Сборник статей международной учебно-методической конференции

646 

 

Педагогикалық  тəжірибе  барысында  қазіргі  мектептерде  ағылшын  тілі  сабағында  жоғары  сынып 

оқушылары арасында өз ойын өзге тілде ашық, түсінікті жеткізе білетіндері аз болғаны байқалды. 

Сол  мəселенің  алдын  алу  мақсатында  біз  оқушыларды  бастауыш  сыныптан  бастап  сөйлеу 

дағдыларын дұрыс қалыптастырудың тиімді  əдіс-тəсілдерін, жолдарын зерттеуді мақсат қойдық. 

Еліміздегі  барлық  мектептерде 1-сынып  қабырғасынан  үш  тілде  оқыту  жүйесі  басталып 

кетті. Баланың  шетел  тілдерін  ерте  жастан  оқуы  тілдерді  бір-бірімен  шатастырмай,  тілдік 

ақпаратты  жылдам  қабылдау,  ойды  өзге  тілде  қорытындылау  жəне  жүйелеу  сияқты  психикалық 

ерекшеліктер негізінде жүзеге асады. Өзге тілдерді ерте жастан оқыту баланың жалпы психикалық 

дамуына,  сөйлеу  қабілетіне  мен  көзқарасының  қалыптасуына  ықпал  етеді.  Сонымен  қатар 

баланың есте сақтау қабілетінің деңгейі мен назар аудару тұрақтылығын дамытады.  

Шетел тілін ерте жастан оқыту сатысында ауызша сөзді дамыту одан арғы ауызша базаның 

дамуына əсерін тигізеді. Ауызша сөз басқа да іскерліктердің дамуына негіз болып табылады.  

Шетел тілін ерте жастан оқытуда мотивацияның рөлі зор екені айдан анық.  

Біз неліктен шетел тілін оқытуды сыныптан бастауымыз қажет деген сұраққа жауап беруді, 

бастауш оқушыларының психологиялық ерекшкліктерін қарастырудан бастайық. Академик Л.В. 

Щербаның айтуы бойынша адамның көптеген психикалық қасиеттері тап осы кезде, яғни, 

бастауыш сынып жасында қалыптасады жəне əдетке айналады.  

Кіші сынып оқушылары өте сензитивті жəне сезімтал болады. Сабақтардағы «жеңістері» əсіресе 

шетел тілі сабақтарындағы олардың психикасына əсерін тигізбей қоймайды. Мысалы: шетел тілі 

сабағында-ақ оқушылар танысу диологы кезінде бірнеше сөйлемдерді ағылшын тілінде айтып 

үйренеді. Бұл оқушылардың бойында шетел тілін үйрену, меңгеру құштарлығын оятады.  

Белгілі ғалым Н. Д. Гальскованың айтуы бойынша, кіші сынып оқушылары шетел тілдерін 

меңгеруге өте бейім. Баланың имитациялық қабілеттері, табиғи қызығушылығы əрқашан жаңаны 

меңгеруге қолайлы жағдай жасайды. [2,72 б]. 

       Көптеген  зерттеушілер  баланың  ана  тілін  толық  меңгеріп,  өзге  тілге  саналы  қарай 

алатын,  шетел  тілін  оқытудың  ең  тиімді  уақыты 5-8 жас  аралығы  деп  түйіндейді.  Ресей  елінің 

(Л.С.Выготский, С.Н.Рубинштейн) жəне өзге елдің (Б.Уайт, Дж. Брунер, Р.Робертс)  психологтары 

ересек  адамға  қарағанда  балалар  шетел  тілін  тез  меңгеретінін  мəлімдейді.  Себебі  балалар 

ақпаратты есте сақтауға аз уақыт жұмсайды. [3, 175б.]  

         Шетел  тілі  пəні  бойыныша қойылған мақсаттарды  заманауи  оқыту технологияларын 

меңгерген,  берілген  жастағы  балалардың  психологиялық-педагогикалық  ерекшеліктерін  білетін, 

əдістемелік құзіретті ұстаз ғана шеше алады. 

            Қазақстанның  

білім  

беру  

жүйесінің  

əлемдік 

білім      

кеңістігіне   біртіндеп   өтуі   жағдайында   шетел   тілдерін   оқытудың  ролі   артады.  Əрине 

12  

жылдық  

білім  

беру  

жағдайында 

ағылшын 

тілін  

оқыту  

əдістемесінің  

бірі  

ойын  

элементтерімен 

іс-əрекеттер 

арқылы 

оқыту.Ойын   элементтері  оқытудың   бір  түрі   болып   табылады.  Шетел  тілін  оқытудың 

мақсаттарының  бірі-  оқушылардың  бойында  сөйлеу  дағдыларын  қалыптастыру,  сонымен  қатар 

олардың мəдениетаралық жəне тұлғааралық қарам-қатынас жасауға қабілеттілігі мен дайындығын 

жүзеге  асыру.  Сөйлеу  əрекетінің  сөйлеу,  оқу,  жазу,  тыңдау  сияқты  түрлерін  қалыптастыратын 

жолдар мен тəсілдерді талдай келе, мен ойын технологиясын қолдануды маңызды деп таптым. 

Ойын  технологиясы-  оқушылардың  ойлау  қабілетін  белсендендіретін,  оқу  үдерісін 

қызықты  əрі  тартымды  ететін,  оқушыларды  толқытатын  жəне  қамықтыратын  оқытудың  өте 

ұтымды  құралы.  Бұл  оқушылардың  шетел  тілін  үйренуге  деген  қызығушылығын  жоғарлататын 

күшті ынталандыру болып табылады.  

Ойын  əрқашанда    қалай  əрекет  ету,  не  айту,  қалай  жеңу  керек  екендігі  жайлы  шешім 

қабылдауға болжам жасайды. 

Л.С.  Выготский  айтқандай,  ойын  дамытады.  Ойынның  дамытушылқ  мағынасы  оның 

табиғатында  жатыр,  яғни  ойын  ол-  көп  жағдайда  эмоция,  эмоция  бар  жерде  белсенділік  бар, 

белсенділік  бар  жерде  қиял  мен  зейін  болады,  олар  болған  жерде  ойлау  жұмысы  белсенді 

болады.[4, 50 б] 

Оқытудың  бастапқы  кезеңіндегі    ойынның  негізгі  түрі -  пəндік  (лингвистикалық)  ойын 

болып  табылады,  оған  фонетикалық,  граммматикалық  жəне  лексикалық  ойындар  жатады.  Бұл 

ойынның  түрі  оқушының  бойында  лингвистиаклық  бағытты  дамытуға,  сонымен  қатар  тақырып 

бойынша сөздік қорын молайтуға мүмкіндік береді.  

Ойын-  оқытудың  бастапқы  кезеңінде  маңызы  жоғары  болып  саналытын  есте  сақтау 

қабілетіне оң əсер етеді. 

647 

 

Фонетикақлық  ойындар.  Оқытудың  сөйлеу  дағылары  мен  қабілетін  қалыптастыратын 

бастапқы кезеңінде дұрыс дыбыстауды үйрету. 

Лексикалық  ойындар.  Негізігі  мақсаты-  берілген  коммуникативтік  тапсырманы 

лексикалық құралдар негізінде шешу. 

Грамматикалық ойындар. Белгілі бір грамматикалық құрылымды жаттықтыру мақсатында 

қолданылады. 

Орфографиялық ойындар. Жаттанды лексиканы дұрыс жазуды меңгеру. 

Шығармашылық  ойындар.  Негізгі  мақсаты-  оқушылардың  бойында  алдағы  сөйлеу 

дағдылары мен іскерліктерін дамытуға мүмкіндік туғызу.[5, 82б] 

        Ағылшын  тілін  оқыту  үдерісінде  бастауыш  сынып  оқушыларының  арасында  сөйлеу 

дағдыларын  қалыптастыру  мақсатында  ойындарды  қолдану,  оқытудың  сапасы  мен  тиімділігінің 

жақсаруына оң ықпал тигізеді деп санаймын. 

Сонымен  ойын  тек  уақытты  қызықты  əрі  жағымды  өткізу  ғана  емес,  сонымен  қаттар 

оқытудың басым технологиясы болып табылады.  

Бастауыш  сынып  оқушыларының  оқу  үдерісін  тиімді  жоспарлау  үшін  мұғалімге 

оқушының  когнитивті,  эмоционалды,  əлеуметтік,  тілдік    кезеңін  міндетті  түрде  білуі  қажет. 

Көбінесе орта мектептерде жұмыс істейтін мұғалімдер басқа əдістер мен тəсілдерді қажет ететін 

төменгі  сынып  оқушыларының  психологиялық  ерекшеліктері  үшін  оларды  толық  кəсіби  оқыта 

алмай  жатады.  Шетел  тілі  мұғалімдерінің  сəтсіздіктерінің  негізгі  себебі  бастауыш  сынып 

оқушыларының дамуы жайлы жəне сол кезеңде тілді оқыту қандай рөль атқаратындығы туралы аз 

білетіндігі болуы керек. Ең алдымен ұстаздарға сабақты жоспарлаған уақытта балалардың өз ана 

тілін меңгеру деңгейіне  баса назар аударуы қажет, сонда екінші тілді меңгеру оңайырақ болады. 

