П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы

8 -к е с т е . Ү нді д а у ы ссы з ды бы стар ды ң

жүктеу/скачать 38,54 Mb.

Pdf көрінісі

бет	86/497
Дата	14.10.2023
өлшемі	38,54 Mb.
	#113886

1 ... 82 83 84 85 86 87 88 89 ... 497

Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

ҚАЗАҚ ТІ ЛІ НІ Ң Д Ы Ь Ы С І А Ғ Ы 59 1.4.4. Дауыссыздардың үндесім жүйесі

1 8 -к е с т е . Ү нді д а у ы ссы з ды бы стар ды ң
ү н д е с ім қ ұр ам ы
Үнді үндесім дыбыстардың жасалым белгіпері
күрделі:
1. Е рін М ,
У ж ән е тіл ұш ы Н , Р, Л
дауы ссы здары н ы ң үндесім вари ан ттары н ы ң
жасалу орны ортақ, сондықтан олардың ілгерінді-
кейінді жасалым белгілері көмескі байқалып,
жуан-жіңішке естілім белгілері комескі естіледі.
2. Ң (-Ң '), Й ( - Й ‘) дауыссызының үндесім
варианттарының жасалу орны бір-бірінен алшақ:
Ң, Й - тілшік, Н 1, Й 1 - тіл ортасы. Алайда, соған
қарамай, олардың жуан-жіңішке естілім белгілері
комескі естіледі. Соны ң салдарынан олардың
ілгерінді-кейінді белгісін де көпш ілік аңғара
бермейді.
3. Дауыс қатысы бәріне бірдей ортақ.
4. Ж асалу тәсілінің барлық түрі кездеседі
(т о ғ ы с ы ң қ ы , ж у ы с ы ң қ ы , д ір іл , ж а н а м а ),
айырмашылық мол.

ҚАЗАҚ ТІ ЛІ НІ Ң Д Ы Ь Ы С І А Ғ Ы
59
1.4.4. Дауыссыздардың үндесім жүйесі
Дауыссыздардың үндесім белгілерінің жүйесі
өзара жұптасып үйлеседі
(19-кесте).
Олардың
ортақ және айырым белгілері кесте мен жасалым
модельден айқын көрінеді.
Егер екі дыбыстың жасалым белгілері бірдей
болса, онда олар үндес дыбыстар болып табылады
да, бір буы нны ң құрам ы нда кездесе береді.
М ы салы , П м ен Т, Т м ен М т.б. үндесім
дыбыстарының жасалым белгілері бірдей (екеуі
де - кейінді, езулік), ендеш е олар бір буын
құрамында (ТАП, ТЫ М т.б.) кездеседі. Бір не
екі бірдей жасалы м белгісі айырым болса, онда
олар бір б у ы н н ы ң құ р ам ы н д а кездесп ей ді.
М ы с а л ы , С м е н С°, П м ен Т 1 ү н д е с ім
дыбыстары ның бір ортақ белгісі, бір айырым
белгісі бар. Қ° мен Н 1, Б мен Б 10 жұптары ның
екі белгісі де а й ы р ы м , о р та қ белгісі ж оқ.
Араларында айыры м белгі болғанды қтан, олар
бір буын құрамында кездесе алмайды.

жүктеу/скачать 38,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 82 83 84 85 86 87 88 89 ... 497