Пәннің тақырыбы: Қазақстандық және әлемдік психологиялық-педагогикалық ойлар тарихы
Өтебойдақ Тілеуқабылұлы 1397 – 1492
жүктеу/скачать 1,67 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шипагерлік баян
| Өтебойдақ Тілеуқабылұлы 1397 – 1492 жылдар аралығында өмір сүрген «Шипагерлік баян» - деген медициналық еңбек жазған бұл ғылыми енңбек жеті кітап жинағынан құралған бірнеше мыңдаған қол жазбалардан тұрады.
«Шипагерлік баян» - кітабы қазақ елінің медициналық тарихи даму ерекшеліктерін баяндайды. Бұл тарихи байлық философиялық және тәжірибелік медицинаның жиынтығы екен. Онда адамзаттың өмір сүргендегі барлық алдына қойған мақсаты мен армандарын орындауы үшін жеті жұттан құтылуы керек немесе одан сақ болуы керек, одан кейін адамзаттың он екі несібесінен өтуі керек, содан сон әр адамның әртүрлі он екі мінез - құлықтары болады, солардың ауыз бірліктері қажет болады. Адам өмірінде кездесетін жеті жұт: суық жұт, жер сілкінулік жұт, қуандық жұт, өрттік жұт, боран – шашындық жұт, құлқындық жұт және сырқаттық жұт. Тауқымет адам тежеміне ырық бермей, адамзатқа және оның несібесіне, несіптік ризығына тілді, тілсіз жау болып, тұтқиыл тиісіп мөлшерлеусіз алапаттар әкелмегі сөйлемелік өзектін түбір құндыздың (түп тиянағы, шымырлығы) шарты болмағы. Адам өмірінде кездесіп қалатын жеті жұттан сақтана білсе адамның өсіп өніп, денсаулықтарының жақсаруына себеп болатындығын айтқан. Ө.Тілеуқабылұлы қазақ даласын жан-тәнімен сүйген, жауға тіпті сөл жердің бір тал түгін де жұлдырмай, ел жұртын қорғамаққа шарт»- деген. Осыдан көп жыл бұрын жаугершілік боп, жау шолғаншы- шолғанышыларын жіберіп, әр ауылдың жерін бөгенайлап алып, әр ауылды бөліп – бөліп, жеке – жеке тіл айқастырмай шауып тоқтатпағандықтан, Майқы би: «- Еркек кіндігі атқа қонсын! Жау шалғыншысын торуылдап жоймаға шарт. Жасауыл, жасантар жасақтанып, қарсыласуға түземделіп сақа - сай тұрсын! Нәрілер ауылға, мол бас – көз болсын! Ұрғашылар қарттардың тілін бұрмасын! Ауыл жесірлері ел атын, ру атын, отағасы атын, ауыл атын, жер атын, тіпті жұбайының атын да атамасын! Артынша ұқсас мәнмен ұғындыратын аталым мен атасын ! Әр ауыл, әр үй бейсауат кісі келсе, бір – біріне хабарлассын! Жау жалғынылысы екендігінен күдік туыла салысымен жартуылдағыларға жеткізсін Жағаласпай жан қалмақ қайда бар?! Әгәрәкім ұрғашылар алты аталымды тергемделесе, қара манғазға артынша мінгізіп ел аралататын жоқпақал жағып масқараланбағы шарт болсын! Осы жарлыққа қарсы шыққандардың табанда басы алынсын! Алынбаса жаугершілік аяқталғанша байламдаулы болмақтансын! – деп жарлық түсіргі болған. Осы жарлықты атқармағандардың, каумед болғандардың бәрі шабындыға ұшырап, қырғынға тап болмақ шарты толымдалған. Сол жарлық бойынша іс жақты болғандар шабындыдан, қырғыннан аман қалған. «Шипагерлік баян» әр отбасының үлкен медициналық энцеклопедиясы десек, артық айтқандық емес. Ұлы ғалым, қараүзген шипагер Өтейбойдаң Тілеуқабылұлы өте қауіпті, оба, сүзек, қызылша, көкжөтел, күл, құлғана, терінің сыртқы жұқпалы ауруы, қылтамақ т.б. ауруларға қарсы өсімдіктер мен металл – металлойдтар қоспасынан дәрі жасай білді әрі ілімін дамытты және жай ғана қалықтың сырқатқа қарсы, емдік әдіс тәсілдерді де ұсынады. Ө. Тілеуқабылұлы «Шипагерлік баян» «Жалын» 1996 ж. Ғұлама дене енбегі туралы жалпы түсінік бере келіп, баланы еңбекке баулуды отбасынан бастау қажет дейді. Өзінің шипагерлік өнерді әкесінен үйренгені жайлы айта келіп, «Әке көрген оқ жанар,кеше көрген тон пішер». Халқымыз ерте заманнан бастап ер бала мен қыз баланың өзіндік тәрбиесіне көңіл бөлген. Баланы бөтен жерге бермеи отбасында тәрбиелеу керек. Ақ маңдайлы ұл – қыз туса алдында, үйінде өсір, бөтен жерде қалдырма. Қолдан ерте шығарсаңыз Сіз егер, Ұлдан қайыр жоқ, үмітті үзе бер. жүктеу/скачать 1,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|