Жасалым белгілері: тіл ортасы, жуысыңқы,
ілгерінді (жіңіш ке), тербелімді (үнді), езулік
дауыссыз дыбыс.
Айтылым белгілері: бос ж уы сы ңқы , ауыз
қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: бос лепті, үнді, жіңіш ке,
езу әуезді дауыссыз дыбыс.
Ж алпы си п атта м асы : тіл
о р т а с ы ,
ж уы сы ң қы , үнді, ілгерінді (ж іңіш ке), езулік
дауыссыз дыбыс.
Ж уан еріндік түрі: ОЙ, С Ұ Й Ы Қ т.б.
(21-3- сурет) Жасалымы: тіл түбі мен тілш ікж айы лы ңқы
жуысады (4-1), жасалу орнына қарай тілшік;
тіл ауыз қуысында кейін шегініп жатады (8),
тілдің жатысына қарай кейінді; дауыс желбезегі
мол тербеледі (5-2), желбезек қаты сы на қарай
тербелімді; ерін дөңгеленіп (сүйірленіп) барып
(1-2) жасалады, ерін қатысына қарай еріндік
дыбыс болып табылады.
Айтылымы: тіл түб і м ен т іл ш ік бос
жуысады, жуысым күшіне қарай бос жуысыңқы;
ауыз қуысы үлкейіп, көмей қуысы кішірейеді,
үстеме жасалым орнына қарай көмей қуысты
дыбыс болып табылады.
Естілімі: тіл түбі мен тілшіктің жуысымы
бос аяқталады, жуысым бітіміне қарай бос лепті;
дауыссыз ыңыл естіледі, үн қатысына қарай үнді;
әуез қаты сы на қарай жуан және ерін әуезді
дыбыс болып табылады.
Й° жуан еріндік түрінің айырым белгілері
Жасалым белгілері: тілш ік, ж уы сы ңқы ,
кейінді, тербелімді (үнді), еріндік дауыссы з
дыбыс.
Айтылым белгілері: бос жуы сы ңқы, көмей
қуысты дауыссыз дыбыс.
ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ДЫБЫСТАРЫ 57
Естілім белгілері: бос лепті, үнді, жуан, ерін
әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: тілшік, жуы сы ңқы ,
үнді, кейінді (жуан), еріндік дауыссыз дыбыс.
Ж іңіш ке еріндік түрі: ҮЙ, К Ө Й Л Е К т.б.
(21-4-сурет)
