Оқулық Қазақ тіліне аударған А. М. Марқабаева Жауапты редакторы проф. Т.Қ. Рахыпбеков 2015


леуметтік сипаттамаларды' біріншілік



Pdf көрінісі
бет98/177
Дата26.04.2023
өлшемі1,31 Mb.
#87199
түріОқулық
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   177
Байланысты:
Медицина әлеуметтануы. Решетникова

4.2.3. леуметтік сипаттамаларды' біріншілік 
лшемдері
Кез келген лшем арапайым рі сапалы белгілерді іздеуден бас-
талады, оларды арасына белгілі м лшерде санды ара атынас орын 
алады. Rлшемге кез келген леуметтік объектілерді "рылымдары жа-
тады: санды жне сапалы. Санды "рылымдар шін (мысалы, жыл-
дармен санал ан ж"мыс тілі, жасы жне ашалай бірліктегі ебекаы, 
т.б.) жалпы абылдан ан задылытар бар: адамны жасы жне ж"мыс 
тілі шін — 1 жыл, ебекаы шін — 1 сом, т.б. Сапалы "рылым-
дар шін (леуметтік "ралдар, адамдарды пікірі, т.б.) наты аны-
тал ан жне абылдан ан лшемдер жо. Оларды зерттеу зерттелетін 
обьектіні таби аты бойынша жне зерттеуді гипотезасына сйкес 
анытап, бекітеді.
Сараптама нтижелеріні длдігі мен натылы ы тадау тріне, 
оны зерттеу масатына, сараптама сапасына жне алын ан туелділік 
пен байланыстарды интерпретациясыны тередігіне байланысты
1

Біріншілік апараттарды сенімділігіні ба асы мліметті натылы-
ын, т зімділігін жне д"рысты ын "райды.
Негіздеу к рсеткіші объектіні сипат жне "рам м лшерін бас-
алармен араластырмай белгілі масатта лшеуге жне сараптау а 
ммкіндік береді. Rлшем т зімділігі апаратты біртектілігін атал ан 
кезедер бойынша сипаттайды.
1
Стьюдентті статистикалы критерийлерін пайдалана отырып, ателікті берілген 
сенімділік аралы ына байланысты тадау к лемін есептеуге болады. Тадама астылы са-
лыстырулар к лемі не "рлым аз бол ан сайын, атар ойылатын сипаттамаларды айыр-
машылы ы болуы ажет. Егер салыстырылатын тадама астылытарды сана ы р трлі 
болса, жіберілген ателікті негізін анытау а е аз тадама алу ж н болады. 


206 
IV Блім. Наты медициналы-леуметтанулы зерттеулерді ж"ргізуді...
+айталап 'лшеу на#ты рі берік ба#ылау ж%ргізу %шін 'те #олайлы. 
Бір объект 2 рет бірдей зерттеулер ар#ылы — апта бойы зерттеледі. 
Егер 1-ші жне 2-ші зерттеулер арасындаы айырмашылы#тар 'те жо-
ары болса, а#парат берік деп саналады.
Толы# т$ра#тылы#пен #атар, а#паратты салыстырмалы т$ра#-
тылыы да болады. Олар бір объектіні б'лек а#параттармен сипат-
талан н$с#аларын салыстырып, ішінен на#ты рі дл дегейді тадауа 
м%мкіндік жасайды.
На#ты #$рылымды бірнеше адам 'лшеуі керек. Кейде дегейлерді т$-
ра#сыз болуы зерттеулер #орытындыларына байланысты. =сіресе, б$л 
объектілерді сапалы# классификациясыны шкаласымен аны#талады. 
М$ндай жадайда біркелкі %рдістерді орындайтын бірнеше зертханашы-
лар ж$мыс жасайды. Зертханашыларды жеке зерттеулері сйкес кел-
се — шкала т$ра#ты, егер сйкес келмесе — т$ра#сыз, онда бас#а к'лемде 
'лшемдерді іздестіру #ажет екені аны#талады.
На#тылы# жне д$рыстылы#  лшемдері зерттелінетін объектіні не-
месе сипатты т"ратылы дрежесіне туелді. О ан лшем эталоныны 
сезімталды ы жне лшемдерді жйелік ателігіні жоты ы кіреді.
=леуметтік сипаттарды квантталуы кезіндегі пайда болан мсе-
лелер ана$рлым к%рделі, себебі, 'лшенетін #$рамны на#ты 'лшемдерін 
аны#тап бекіту м%мкін емес (мысалы, бір#атар с$ра#тар бойынша адам-
дар пікірі).
М%мкін болатын ж%йелік #ателіктерді бірі — шкала бойынша а#па-
ратты шашыра#ы болмауы, яни, сауалнама кезінде барлы# жауаптар 
о жне теріс полюстер бойынша біріктіріледі. Б$л бааларды бірізділігіні 
нтижесінде немесе стсіз шкаланы барысы, мысалы, егер шкала белгілі 
бір #ысым нтижесінде пайда болса. +ателікті таы бір себебі — к'рші-
лес пункттерді жоары дрежесін #ате аны#тау м%мкіндіктерін сипат-
тай алмау жатады.
Сауалнамалы# сынама (пилотаж). арапайым сауалнамалы сы-
нама кезінде барлы "растырыл ан сауалнама а азын сараптайды. 
Сосын оны 30–50 дана ылып к бейтіп, респондент топтарымен тек-
середі. Б"л топтар з алдына тадау жоспарыны микролгісін к рсе-
теді: білімні полярлы дегейі, ерлер мен йелдер, баса да тадауды 
ал а оятын артышылытар негізге алынады.
Тередетілген сауалнамалы сынаманы ткізетін зерттеушілерге ар-
найы жолсерік дайындалады. Сауалнамалы сынама ткізушілер рес-
понденттерді іс-рекетін жне сынамада ы с"ратар а реакциясын 
баылайды, респонденттерді жауап а аздарында ы тсіндірмелерді 


4.3. Медициналы-леуметтанулы апараттарды жинауды йымдастыру 
207
сараптайды, с"рау жргізу барысында ы жа дайды ескереді жне наты 
жауап алу а кедергі болатын факторларды ескереді.
Сонымен атар, зерттеу ба дарламасын жасау кезінде кестелер н"с-
асын жасайды жне оларды кейін зерттеу орытындысын жасау бары-
сында олданады. Кестелерде детте бірнеше негізгі к рсеткіштер мен 
ба андар сараптама жасау барысында аса "нды атысты лшемдерді 
анытау шін олданылады. Кестелерді бірнеше н"салар дайындалуы 
ммкін. М"нда бір-бірімен байланысы жо бірнеше кестелерді бірікті-
ретін кестелер жина ы болуы ммкін. Кестелерді арапайым, топты 
жне крделі деп ажыратады. леуметтік зерттеу жргізуді дайынды 
кезеі жалпы зерттеу жргізу кезеіні 60%-ын "райды.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   177




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет