С. Г. Тажбаева Редакция алқасы



Pdf көрінісі
бет417/587
Дата06.01.2022
өлшемі7,04 Mb.
#13134
1   ...   413   414   415   416   417   418   419   420   ...   587
Байланысты:
ped and psy 2 nomer 2016.compressed (1)

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
278 
«Этно`леуметтік  рөл»  ұғымының  м`нін  ашумен  «`дет-ғұрып»  ұғымы  байланысты  болады.  dдет-
ғұрыптар  –  «`рекеттер  егжей-тегжейлі  реттелетін,  қарапайым,  стереотипті  қайталанатын  қоғамдық 
қатынастар»  [5,  272б].  Олар  сырт  қарағанда  қарапайым  болып  көрінгенімен,  осы  `рекеттердің 
өзегінде  өзара  іс-`рекет  пен  қатынас  жүзеге  асырылатын  ережелер  мен  нормалар  негізге  алынады. 
Осыдан келіп, «келін `дебі», «ұл бала `дебі», «қыз бала `дебі», («`деп» – «этика»), ұғымдары пайда 
болып,  `дет-ғұрыптар  мен  қарапайым  қоғамдық  қатынастарда  олардың  негізіне  алынған  ережелер 
сақталады.  «Келін»  –  «қайын  ене»;  «келін»  күйеуінің  кіші  бауырлары  мен  қарындастары  арасында 
өзара қатынастарда, келін «жеңге» рөлінде болады. Онда жеңгенің басқа ж`не «қайын сіңлі», «жеңге» 
ж`не «қайын іні» ж`не т.б. 
Қазақ  халқы  –  қазақтарды  т`рбиелеудегі  тұжырымдамаға  негізделген,  туыстық  қатынастарды 
бағалайтын  ж`не  құрметтейтін  халықтардың  бірі.  Осылайша,  `рбір  өзара  қатынастардың  (салт-д`с-
түрлер,  `дет-ғұрыптар)  белгілі  нормаларында  болатын  өзінің  негізделуі  болады,  бұл  өз  кезегінде 
белгілі бір `рекеттердің бірізділігін, олардың `дет-ғұрыптар мен р`сімдер арқылы көрінісін болжай-
ды.  Яғни,  байланыстардың  туыстық  формалары  –  бұл  өзінше  жүзеге  асырылатын  рөлдің  функция-
сына с`йкес, туыстық қатынастар арқылы көрінетін этно`леуметтік рөлдер болып табылады. Осының 
барлығын  жас  ұрпақтың  бойына  сіңіру  үшін  ұлттық  т`рбиені  білім  беру  саласында  тиімді  қолдану 
қажет.  Клара  Жантөреқызы  жоғары  мектеп  педагогикасына  арналған  «Этнопедагогика»атты  оқу 
құралында ұлттық құндылықтарымызды талдап, жас ұрпақтың т`рбиесі мен халық арасында қалып-
тасқан көзқарастарды терең зерттеп, жазды. 
Міне,  жетілген  адам  идеалын  қарастыруда  қазақ  халқы  `семдікке,  `демілікке,  еңбекқорлыққа, 
сыпайылыққа,  үлкенге  құрмет,  кішіге  ізет  көрсетуге,  батырлық  пен  батылдыққа  т`рбиелеуді  міндет 
етіп  санаған.  Бозбала  мен  бойжеткеннің  бойында  болуы  керек  қасиеттерді  де  тыс  қалдырмаған. 
Себебі, жас ұрпақты т`рбиелеуді халық алдында борыш санағанын К.Жантөреқызы еңбегінде осылай 
сипаттап, талдап жазған. 
Кез-келген  қоғамда  адамдардың  `рбір  жаңа  ұрпағы,  тек  қана  белгілі  `леуметтік  жағдайларда 
т`рбиеленбейді,  сонымен  бірге  белгілі  ұлттық  ортада  т`рбиеленеді.  Т`рбие  балалық  шақтан  бастап 
`леуметтік-экономикалық қатынастар ж`не білім беру мекемелерінің `серіне, сонымен бірге ұлттық-
ерекше құбылыстардың сипатына ұшырайды: өмір салтының ерекше с`ттері, м`дениет пен тұрмыс-
тың  формалары,  халықтың  салт-д`стүрлері  мен  `дет-ғұрыптары,  ересек  ұрпақтан  ұлттық  тілдің 
байлығын,  өз  халқының  рухани  құндылықтарына  бейімделу  сезімін,  халыққа  т`н  `деттерді,  мінез-
құлық  талаптарын,  талғам  мен  өмірлік  қажеттіліктерді  алады.  Мұның  б`рі  осы  ұрпақтың  мінезінің 
ерекше  белгілеріне  қарай  дамиды.  Туыстық  ұлттық  ортада  өмір  сүрген  ж`не  т`рбиеленген  `рбір 
адамда,  жалпы  адамзаттық,  `леуметтік-таптық  мінезінің  белгілерінен  басқа,  ұлттық,  өзіндік  бейнесі 
бар белгілері қалыптасады. 
Халқымыздың `деби мұра мен т`рбиеге, даналыққа кенде еместігін білеміз. Алайда, қазіргі ұрпақ 
осыны жете бағалап, өз керегіне жарата білсе өмірден өз орнын адаспай табуына зор ықпал етер еді. 
Ұлттық құндылықтарымыздың қадір-қасиетіне жетіп, бағалай білу – `р қазақтың борышы. 
 
1 Қожахметова К.Ж. Этнопедагогика (оқу құралы), Алматы: Қарасай, 2012.-101,103-б 
2 Волков Г.Н. Этнопедагогика. Чебоксары: Чувашское кн. Изд, 1974.-17б 
3 Виноградов Г.С. Народная педагогика. Иркутск, 1926.-35-36-б 
4  Узакбаева  С.А.,  Кожахметова  К.Ж.  Использование  материалов  казахской  этнопедагогики  при  изучении 
педагогических дисциплин. Алматы:Өнер,1997.-81 б 
5 Тадевосян Э.В. Словарь-справочник по социологии и политологии, 1996.-272 б 
 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   413   414   415   416   417   418   419   420   ...   587




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет