-кесте. Шілде айындағы кəсіпорынның

ф_а

30215000

а) сағаттық _{f c} = _Т = ₈₀₆₂₅
а.к

=374,76 теңге;

ə) күндік ^f

ф<sub>а

k</sub> =

^Та.к

ф_а

30215000

= =2810,70 теңге;

10750

30215000

^{б) айлық} f _a ⁼

=

^S тіз

500

=60430,00 теңге.

Жұмысшылардың орташа жалақы мөлшерінің өзара бай- ланысын қарастырамыз жəне ол үшін жұмыс күнінің орташа ұзақтығын, бір жұмысшының осы айдағы нақты істеген жұмыс күнін төменде есептейміз:

80625

t=

10750

10750

к=

500

=7,5 сағат;
=21,5 күн.

Онда орташа жалақылардың өзара байланысы төмендегідей болады:

f _k ⁼ f _c ^{t=374,767,5=2810,70 теңге;}

f _a ⁼ f _k ^{k=2810,7021,5=60430,05 теңге.}

Егер орташа жалақы мөлшерін бірнеше кəсіпорындар бойын- ша есептеу керек болса, онда мына формулалар қолданылады:

_{f =} Ф

ФТ

_Т ⁼ _Т

^{немесе f d} t ^;

_{f = }Ф

^Sтіз


_{= }^ФSтіз

^S тіз


^{немесе f d S} тіз ^,

мұнда,

_Ф - барлық кəсіпорындарды бірге алғандағы жалақы

қоры;

_Т - барлық кəсіпорындардағы жұмыскерлердің нақты істеген жұмыс уақыттары (адам- сағаттар, адам-күндер);


_^S тіз ^{- барлық кəсіпорындардағы жұмыскерлердің} орташа тізімдік саны

Т

d_t = - жеке кəсіпорындардың барлық
_Т


кəсіпорындардағы жұмыс уақыттары ішіндегі үлесі, % есебімен;

ds_тіз=

^S тіз

_^S тіз

- жеке кəсіпорындардың барлық кəсіпорындардағы жұмыскерлер саны ішіндегі үлесі, % есебімен.

Жалақы қорын статистикалық зерттеу кезінде бір-біріне тəуелді үш көрсеткіштерді бірге қарастыруға болады, яғни жа- ^{лақы қоры (ф), орташа жалақы(} f <sup>) жəне жұмыскерлердің орташа


тізімдік саны ( S</sup> тіз ^{) немесе жұмсалынған жұмыс уақыттары (Т).} Осы тəуелділікті мына формулалар арқылы көрсетеміз:

^{Ф = f S} тіз

^{немесе Ф=} f ^Т;

ф

f =

^S тіз

ф

ф

немесе f = ;

Т

Ф

^S тіз ⁼

f

немесе Т= .

f

Бұл көрсетілген көрсеткіштер əрқашанда салыстырмалы түрде сипатталады жəне олардың өзгеруіне əсерін тигізетін се- бептер бөлек көрсетіледі. Сол себептердің тигізетін əсерлерін

^∆ _f ⁼⁽ f₁ ^- f ₀ ^)S₁

^{немесе ∆} f ⁼⁽ f₁ ^-f₀ ^)T_{1 ; ,}

мұнда, ∆Ф - жалақы қорының үнемделгені (-) немесе артық жұмсалынғаны (+) ;

Ф₀ жəне Ф₁- өткен (базалық) жəне осы (есепті) жылдардағы жалақы қоры;

∆Ф_s - жұмысшылар санының өзгеру салдарынан жалақы қорының үнемделгені (-) немесе артық жұмсалынғаны (+);

∆Ф_т- жұмыс уақытының өзгеру салдарынан жалақы қорының

үнемделгені (-) немесе артық жұмсалынғаны (+);

^∆ f ^{- орташа жалақының өзгеру салдарынан жалақы қорының} үнемделгені (-) немесе артық жұмсалынғаны (+);

Жоғарыдағы көрсетілген формулалар жеке кəсіпорындағы жалақы қорын зерттегенде қолданылады. Егер бірнеше кəсіп- орын үнемделген (-) немесе артық жұмсалынған (+) жалақы қорын есептеу үшін жəне оның өзгеруіне əсерін тигізетін себептерді анықтау үшін мына формулаларды қолданады:

^∆Ф= _Ф₁ ^- _Ф₀ ^;

∆Ф_s= ( _^S₁ - _^S₀ )^f₀ ;

∆Ф_т= ( _^T₁ - _^T₀ )^f₀ ;

∆ _f =( _f1 - _f0 )^_S1

немесе

f₁ ^S₁ ^{- f}₀

S₁ ^;

∆ _f =( _f1 - _f0 ) _T1 немесе

^f₁ ^T₁^- ^f ₀^T₁^.

Берілген формулалар арқылы сандық көрсеткіштерді есептеу үшін 5.2-кесте көрсеткіштерін қолданамыз:

2. 
   -кесте. Екі кəсіпорынның жұмысшылар саны мен еңбекақы қоры
   

Кəсіпорындар	Жұмысшылардың орташа тізімдік саны, адам			Жалақы қоры, мың теңге
	Базалық мерзім	Есепті мерзім	Базалық мерзім		Есепті мерзім
№1	500	750	23000		37500
№2	500	250	20000		10500
Барлығы	1000	1000	43000		48000

Осы мəліметтер бойынша жеке кəсіпорындар жəне екеуін бірге алғандағы орташа жалақы қорының үнемделуін немесе артық жұмсалуын есептеу керек:

1. 
   əр кəсіпорындағы жұмысшылардың үлес салмағы мен орта- ша жалақы мөлшерін əр мерзім бойынша жеке есептейміз:
   

_d^{1 S1}0

500

0,5 немесе 50,0 %;

s⁰ ═ _S = ¹⁰⁰⁰ =
0

^{S 2} 0

500

_d2

_s0 = _S
0

= =0,5 немесе 50,0 %;

1000

_^ds₀ =50,0+50,0=100,0 %;

750

D² =

s₁
2

1000

250

=0,75 немесе 75,0 %;

d _s 2 = ₁₀₀₀ =0,25 немесе 25,0 %;

^_s1 =75,0+25,0=100,0 %;
d

^{f 0} = =

1	ф0		23000000
	S0		500

=46000 теңге;

2

^{f 0} =

20000000

500
=40000 теңге;

₁ ф₁

^f 1 ⁼
S

1

37500000

⁼ 750
=50000 теңге;

2

^{f 1} =

10500000

250
=42000 теңге;

ə) екі кəсіпорынды бірге алғандағы орташа жалақы мөлшерін əр мерзім бойынша жеке есептейміз:

^f0 = ^Ф0 = ^43000000 =43000 теңге немесе

^S0

i

1000
i

^f₀ = ^(f 1 ^d₀ ⁾ = 46000 ^0,5 +40000 ^0,5 =43000 теңге;

f_{1 =}

^Ф1

^S1

i

48000000

=

1000

i
=48000 теңге немесе

^f₁ = ^(f 1 ^d₁ ⁾ = 50000 ^0,75+42000 ^0,25=48000 теңге;

б) орташа жалақы мөлшерінің динамикасын əр кəсіпорын бойынша есептейміз:

в) орташа жалақы мөлшерінің динамикасын екі кəсіпорын бойынша есептейміз:

J_f =

^Ф1

^S1

^Ф0

: =

^S0

37500000 10500000

:

750 250

23000000 20000000

500 500

=48000 : 43000=1,116 немесе 111,6 % .

Осы есептелінген көрсеткіштерді 5.3-кестеде көрсетеміз:

3.