С. Г. Тажбаева Редакция алқасы



Pdf көрінісі
бет384/587
Дата06.01.2022
өлшемі7,04 Mb.
#13134
1   ...   380   381   382   383   384   385   386   387   ...   587
Байланысты:
ped and psy 2 nomer 2016.compressed (1)

Түйін сөздер: «dзірет-Сұлтан» мемлекеттік тарихи-м`дени қорық-мұражайы», с`улет ж`не археологиялық 
ескерткіштер, мұражай педагогикасы, туристік маршруттар. 
 
Н.d. Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты 
жолдауында тұжырымдалған «М`ңгілік Ел» ұлттық идеясында тұжырымдалған құндылықтардың [1] 
арасында «тарихтың, м`дениет пен тілдің ортақтығы» деп аталатын құндылығын жас ұрпақтың бойы-
на сіңіруде мұражай экспозициялары мен туристік маршруттарының педагогикалық `леуетін пайда-
ланудың маңыз зор екендігі айқын. 
Мұражайлар - ұлттық тарихи сана қалыптастырудың ең тиімді ортасы. М`селен, Түркістан қала-
сының  тарихи  өзегі  болып  табылатын  қорғау  аймағын  зерттеу,  қалпына  келтіру  жөніндегі  кешенді 
бағдарлама  аясында  ұлттық  тарихи  сана  қалыптастыру  мақсатымен  1989  жылы  «dзірет-Сұлтан» 
мемлекеттік  тарихи-м`дени  қорық-мұражайы»  құрылды  [2].Қазіргі  кезде  қорық-мұражайдың  құра-
мында 8 мұражай жұмыс істейді. Олар: Қожа Ахмет Ясауи кесенесі. ХІІ-ХІV ғғ. салынған ғимарат-
экспозициялық алаңы 535 шаршы метр; «Қылует» жерасты мешіт-мұражайы». Экпозициялық алаңы - 
702  шаршы  метр;  «Жұма  мешіті»  мұражайы.  Экспозициялық  алаңы  128,9  шаршы  метр;  «Шығыс 
моншасы».  Экспозициялық  алаңы  130  шаршы  метр;  «Түркістан  тарихы  мұражайы.  Экспозициялық 
алаңы 1050 шаршы метр; Археология ж`не этнография музейі. Көру алаңы 140 шаршы метр; Р`бия 
Сүлтан  Бегім  кесенесі  мұражайы.  Экспозициялық  алаңы  62  шаршы  метр;  «Ашық  аспан  астындағы 
мұражай»,  «Түркістанның XIX  ғ.  көше  үлгісі».  Экспозициялық  алаңы  425  шаршы  метр[3,  15-17  б.]. 
Мұражайдың осы құрылымын танымдық-т`рбиелік мақсаттарға пайдаланудың педагогикалық `леуеті 
мол. 
Мұражай  экспозициясы  мұражайға  келушіге  археологиялық  ж`не  с`улет  ескерткішттерін  көрсе-
тудің ерекше құралы. Мұражай педагогикасында археологиялық ж`не сулет ж`дігерлері мен ескерт-
кіштерін экспозицияға біріктірудің мынадай қағидаларын атап айтуға болады: 
- тарихи  құндылығы  –  экспозиция  тарихи  ж`не  м`дени  құндылығы  жоғары  бұйымдардан  құрал-
ған; 
- ғылымилығы мен бір идеяға бағынуы – экспозицияның өз концепциясы болады ж`не ол белгілі 
бір мақсат-міндеттер аясында құрылады 
- кері  байланыстың  орнауы  –  экспозицияны  көрушінің  шығармашылық  қабылдау  мүмкіндігі 
ескеріледі.  
- қол жетімділігі – экспозиция деңгейі қоғам мен ортаның танымдық деңгейіне негізделеді [4, 50 б.].   
Аталмыш қағидаларға с`йкес жасалып, жабдықталған «dзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-м`де-
ни қорық-мұражайдың құрамдас бөлігі болып табылатын «Түркістан тарихы» мұражайының экспози-
циялық  жоспарына  талдау  жасауға  болады.  Мұражай  «Тас  ғасырынан  түркі  д`уіріне  дейін»,  «Түркі 
кезеңіндегі Түркістан», «Шауғар - Шойтөбе қаласы (Түркістан тарихының алғашқы кезеңі)», «Ясы - 
Күлтөбе  қаласы  (Түркістан  тарихының  орта  кезеңі),  «Ахмет  Ясауи  -  түркі  халықтарының  пірі  (ХІІ-


Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
256 
ХІV ғғ. Ясауи ілімінің таралуы), «Ескі Түркістан (Түркістан тарихының кейінгі кезең)», «Түркістан - 
Қазақ хандығының астанасы (Түркістанның гүлдену кезеңі)», «Түркістан - түркі халықтарының руха-
ни  орталығы  (Ұлттық  пантеон  ж`не  рухани,  діни  орталық)»  [3,  10-15  б.]  деп  аталатын  8  бөлімнен 
құралады. 
«Түркістан  тарихы»  мұражайының  экспозициясымен  танысқан  `рбір  келуші  танымдық  ж`не 
шығармашылық  сұранысын  қанағаттандырып,  экспозицияның  басты  мақсаты  -  ежелгі  Түркістан 
қаласының 1500 жылдық тарихы жайлы толық м`лімет алуына мүмкіндік жасалған. Мұражай экспо-
зициясы  тұтас  идеяға  біріккен  логикалық  байланыста  жасалып,  тарихи  сабақтастық  пен  хроноло-
гиялық мерзімдеуде бірізділік сақталған.  
Мұражай экспозициясымен кеңірек танысуға мүмкіндік беретін бірден-бір маңызды құжат – тақы-
рыптық  экспозициялық  жоспар  (`рі  қарай  –  ТЭЖ  –  авт.).  ТЭЖ-  мұражай  экспозициясын  құру  үшін 
топтастырылған  экспозициялық  материалдың  құрамы  көрініс  тапқан  мұражай  құжаты.  Онда  экспо-
зиция бөлімдерінің, тақырыптарының, тақырыпшаларының, тақырыптық кешендерінің аттары көрсе-
тіледі,  сонымен  қатар  бастапқы  м`тіндер,  алғы  сөздер,  экспонаттар  жайлы  маңызды  м`ліметтер 
жинақталған  тізімі,  сақталған  орны  мен  шифры  жазылады.  ТЭЖ  -  құрылатын  мұражай  мазмұнын 
анықтайтын  жұмыс  түрі,  бағыт-бағдары,  сондықтан  да  ол  экспонаттар  жинақталып  біткеннен  кейін 
жасалады.  ТЭЖ  жасау  барысында  оның  нақты  қандай  бөлімдерге  бөлініп,  мұражайға  келушілерге 
қандай туристік маршруттар ұсынатындығы толықтай жоспарланып қойылады. Мұражай экспозиция-
сымен  танысу  барысында  археологиялық  ж`дігерді  көрсетудің  т`сілдері  мен  туристік  маршруттары 
қалыптасады,  оған  сүйене  отырып,  мұражайға  келуші  экспонат  жайлы  толық  `рі  кешенді  мағлұмат 
алуына жағдай жасалады.  
С`улет-археологиялық ескерткіштерді жастарға таныстырудың негізгі түрі – экскурсия. Қазақстан 
Республикасының«Туристік қызмет туралы» заңында экскурсияға«жеке  тұлғаның  уақытша  болатын 
елдегі  (жердегі)  туристік  ресурстарды  танымдық  мақсатта  жиырма  төрт  сағаттан  аспайтын  уақытқа 
барып, көруі» деп анықтама берген, яғни экскурсия - белгілі бір тақырып жайлы кеңірек мағлұмат алу 
үшін алдын-ала белгіленген маршрут бойынша жүріп өтетін таным үдерісі деп белгіленеді, «туристік 
маршруттар  -  туристің  (саяхат  кезінде)  танымдық,  спорттық,  эстетикалық  не  өзге  де  мақсаттармен 
өту,  қарау  үшін  белгіленген  барлық  географиялық  мекендердің,  болу  объектілерінің  тізбесін  көрсе-
тетін жүру жолы». Ал «турист» дегеніміз «уақытша болатын елге (жерге) жиырма төрт сағаттан бір 
жылға  дейінгі  кезеңге  келетін  ж`не  ақылы  қызметпен  айналыспай,  сол  елде  (жерде)  сауықтыру, 
танымдық,  к`сіби-іскерлік,  спорттық,  діни  ж`не  өзге  де  мақсаттарда  кемінде  бір  рет  түнейтін  жеке 
тұлға»  [5].  Яғни  «турист»  -  жеке  тұлға  (жас  ерекшеліктері  бойынша  қарастырдық),  «экскурсия»  - 
таным  үдерісі,  «туристік  маршруттар»  -  аталмыш  жеке  тұлғаның  танымдық  үдерісті  жүзеге  асыру 
үшін жүріп өткен жолы деген м`нге ие. 
Ашық  аспан  асты  мұражайларында  экскурсияның  оқыту  т`жірибесінде  төрт  түрі  белгілі,  олар: 
ұлттық тарихи сана қалыптастыруға бағытталған дамытушы экскурсия; Отанға деген сүйіспеншілікті 
тарихты  терең  танып-білу  арқылы  қалыптастыратын  білім  беру  экскурсиясы;  ортағасырлық  қала 
м`дениетінің  дамуы  жайлы  толық  `рі  кең  м`лімет  алуға  мүмкіндік  беретін  танымдық  экскурсия; 
археологиялық  ескерткішті  ұлттық  тарихи  сана  қалыптастырушы  тұрғысынан  қарастырып  бағалай 
білуге дағдыландыратын т`рбиелеуші экскурсия. Экскурсияның осы түрлеріне жекелей тоқталайық. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   380   381   382   383   384   385   386   387   ...   587




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет