Неврология модуль
Шартты және шартсыз рефлекстердің салыстырмалы сипаттамасы
жүктеу/скачать 1,79 Mb.
|
| 24.Шартты және шартсыз рефлекстердің салыстырмалы сипаттамасы.
Ми іс-әрекетінің рефлекторлық табиғаты туралы гипотезаны алғаш рет И.М.Сеченов өзінің «Мидың рефлекстері» (1863) атты белгілі еңбегінде айтқан. Бұл теорияға сәйкес: «шығу тегі бойынша саналы және бейсаналық өмірдің барлық әрекеттері рефлекстер, ақыл-ой әрекеті рефлекс немесе рефлекстік қызметтің мәні болып табылады». И.М.Сеченов тұжырымдаған рефлекстік теорияның ережелерін кейін И.П.Павлов, Н.Е.Введенский, А.А.Ухтомский, В.М.Бехтерев, П.К.Анохин дамытты. И.П.Павлов ағзадағы барлық рефлекстер жиынтығын екі топқа бөлді: шартсыз және шартты рефлекстер. Шартсыз рефлекстер туа біткен, тұқым қуалаушылықпен бекітілген, берілген түрдің барлық жануарларында бірдей. Олар өмір бойы салыстырмалы түрде тұрақты және орталық жүйке жүйесінің барлық бөліктерінің қатысуымен жүзеге асырылады. Шартсыз рефлекстер белгілі бір рецепторларды ынталандыруға жауап ретінде пайда болады және организмнің қалыпты жұмысын және оның қоршаған ортамен байланысын сақтауға қызмет етеді. Шартсыз рефлекстер қарапайым немесе күрделі болуы мүмкін. Қарапайым рефлекстер бір рефлекстік актімен көрінеді, мысалы, ауырсыну тітіркенуімен қолды тартып алу. Күрделі рефлекстер дегеніміз - бір реакцияның аяқталуы екінші реакцияны тудыратын дәйекті реакциялар тізбегі. Мұндай күрделі рефлекторлық актілер - қоршаған ортаның өзгеріп отыратын жағдайында адамдар мен жануарлардың мінез-құлқын қамтамасыз ететін бейнеқосылғылар. Шартты рефлекс - бұл ми қыртысының қатысуымен болатын кез-келген тітіркендіргішке дененің реакциясы. Шартты рефлекстер дегеніміз - өмір бойы алынған жеке жауаптар. Олар ми қыртысының міндетті қатысуымен қалыптасады. Шартты рефлекстер кез-келген рецепторды тітіркендіруді кейбір шартсыз рефлекстік белсенділікпен біріктіргенде дамиды. Шартты рефлекстер тірек(подкрепление)кезінде пайда болады және бекітіледі немесе егер тірек болмаса және оларға қажеттілік жоғалып кетсе жоғалады. Шартты рефлекстің пайда болу механизмі - бұл ми қыртысында шартсыз және шартты сигналдармен қозған нейрондар арасында уақытша байланыс пайда болады. Шартты рефлекстер организмнің сыртқы ортамен байланысын кеңейтіп, өзгеріп отыратын жағдайларға мақсатты бейімделуді қамтамасыз етеді. Шартты рефлексте И.П.Павлов рефлекторлық белсенділіктің жоғарғы формасын көрді: тікелей тітіркендіргішке емес, осы тітіркендіргіштің алдындағы сигналға реакция. Сонымен, шартты рефлексті өмір жағдайымен қалыптасатын ерте бейімделу реакциясы ретінде қарастыруға болады. Табиғи жағдайда бала туылған шартсыз рефлекстер өмір сүру процесінде әр түрлі шартты рефлекстермен «асып» кетеді және іс жүзінде өзінің таза күйінде өмір сүруін тоқтатады. жүктеу/скачать 1,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|