Пікір Білім,ғылым ,техника және технологиялар

Абай – халықтыбілімге, ғылымға, еңбеккекөпүндегенақын. Ғылымдыоләлеуметтікжағдайдыжақсартудыңқұралығанаемес, бүкілпрогрескеапаратынжолдептүсінді. Ғылымныңәлеуметтікорнынадамдардыңжақсықасиеттеріменбайланыстырақарады.

«Ақыл, қайрат, жүректібірдейұста,

Сонда толықболасыңелденбөлек.

Жеке-жеке біреуіжарытпайды,

Жол да жоқжарыместі «жақсы» демек...

Біреуініңкүніжоқбіреуінсіз,

Ғылымсолүшеуініңжөнінбілмек», -депақылдытереңдетіп, шалқытатүсетін, адамныңжігерін, қайратынөсіріп, жөнінежұмсауғажолкөрсететін, оны тасытатүсетін, жүректі де ізгілікке, адалдыққа, адамдыққабаулитын, адам бойындағы осы үшқасиеттіңбасынқосып, оны үлкенәлеуметтікізгікүшкеайналдыратын осы ғылымдегенқорытындығакеледі. Абай ғылымның әлеуметтік рөлінтереңталдап, қайрат, ақылжәнежүрекүшеуінайтыстыракеледі де ғылымғажүгіндіреді. Ғылымжүректіңәділеттілік, ұят, рақымшылық, мейірбандыққасиеттерініңартықшылығынқолдайды. Бұдан, Абайдыңтопшылауынша, әлеуметтікжағдайдыңжақсаруы, әділеттіңорнауыадамдардыңұятына, рақымшылдығына, мейірбандығына, әділдігінебайланысты. Ғылымды оны бақталастықүшінемес, ақиқаттыбілмекүшінүйренукерекекенін баса айтады. Өйткені, бақастықадамдыбұзады, «жүз тура жолдағылардышатастырушыкісі, бірқисықжолдағыкісінітүзеткенкісіденсадағакетсін», - депқорытады Абай. Ақынбірқатаршығармаларындаеңбеккенемқұрайлықараушылықтың, жалқаулықтың, еріншектіктіңқоғамдыжұтатып, тоқыраушылыққаұшыратыпотырғанын, соныңнәтижесіндеәлеуметтікжүдеуліктіңорыналыпотырғанынсынайды, еңбекетугешақырады. «Еңбекжоқ, қаракетжоқ, қазақкедей, Тамақаңдыпқайтедітентіремей...» - депеңбексіздік пен қаракетсіздіктіашынашенейді. Өзтұсындақулықпен, сұмдықпен, ұрлықпен мал тапсамдегенәлеум. Топтыңқалыптасқанынсипаттайкеле, ақын: «Қулық, сұмдық, ұрлықпен мал жиылмас, Сұмнәпсіңүйірболса тез тыйылмас... Еңбекқылмайтапқан мал дәулетболмас, Қардыңсуысықылды тез суалар...» - депеңбексізтапқанолжаныңқұтсыздығынескертеді. Абай адалеңбекпен мал тап, еріншекболмадепүйретеді.

«Ғылымтаппаймақтанба...» өлеңінде: «Бес нәрседенқашық бол, Бес нәрсегеасық бол, Адам боламдесеңіз. Өсек, өтірік, мақтаншақ, Еріншек, бекер мал шашпақ, Бес дұшпаныңбілсеңіз. Талап, еңбек, терең ой, Қанағат, рахымойлапқой - Бес асыліскөнсеңіз...» -деп, адамныңәлеуметтік қасиеттерінжинақтапкөрсетеді. Кісініңадамшылыққасиетінбіріншіорынғақояды. Адам боламдесең, байлықпенозбайақыл, әділеттілік, ғылым, ар, жақсымінезбеноздейді. Абай қазаққоғамында жан-жақтыжетілгенадамдыарманетеотырып, оныңмінездіболуына, мінездіңәлеуметтік өмірдегіқызметінеайрықшамәнбереді. Абай – демократқызметіне, халықтыңшығармашылықкүшінесенді. Туғанхалқынбарыншасүйгендіктен, оныңәлеуметтікөміріндегікемшілігінмінеп, сонныжоюғакүш салды. Өзмінінкөреалмағанхалықтыңпрогрескеұмтылмайтынынтүсінді. Сондықтан, олкертартпа патриарх.-феод. дәстүрлергеқатал да батылқарсыкүресті, әлеум. Өмірдіңжаңа да озықөлшемдерінуағыздады. Өзшығармаларындапрогресшіләлеум. Күштердіңмүддесінқорғады. Кемеңгер Абайдыңәлеум. ойлары – әлеуметтікілімінеқосылғанүлкенүлес.

Абай Құнанбайұлы:Махаббат – әуеліадамныңадамдығы, ғылымдегеннәрселерменбайланысты.

Исаак Ньютон:Ғылымдытанып – білудеережеденмысалпайдалырақ.

АльбертЭнштейн:Дін, өнержәнеғылым – бірағаштыңбұтақтары.

Жак-ив-Кусто:Алғашқысаяхатшылардықызуғышылықтартса, келесіізіменғылымкеледі.

Оноро де Балзак:Сұраубелгісі (?) – барлықғылымдаркілті.

Генрих Гейне:Ғылымүшінбарлығы да маңызды.

Дмитрий Менделеев: Ғылымдыкүштімеңгерген және оны сүйетінмұғалімғанаөзшәкірттерініңбәрінежемістіықпалжасайтынболады.

Василий Вильямс :Ғылымдадемалысжоқ. Ғылымүшіндемалысжұмыстыңөзгеруіғана.

Саади Ширази:Ғылымдыүйреніп, оны өміргеқолданбағанкісі — жерінайдап, дәнінсеппегенадамғаұқсас.

Луи Пастер:Ғылымныңотаныжоқ.

Пайдаланылған әдебиеттер

 Словарь Дворецкого

↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Философия/жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ, 2006. ISBN 9965-808-82-1

↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Философия/жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ, 2006 жыл. ISBN 9965-808-82-1

↑ a b Қоғамдық білім негіздері: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлықбағытындағы 10-сыныбына арналған окулық / Ә.Нысанбаев, Ғ.Есім, М.Изотов, К.Жүкешев, т.б. – Алматы: «Мектеп» баспасы, 2006 жыл. ISBN 9965-33-570-2

↑ “Философия” Есіркепова Г.К., Шымкент, 2008.