С. Г. Тажбаева Редакция алқасы



Pdf көрінісі
бет363/587
Дата06.01.2022
өлшемі7,04 Mb.
#13134
1   ...   359   360   361   362   363   364   365   366   ...   587
Байланысты:
ped and psy 2 nomer 2016.compressed (1)

Түйін сөздер: Дене дайындалғандығы,  дамыту, білім беру, диагноздау, руханият, жетілдіру, дағды. 
 
Біздің елімізде дене т`рбиесі жүйесінің мазмұны идеологияльқ, ғылыми-`дістемелік, бағдарлама-
лық-мөлшерлік  ж`не  ұйымдастыру  негіздерінде  ашылады.  Дене  т`рбиесі  жүйесінің  идеологиялық 
негіздеріне дене шынықтыру м`дениетінің ілімдік негіздері жатады. Қоғамдық идеологияның бір түрі 
болғандықтан, дене т`рбиесі қоғамның басты `леуметтік институттары - ғылым, м`дениет, экономика 
ж`не саясат тарапынан ықпал жасауды талап етеді. Ал өзінің даму барысында оларға басқа жағынан 
ықпал жасайды, ал басты н`тиже – дене шынықтыру м`дениетімен шұғылдануға барынша кең көлем-
де  жастарды  қызықтырып  отыру,  олардың  денсаулық  деңгейін  көтеру  ж`не  денесін  дамыту  болып 
табылады.  Бұл  ықпал  етудің  м`ні:  дене  жаттығуларымен  шұғылдану  барысында  адамдар  өздерінің 
дене  ж`не  рухани  сапаларын  жетілдіру  мүмкіндігіне  көзі  жетеді,  ол  соңғы  н`тижені  шындыққа 
айналдырады. Дене т`рбиесінің жүйесі берік ғылыми-`дістемелік негізге құрылады. Оның `рбір ілім-
дік ережелерінде, іс т`жірибе ұсыныстарында қатаң ғылыми д`йектеме бар. Дене т`рбиесі жүйесінің 
қалыптасу,  даму  ж`не  қызмет  ету  заңдылықтарын  мына  төмендегі  қоғамдық,  психо-педагогикалық 
ж`не медико-биологиялық ғылымдар кешені, яғни тарих, дене шынықтыру м`дениетін басқару ж`не 
ұйымдастыру, спорттық `леуметтану, спорт тазалығы, спорттық медицина, дене т`рбиесінің физиоло-
гиясы  мен  исихологиясы,  жекелеген  спорттық-педагогикалық  п`ндер  ж`не  т.б.  зерттейді.  Бұлардың 
арасында  салалық  к`сіби  мамандық  дене  шынықтыру  м`дениетінің  ілімі  ж`не  `дістемесі  дене 
т`рбиесі туралы ғылымның методологиялық ж`не ілімдік қызметін атқарады. Кеңестік дене т`рбиесі 
жүйесінің басты даму н`тижелерінің бірі оның бағдарламалық-мөлшерлік негізін жасауы, яғни онда 
жас ерекшелігіне қарай дамуына адамдардың дене дайындығының негізгі талаптары белгіленген [1]. 
 


Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
242 
Егеменді  еліміздің  өскелең  өмір  талабы  деңгейіндегі  Президенттік  сынақ  талаптары  шарттарын 
тапсыру, Қазақстан Республикасы дене т`рбиесі жүйесінің негізгі өлшемдік талаптарына жатады. 
Президенттік  тест  сынамалар  сынақтарының  түрлері  бойынша  жарыстар  жалпы  білім  беретін 
мектептердің  5-9-11  сыныптарында,  к`сіптік-техникалық  мектептердің,  лицейлердің,  колледждердің 
ж`не жоғары оқу орындарының соңғы курсының алдыңғысында өткізіледі. 
Бағдарламалық-мөлшерлік  талаптар  жүйесін  бірегей  спорттық  д`реже  алу  қорытындылайды. 
Оның  негізгі  міндетті  бағыты  шұғылданушылардың  спорттық  дайындығын  талапқа  с`йкес  бағалау, 
ал сипаттық  ерекшелігі  Президент тесті сынағымен берік байланыс. 
Дене т`рбиесі жүйесінің ұйымдастыру негізін жалпы халықтық дене т`рбиесін іске асыратын ж`не 
бақылайтын негізгі екі басқару түрі құрайды: мемлекеттік ж`не қоғамдық (өздерінің күшімен). 
Ұйымдастыру  мен  басқарудың  Мемлекеттік  түрі  мемлекеттік  органдармен  ж`не  мекемелермен 
бірегей бағдарлама негізінде іске асырылады. Бұл мемлекеттік жүйе барлық жастағы балаларды ж`не 
студент жастарды т`рбиелеп, үйретуге, `скер қатарында қызмет ететін жастардың дене дайындығын 
қамтамасыз етуге, к`сіпорындар мен ауылшаруашылық ж`не м`дени-ағарту мекемелерінде, көпшілік 
дене шынықтыру м`дениеті жұмыстарында, денсаулық сақтау мекемелерінде емдеу, аурудан сақтан-
дыру шараларын өткізуге бағытталған. 
Дене  т`рбиесін  іске  асыру  ж`не  басқарудың  мемлекеттік  жүйесінің  негізгі  бөлімдері  мыналар 
болып табылады: 
- ҚР Білім ж`не ғылым министрлігі саласында: балалар бақшалары, жалпы білім беретін мектептер 
мен  мектеп-интернаттар,  педагогикалық  орта  оқу  орындары,  арнайы  орта  ж`не  жоғары  оқу  орын-
дары; 
-  ҚР  Қорғаныс  министрлігі  бойынша:  `скери  бөлімдер  мен  бөлімшелер,  `скери  училищелер, 
институттар, университеттер мен академиялар; 
- ҚР Денсаулық сақтау министрлігі бойынша: емдеу мекемелері, емханалар, поликлиникалар, д`рі-
герлік дене м`дениеті диспансерлері, медициналық орталық ж`не жоғары оқу орындары; 
-  ҚР  М`дениет  министрлігі  бойынша:  клубтар,  м`дениет  үйлері  мен  сарайлары,  м`дениет  ж`не 
демалыс орындары ж`не оқу орындары; 
- Басқа да салалық министрліктер, мемлекеттік комитеттер, агенттіктер, ведомстволық мекемелер, 
к`сіпорындар, ғылыми-зерттеу ж`не оқу институттары. 
Мектепке дейінгі мекемелерде ж`не оқу орындарының барлық түрлерінде дене т`рбиесі міндетті 
түрде, қатаң жоспармен ж`не жүйелілікпен типтік оқу жоспары мен бағдарламаларына с`йкес, дене 
т`рбиесі п`нінің штаттағы қызметкерлері белгіленген, материалдық-техникалық ж`не қаржы көздері-
мен қамтамасыз етілген жағдайда іске асырылып, жүргізіледі. 
Қоғамдық  негізде,  өз  күштерімен  ұйымдастырып,  басқару  Қазақстан  Республикасында  тұратын 
адамдардың  барлық  жастардағы  контингентін  қоғамдық  негізде,  өз  күштерімен  бастамашылдық 
негізде бұқаралық сипатта дене т`рбиесіне қамтып, тартуға бағытталған. 
Мемлекеттік  ж`не  қоғамдық  негізде,  өз  күшімен  ұйымдастырып,  басқару  түрлері  бір-бірімен 
үйлестікте, кедергісіз қызмет атқарады. 
Республика  бойынша  дене  шынықтыру  м`дениеті  жүйесі  Мемлекеттік  басқару  мен  басшылық 
істері  спорт  ж`не  туризм  агенттігіне  жүктелген.  Ал  жергілікті  жерлерде  оған  облыстық,  қалалық 
ж`не аудандық спорт ж`не туризм департаменттері басшылық жасайды. Қазақстан Республикасының 
Президенті  ж`не  Қазақстан  Республикасының  Үкіметі  тарапынан  жасалып  отырған  қамқорлықтың 
н`тижесінде біздің елімізде дене т`рбиесі жүйесі үздіксіз жетілдірілуде. 
 
Оның д`леліне 24 маусым 1996 жылғы №74 санды "Қазақстан Республикасы тұрғындарының дене 
шынықтыру  дайындығының  Президентгік  сынамалары  туралы",  2  желтоқсан  1999  жылғы  N490-1, 
"Дене шынықтыру м`дениеті ж`не спорт" туралы Қазақстан Республикасының заңы ж`не оған 04.07. 
2003  жылғы  N471  санды  қаулымен  ендірілген  өзгерістер,  Қазақстан  Республикасының  Спорт  ж`не 
туризм жөніндегі агенттігі (29.05.2003 ж. №35) мен Білім ж`не ғылым министрлігінің (30.05.2003ж. 
№06-2-2/12)  біріктірілген  "Қазақстан  Республикасының  білім  беру  мекемелерінде  дене  т`рбиесі 
жүйесін жетілдіру туралы" бұйрықтары, сол сияқты 2001 жылғы 12 наурыз күнгі №570 санды "Қазақ-
стан Республикасында дене шынықтыруды ж`не спортты дамытудың 2001-2005 жылдарға арналған 
мемлекеттік  бағдарламасы  туралы"  Қазақстан  Республикасы  Президентінің  жарлығы,  дене  т`рбиесі 
м`селелерімен  шұғылданатын  білім  беру  мекемелері  мен  қоғамдық  ұйымдары  үшін  орындалуы 
міндетті шара болып саналады [2,3]. 
 


Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
243 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   359   360   361   362   363   364   365   366   ...   587




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет