С. Г. Тажбаева Редакция алқасы



Pdf көрінісі
бет372/587
Дата06.01.2022
өлшемі7,04 Mb.
#13134
1   ...   368   369   370   371   372   373   374   375   ...   587
Байланысты:
ped and psy 2 nomer 2016.compressed (1)

Түйін сөздер: Сараптау, дамыту, білім беру, руханият, жетілдіру, дағды. 
 
Қазақстанның қазіргі даму кезеңі қоғам өмірінің барлық саласындағы терең өзгерістермен сипат-
талады. Осыған орай қазіргі заман адамға: өз іс-`рекетіне жауапты болу, `леуметтік өзгерістер жағ-
дайына  тез  бейімделе  отырып,  байыпты  шешім  қабылдай  білу  ж`не  т.с.с.  жаңа  талаптар  қоюымен 
ерекшеленеді. 
Сондай елеулі өзгерістердің бірі – демократиялық-құқықтық мемлекет құру міндетін шешу. 
Мемлекеттік саяси-құқықтық қайта құрудың маңызды құрамдас бөлігі – адамның құқықтық м`де-
ниетінің  деңгейін  көтеруге  тікелей  т`уелді.  Өйткені,  құқықтық  мемлекетке  азаматтардың  жоғары 
саяси ж`не құқықтық білімділігі, құқық бұзушылыққа қарсы тұра білу қабілеттілігі мен дайындығы 
т`н. 
Қазақстан  Республикасының  құқықтық  мемлекет  ретінде  дамуы  `рбір  азамат  бойына  құқықтық 
құндылықтарды  сіңіріп,  құқықтық  сананы  қалыптастырудан  көрініс  береді.  Өркениетті  қоғам  үшін 
қымбат қазына – адам, адамның бостандығы мен өмірі десек, бүгінгі жас ұрпақтың осы қымбат қазы-
наны бағалай білуі аса маңызды. Сол себептен құқықтық м`дениетті қалыптастырудың маңыздылығы 
да осыдан басталады. Оны қалыптастыру үшін жүйелі де мазмұнды т`рбие қажет [1]. 
Осыған орай, құқықтық т`рбиенің мақсаты – жастарды мемлекет заңдары мен қоғамда өмір сүру 
ережелерін құрметтеуге, қоғам заңдылықтарын бұзуға төзбеушілікке, қоғамдық т`ртіпті сақтауға т`р-
биелеу болып табылады. Тұлғаның аталған сапалары болашақ қоғам азаматының құқықтық м`дение-
тінің м`нін құрайды. 
Құқықтық  м`дениет  қамтамасыз  етілмеген  жерде  шынайы  бостандық  пен  жеке  тұлғаның  қауіп-
сіздігі, азаматтық белсенділіктің болуы мүмкін емес. 
«Өркениетті қоғамда құқықтық м`дениет `р адамның жалпы м`дениетінің қажетті бөлшегі, `рбір 
лауазымды адамға қойылар к`сіби талап болып табылады. Тиісті құқық т`ртібін орнықтырмайынша, 
біздің  экономиканы  реформалауымыз,  қоғам  өмірінде  демократиялық  қалыпты  өлшемдерді  бекітуі-
міз  неғайбыл»  деген  Елбасы  Н.d.Назарбаевтың  пікірі  қоғамда  құқықтық  м`дениетті  қалыптастыру-
дың маңыздылығына аса назар аудартады. 
Сондай-ақ, осы мақсатта мемлекеттік деңгейде басқа да маңызды шаралар жүзеге асырылды. 
Солардың  бірі  жастардың  құқықтық  м`дениетін  қалыптастыруды  іске  асыруды  нормативтік-
құқықтық  қамтамасыз  ету  болды.  М`селен:1989  жылы  20  қарашада  БҰҰ  Бас  Ассамблеясы  Бала 
құқықтары туралы Конвенциянықабылдады. 1994 жылы Қазақстан Республикасы Конвенция ратифи-
кацияланды. 2002 жылы 8 тамызда ҚР «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» 
Заңы;  2004  жылы  7  шілдеде  «Қазақстан  Республикасындағы  мемлекеттік  жастар  саясаты  туралы» 


Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
247 
Заңы ж`не осы жылы 9 шілдеде «К`мелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың ж`не 
балалардың қадағалаусыз, панасыз қалуының алдын алу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы 
қабылданды.  Ел  Президенті  Н.d.Назарбаев  2007  жылғы  28  ақпандағы  өзінің  Қазақстан  халқына 
Жолдауында жастардың құқықтық м`дениетін қалыптастыруды ерекше атап өтті. 
Дегенмен, жоғарыда аталғандай, студенттің құқықтық м`дениетін қалыптастыруға байланысты игі 
шаралармен  қатар  кемшіліктер  де  жеткілікті.  Соның  бірі,  т`жірибе  көрсеткендей,  бүгінгі  таңда 
құқықтық м`дениетті қалыптастыру ісіне `лі де қажетті назар аударылмауы кездеседі [2]. 
Ғылыми зерттеу барысында м`селеге қатысты `дебиеттерді зерделеу н`тижесі жастардың құқық-
тық м`дениетін қалыптастыру м`селесі `р кезеңде де өзекті болғанын көрсетеді. М`селен құқықтық 
м`дениет  м`селелері  философ-ойшыл,  ағартушылар  `л-Фараби,  Ж.Баласағұн,  Ш.У`лиханов,  А.Бай-
тұрсынов, Ш.Құдайбердиев ж`не т.беңбектерінде `р қырынан көтерілген. Ал психологиялық-педа-
гогикалық тұрғыда құқықтық м`дениетті қалыптастыруды В.Г.Баженов, Л.К.Керимов, В.В.Трифонов, 
Л.А.Байсеркеев,  М.В.Лукьяненко,  d.Табылдиев,  Г.П.Давыдов,  В.М.Обухов,  Р.Р.Бирюшев,  Г.М.Дай-
рабаева,  Д.Р.Жарықбаевалар  зерттеген.  К`мелетке  толмағандардың  құқық  бұзушылығы  ж`не  оның 
алдын  алуды  заң  ғылымында  К.С.Сапарғалиев,  К.А.Бегалиев,  Ө.Қопабаев,  М.С.Н`рікбаев,  Е.К.Нұр-
пейісов,  М.Нығметоллаев,  А.Ибраева,  А.К.Мұхтарова,  Д.Б.Бұғыбаева,  Л.Қ.Ерінбетова,  С.Б.Бейсе-
баева,  Ш.Ж.Колумбаева  т.б.  жете  қарастырған.  Демек  аталмыш  м`селе  `р  кезеңде  де  `р  қырынан 
біршама жақсы зерттелген деген қорытындыға келуге болады. Дегенмен, білім беретін орындардағы 
құқықтық м`дениетті қалыптастыру жеткілікті зерттелген, оның тиімділігін көтеруге қажетті педаго-
гикалық жағдайлар туғызудың шарттары мен тетіктері анықталған деп айта алмаймыз. 
Педагогикалық-психологиялық  ж`не  `дістемелік  `дебиеттерді,  ғылыми  зерттеулерді,  жалпы  орта 
білім беретін мектептердің т`жірибелерін зерттеу н`тижесінде біз: 
-  қазіргі  қоғамның  белсенді,  заңды  құрметтеуші  азаматтарға  мұқтаждығының  артуы  мен  халық-
тың, оның ішінде жастардың құқықтық құзырлылығы мен құқықтық м`дениет деңгейінің төмендігі; 
-  жастардың  құқықтық  м`дениетін  қалыптастыру  үрдісінің  тиімділігін  арттыру  мен  осы  саланың 
теориялық ж`не `дістемелік қырларының `лі де жеткілікті зерттелмеуі; 
-  оқу-т`рбие  үдерісінде  жастардың  құқықтық  м`дениетін  қалыптастыру  қажеттіліктері,  мүмкін-
діктері мен жалпы білім беретін мектептерде педагогикалық кадрларды даярлауды жүзеге асырудың 
жеткіліксіздігі; 
-  жастардың  құқықтық  м`дениетін  қалыптастыруға  қазіргі  сұраныстың  өзектілігі  мен  оны  ұйым-
дастырудағы  педагогикалық  ұжымның  дайындығының  төмендігі  мен  оны  жетілдіру  жолдарының 
толық айқындалмағандығы арасында қарама-қайшылықтардың `лі де бар екендігін анықтадық. 
Аталған қайшылықтар жас ұрпақтың құқықтық м`дениетін қалыптастыру м`селесінің өзектілігін 
д`лелдейді. 
Еліміз  `леуметтік-экономикалық  ж`не  құқықтық  қарым-қатынасты  жаңарту,  құқықтық  жүйенің 
жаңа  типін  қалыптастыру  жолына  түсті.  Оның  табысты  жүруі  бір  жағынан,  заңшығарушылық  пен 
мемлекеттік басқаруды жетілдіруді қажетсінсе, екінші жағынан, субъективті фактор – жеке тұлғаның 
жаңа  өмір  жағдайларына  дайындығы,  `р  адамның  заң  үстемдігін  қабылдауы  мен  жүзеге  асыруы, 
азаматтардың  құқықтық  м`дениетінің  жоғары  деңгейімен  қамтамасыз  етіледі  [3].  Ғылыми  зерттеу 
жұмысымыздың түйінді ұғымдарының бастысы «құқықтық м`дениеттің» шығу, қалыптасу тарихына 
тоқталмас  бұрын,  құқық  ж`не  құқықтық  т`рбие  ұғымдарына  тоқталған  жөн.  Өйткені,  құқықтық 
м`дениет жүйелі жүргізілген құқықтық т`рбиенің жемісі екені түсінікті. Ал құқық ұғымының м`нін 
`р  қырынан  түсініп  алмай,  құқықтық  т`рбиені  жүргізу  мүмкін  емес.  Зерттеушілердің  пікірінше, 
құқық  мемлекетпен  бірге  пайда  болған.  Құқықтың  пайда  болуының  бірнеше  негіздері  бар: 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   368   369   370   371   372   373   374   375   ...   587




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет