 500 миллион адам ағылшын тілін біледі. Әлемдік хат-
хабарлардың 75%-ы ағылшын тілінде жүргізіледі, радиостанциялардың 60%-ы 
ағылшын тілінде хабар таратады, әлемдік мерзімді басылымдардың
жартысынан астамы ағылшын тілінде шығарылады, ақпараттың 80% - ы осы
тілде сақталады.
Қазіргі 
уақытта 
ағылшын 
тілінің 
танымалдығының 
себептері 
(аталғандардан басқа) мынадай фактілер болып табылады: ағылшын тілі — 
сауда және бизнес тілі. Көптеген елдерде ағылшын тілі дипломатия, сауда және 
бизнес тілі ретінде өте маңызды орын алады. Әлемдік мәмілелердің 90% 
ағылшын тілінде жасалады. Әлемдік қаржы қорлары мен биржалары ағылшын 
тілінде жұмыс істейді; – ағылшын тілі - білім беру тілі. Ағылшын-
мектептердегі ең танымал шетел тілі. Әлемнің ең беделді жоғары оқу орындары 
— ағылшын тілді; – ағылшын тілі – екінші мемлекеттік тіл бар елдерде 
студенттер ағылшын тілін — саяхат тілін үйренуді қалайды. Үлкен саяхат 
ағылшын тілінде екі ғасыр бойы өз жемісін әкелді. Қандай елге кірсеңіз де, 

78 
ағылшын тілінде сізді барлық жерде түсінеді; – ағылшын тілі - ғылым және 
техника тілі. Ағылшын тілі XXI ғасыр — техникалық прогресс және 
ақпараттық технологиялар ғасырының тіліне айналды. Бүгінде жаңа гаджеттер 
үшін барлық нұсқаулықтар мен бағдарламалар ағылшын тілінде жазылады. 
Ғылыми баяндамалар, мақалалар, есептер ағылшын тілінде жарияланады. 
Интернет ресурстарының 90% ағылшын тілінде; – ағылшын тілі - спорт тілі. 
Халықаралық деңгейдегі спорттық жарыстарды лингвистикалық қамтамасыз 
етуді ұйымдастыру саласындағы пайдалы және құнды тәжірибе.
Ағылшын тілі мұғалімінің біліктілік алуы және оны одан әрі жоғарылату 
мұғалімнің жеке тұлғасын қалыптастыруда үлкен құндылыққа ие. Осы 
қалыптасу процесі ұзақ мерзімді кезең алуы мүмкін, осыған байланысты 
көптеген ғалымдар біліктілікті арттырудың конференциялар, дөңгелек үстелдер 
сияқты формаларының тиімділігі аз деген пікірге бейім келеді, олардың 
маңыздылығы педагогтің кәсіби қасиеттерін дамытуда құнды. Б.Б.Качрудың 
осындай идеялары сынмен қабылданып, басқа ғалымдардың еңбектерінде тек 
30 жыл өткеннен кейін ғана көрініс тапты [150].
Ағылшын тілі мұғалімі аталуы осы ұғымның негізгі мазмұнына әсер 
етпейтін бірнеше атауларға ие екендігі белгілі: ESL (English as a Second 
Language) teacher, English Language Learner (ELL), English for Speakers of Other 
Languages (ESOL). Халықаралық (English as International Language) тілді 
оқытушы ретінде ағылшын тілі мұғаліміне көптеген міндеттер жүктеледі. Ол 
үнемі қозғалыста, оқытылатын пән саласындағы жаңа білімге ұмтылыста болуы 
тиіс.
Осылайша, болашақ ағылшын тілі мұғалімдерін кәсіби даярлауда осы 
жағдайларды ескеру және оны болашақ мұғалімдерді оқыту жағына 
оқушылардың белгіленген дағдыларын қалыптастыруға ықпал ететін болашақ 
кәсіби қызметте әдістер мен құралдарды қолдануға бағыттау қажет. Адам 
қызметінің барлық салаларында ақпараттың рөлін күшейту, оның көлемін 
арттыру және ақпаратты үнемі жаңарту, қоғамды жылдам ақпараттандыру, 
АКТ құралдарының білім беру процесіне ену серпіні, жаңа білім беру 
стандарттарының, бағдарламалардың пайда болуы, мемлекет пен қоғам 
мұғалімдерге қоятын қазіргі заманғы талаптар, информатика рөлінің ғылым 
ретінде және оқу пәні ретінде өзгеруі болашақ мұғалімінің кәсіби даярлығын 
қайта қарау және жетілдіру қажеттілігін негіздейді, әлемдік тәжірибеде 
қоғамның дамуына орта мектеп мұғалімінің үлесі шешуші рөл атқарады [151]. 
Әлемде болып жатқан жаһандану үдерістері, қазіргі қоғамның даму 
серпіні, халықаралық байланыстар мен ынтымақтастықтың кеңеюі қазіргі 
өркениеттің жетекші тілі ретінде ағылшын тілінің ролін таратуға және 
нығайтуға алып келді. Интернет-дереккөздердің мәліметтеріне сәйкес, 
ағылшын тілі шамамен 375 млн адамға ана тілі болып табылады, ал ағылшын 
тілін екінші тіл ретінде пайдалануға қатысты статистикалық деректер 470 
миллионнан миллиард адамға дейін көрсетіледі.
Белгілі лингвист Д.Кристаллдың айтуынша [152], ағылшын тілін 
қолданушылар шет тілі ретінде ағылшын тілінде сөйлеушілерден 3-ке 1 

79 
пропорцияда ана ретінде асып түседі. Ағылшын тілін қоғамның әлеуметтік, 
экономикалық, мәдени дамуының құралы ретінде сипаттауға болады. Осыған 
байланысты әлемдік экономика мен мәдениет саяси, әлеуметтік және 
технологиялық аспектілерде өзара байланысты және өзара тәуелді болады. 
Жүргізілген зерттеу болашақ ағылшын тілі мұғалімінің коммуникативтік 
мәдениетін жалпы және кәсіптік-педагогикалық мәдениеттің жүйе құраушы 
ретінде күрделі ұйымдастырылған әлеуметтік және жеке-тұлғалық жүйе ретінде 
қарастыруға негіз береді. Жоғары оқу орнындағы кәсіби дайындық барысында 
болашақ ағылшын тілі мұғалімінің коммуникативтік мәдениетін мақсатты, 
жүйелі дамыту оның кәсіби-тұлғалық дамуының және педагогикалық білім 
беру сапасын арттырудың басым бағыты болып табылады [153]. 
Болашақ ағылшын тілі мұғалімдерінің коммуникативтік мәдениетін 
дамытудың құрылымдық-мазмұндық моделін әзірлеу зерттеудің негізгі 
міндеттерінің бірі болып табылады. Ұзақ уақыт бойы модельдеу ғылыми 
зерттеудің ең өзекті әдістерінің бірі болып табылады, педагогикалық 
зерттеулерде кеңінен қолданылуда. 
Педагогикалық ғылымда модельдеудің теориялық-әдіснамалық негіздері 
В.А.Штофф, В.А.Ясвин және т.б. еңбектерінде кеңінен қарастырылған [154, 
155]. Педагогикада ғылымдағы моделдеу түсінігі теориялық және қолданбалы 
міндеттерді шешудің тиімді құралдарының бірі болып табылады. Модельдер 
педагогикалық нысанды немесе құбылысты зерттеу әдісі ретінде немесе осы 
нысанды құруға және оның жұмыс істеуіне ықпал ететін құрал ретінде 
қолданылады. Педагогикалық зерттеулерде модельдер білім беру үдерісінің 
мақсатын, құрылымын және негізгі параметрлерін көрсетеді. 
Модель - бұл сұлба, физикалық құрылым, таңбалы формалар немесе 
формулалар түрінде жасанды жасалған нысан, ол зерттелетін нысанға (немесе 
құбылысқа) ұқсай отырып, осы нысанның құрылымы, қасиеттері, өзара 
байланысы және элементтері арасындағы қарым-қатынасты неғұрлым 
қарапайым түрде бейнелейді [156].
Модельдерді құрудың қатаң және дәл ережелерін қалыптастыру өте қиын, 
алайда XXI ғасырға адамзат түрлі объектілер мен үдерістерді модельдеу мен 
пайдаланудың бай тәжірибесін жинақтады. Модельдерді жасау үдерісі 
ғылымды дамыту үдерісі сияқты үздіксіз. «Модeль» (modulus) сөзi лaтын 
тiлiнeн aудaрғaндa шaмa, үлгi, нормa дeгeн мaғынaны бeрeдi.
М.Вaртофский модeльдi болaшaқ әрeкeткe бaғдaрлaнғaн прототип дeп 
aтaуды ұсынaды. «... модeльдeр - бiздiң тeхникaлық жaбдығымыздың жоғaры 
мaмaндандырылғaн бөлiгi, олaрдың өзiндiк қызметтері болaшaқты жaсaудaн 
тұрaды... модeль рeтiндe мeн кeйбiр мәндi ғaнa eмeс, осы мәндi aнықтaйтын 
әрeкeт тәсiлiн ұғынамыз. Бұл мaғынaдa, модeльдeр - мaқсaттaрды iскe aсыру 
жәнe сонымeн қaтaр осы мaқсaттaрды iскe aсырaтын құралдар... Модeль бiр 
мeзгiлдe мaқсaтты бағытқа алады жәнe оның жүзeгe aсырылуына кепілдік 
береді» [157]. 
Шартты түрде модельдерді үш түрге бөлуге болады: физикалық 
(түпнұсқаға ұқсас табиғаты бар); заттық-математикалық (олардың физикалық 

80 
табиғаты прототиптен ерекшеленеді, бірақ түпнұсқаның мінез-құлқын 
математикалық 
сипаттау 
мүмкін); 
логикалық-семиотикалық 
(арнайы 
белгілерден, символдардан және құрылымдық схемалардан құрастырылады).
Педагогикалық модельдер негізінен аталған түрлердің екінші және үшінші 
тобына енеді. Бұдан әрі модельдерді құру, зерттеу және пайдалану процесін 
білдіретін «модельдеу» ұғымын қарастырайық.

жүктеу/скачать 2,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: