Оқулық. 2-басылым. Астана: ф олиант, 2013
жүктеу/скачать 17,71 Mb. Pdf көрінісі
|
| Бақылау сүрақтары
1. Отырғызуға арналған көшеттерге ңандай талаптар қойылады? 2. Көшеттерді отырғызу алдында ңандай дайындың жұмыстары жүргізіледі? 3.10. Ж е м іс көш еттерін оты рғы зуды ң м ерзім д ері м ен әдістері Көшеттерді отыргызу мерзімі Жеміс көшеттері климат жағдайына, шаруашылыңтың ұйымдастыру мүмкіндіктеріне қарай көктемде жөне күзде отырғызылады. К ө ш еттер д і к ө к т е м д е о ты р ғы зу ө с ім д ік т ің өсіп- даму кезеңінің басына сай келеді. Б іраң көктемгі егіс ж үмы сы ны ң басталуынан ағаш ты ң өсіп-даму кезеңінің басына дейін уақы т тым тар, небары 10-12 күн. Күзде отырғызу мерзімі 20-30 күнге дейін үлғаяды . Біраң кез келген ж ағдайда отырғызу жүмысы түрақты суыңтың түсуіне 2-3 апта қалғанда аяңталуы тиіс. К үзде о ты р ғы зы л ған к ө ш еттер д ің үсу қ а у п і бар. Сондыңтан ш екілдеуіктілердің анағүрлым төзімділерін ғана отырғызып, сүйектілерді көктемде отырғызған жөн. Қ азақстанны ң батыс жөне орталы қ облыстарында күзде отырғызуды қазан айының 15-іне дейін, ал солтүстікте казан айы ны ң 5-іне дейін аяқтау керек. 105 Қ азақ стан н ы ң оңтүстігі мен оң түстік ш ы гы сы нда күзде отырғызу қазан айы ны ң екінш і ж арты сы нан бас талады. Көіиеттерді от ыргызу әдістері Көшеттер қолмен де, маш инамен де отыргызылады. Соңғы уақы тта өнеркәсіптік бақ отырғызу ісінде м аш и намен оты ргы зу әдісі басымдық таны туда. Ол қолмен о т ы р ғ ы з ғ а н г а ң а р а ғ а н д а ең б ек ш ы ғы н ы н 4 -1 0 есе төмендетеді. ■ М а ш и н а м е н о т ы р гы зу әдісі, әсіресе и н тен си вті ж и і оты ргы зы латы н баң оты рғы зу кезінде аса тиімді. Қазақстанның барлық жеміс ш аруаш ылығы аймагында, егер т о п ы р а ң қ а б а т ы ж е т к іл ік т і т ү р д е ж ы р т ы л с а (кемінде 30-35 см) ж әне беткейлердің тіктігі 10 градус тан асп аса, ағаш тард ы м аш инам ен оты ргы зуга бола береді. Оны басналдақталган беткейлерде де табысты қолдан ады . М аш инам ен оты ргы зу бақ оты ргы заты н маш инамен (МПС-1), орман көш еттерін оты ргы заты н маш инамен (CJIK-2) ж үргізіледі. Олар ДТ-75, ДТ-75М, Т-75 тракторлары на тіркеледі. МПС-1 отыргызу маш инасымен 5 адам: тракторш ы , алып беруші, комуш і жөне екі түзетуш і ж үмы с жасай- ды. М аш инаның өнімділігі бір ауысымда 7-10 га. Бүл маш инада арың қазгы ш , екі ны гы здауш ы , көшеттерге арналган екі алаң, жүмысш ыларға арналган екі отыргыш жөне із салуш ы бар. 20-сурет. Жеміс көиіеттерін мехапикаландырылган әдіспен отыргызу 106 Қолмен отырғызу да кең қолдау тапқан. Ауданы шағын бақтарда, баспалдаңтанбаған беткейлерде, ңүнарлылығы төмен топырақты учаскелерде, сондай-ақ шыңпай ңалған көш еттер орн ы н а көш еттер ңолм ен о ты рғы зы лады . Қолмен отырғызудың түрлі нүсңасы бар. Олар: шүңңырға отырғызу, ң ары ққа отырғызу, гидрологиялың жолмен бүрғыланған орынға отырғызу. Солардың іш ін-дегі ең ескісі ж әне кең тарағаны - ш үңңы рға отырғызу. Бүл әдіс бойы нш а көш ет алды н ал а ң азы лган ш үң ң ы рга оты рғы зы л ад ы . 30-35 см тереңдікте ж ы рты лған жер- де тереңдігі 60 см, диам етрі 100 см-ге дейін ш үңқы р ң а з ы л ы п , одан ә р і о р г а н и к а л ы ң ж ә н е м и н ер ал д ы ты ңайтңы ш тар енгізіледі. Ш үңқырды қолмен қазғанда т о п ы р а ң т ы ң ү с т ің г і ң ү н а р л ы ң аб а ты бір ж а ғ ы н а , асты ң гы қ аб аты е к ін ш і ж а ғы н а ү й іл е д і. Содан соң көшетті отырғызған кезде органикалы ң ж әне минерал ды ты ң ай тң ы ш тарм ен байы ты лған ү стің гі ңабатты ң қүнарлы топырағымен көш еттің тамыры көміледі де, астыңғы қабатты ң топырағы бетіне жабылады. Ш үңңырды ш үңңы р қазғы ш пен қазғанда еңбек өнім- ділігі 20 есе артады да, ақш алай ш ығын қолмен қазғанға ңарағанда 3 есе азаяды . Өнеркәсіп ш үңқы р қазғы ш ты ң екі типін ш ығарады: КЯУ-100 ж әне КПЯШ -100. Олар М ТЗ-50/52, М ТЗ-80/82 тракторлары на тіркеледі. 80 см- ге дейінгі тереңдіктегі ш үңқы рларды қаза алады. Еңбек өнімділігі сағатына 100-110 ш үңқы р. . 7-кесте Жеміс ағаштарын оңтүстік аймақта отырғызу үлгісі Сорттьщ өсу қуа ты Т е л іту ш і 1 і . А о а ка ш ы кт ы ғы , м 1 Ж а й п а к берікбастар Д ом алак бөрікбастар Қатарлар аралыгы А ғаш тар аралы ғы Қатарлар аралы ғы А гаш тар аралығы жүктеу/скачать 17,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|