Елімізде  ағылшын  тілі  мұғалімдерінің  бастауыш  сынып  оушыларымен  жұмыс  істеуге  кəсібилігі, 

құзыреттілігі  жетпейді.  Сол  себепті  ұстаздардың  бастауыш  сынып  оқушыларын  шетел  тіліне 

оқыту    үшін  бірктіліктерін  арттыру  курстарына  барынша  жиі  жіберіп  тұрған  абзал.  Біліктілікті 

арттыру  тек  мемлекетімізде  ғана  емес,  басқа  дамыған  елдеге  барып,  тəжірибе  алмасып,  өзге 

мемлекеттердің  ерте  жастан  оқыту  мəселелеріне  көңіл  бөлу,  бастауыш  сыныпқа  арналған 

бағдарламалары  мен  сабақ  өткізу  ерекшеліктерімен  танысу.  Біліктілікті  арттыру  мақсатында 

Отандық профессорлармен қатар шетелдік профессорлардың дəрістеріне қатысу мүмкіндігін беру. 

Жоғарыда  аталғандай  ерте  жаста  балалардың  тілге  деген  қызығушылығы,  зейіні,  біліміның 

бастауы, басқалармен коммуникативті қарым-қатынас жасау қабілеттері қалыптасып бейімделетін 

шақ. Бұл шақта бала барлық ақпараты жылдам, əрі сапалы қабылдайды. Ал біздің мақсатымыз сол 

оқытудың  ең  тиімді  шағында  балаға  сапалы  білім  беру,  дұрыс  бағыт  беру.  Əр  баланың 

педагогикалық,  психологиялық  ерекшеліктерін  ескеріп,  оларды  ең  тиімді  əдістер  арқылы  оқыту. 

Бұл орайда тек ұстаз тарапынан ғана кəсібилік, білімділік, құзіреттілік қажет, ал бала бұл кезеңде 

тек ақпаратты барынша бойына сіңіреді. Орта буынға көшкенде ғана оқушыдан берілген білімнің 

нəтижесі  үнемі  сұралады,  яғни  бұл  жерде  оқушы  тарапынан  белсенділік  танытылуы  қажет.  Ал 

бастауыш  сыныпта  біз  сол  ертеңгі  өмірінде  мəңгі  із  қалдыратын  пайдалы  білімді  қабылдайтын 

кезеңде сол уақытты бүгінгі ұстаздар қауымы дұрыс пайдаланып жүр ма деген сауал туындайды. 

Мəселен,  ағылышын  тілі  сабақтарында  бастауыш  сынып  оқушыларының  сөйлеу  дағдыларын 

қалыптастыру,  өзекті  мəселе  болып  отыр.  Оқушының  бойында  бұл  дағдыны  қалыптастыру  оңай 

емес,  күрделі,  сонымен  қатар  ұзақ  уақытты  талап  ететін  процестердің  бірі.  Алайда  сөйлеу 

дағдыларын  ерте  жастан  қалыптастыру  баланың  болашақта  сыни  ойлау  сияқты  қабілеттерінің 

дамуына алып келеді, ал сыни ойлау адамды тұлға ретінде қалыптастыруға бірден-бір себеп. Бұл 

дағдыларды қалыптастыру үшін кез-келген ағылшын тілі пəнінің мұғалімі арнайы жоспар құруы 

қажет.  Бұл  жоспар  ұзақ  уақыт  бойы  қолданатын  тиімді  əдіс-тəсілдердің  дұрыс  рет  бойынша 

қолданылуын қамтамасыз етеді.Жоспар бойынша педагогикалық процесте болатын əр сəттілік пен 

сəтсіздікті жазып, үнемі салыстырып, қорытынды жасап отыруы қажет.  Қазіргі кезде оқушыларға 

ағылшын  тілін  оқытудың  əртүрлі  деңгейлеріне  сəйкес  оқытудың  жаңа  технологияларын, 

ақпараттық жəне компьютерлік жүйелер арқылы ізденіс жұмыстарын жандандыра түсудің барлық 

мүмкіндіктері жасалған. Шетел тілін оқытуда лингафондық құрал-жабдықтар, аудио, видео кешені 

– оқушылардың ауызша жəне жазбаша  аударудағы білім жетілдіру, сөздік қорын қосымша жаңа 

сөздермен  байыту,  толықтыру,  ой-өрісін  дамыту  мақсатында  қолданылады.  Сондай-ақ  оқыту 

процесінде  мультимедия  бағдарламасының  көмегімен,  ғаламтордан  алынған  əлемдік  жағдайлар, 

педагогикалық  технологиялардың   түрлі  əдіс – тəсілдері,  комуникативтік  бағыттағы  оқыту 

элементтері кең қолданылады.  

648 

 

Қазіргі  таңда  оқушыларға  компьютермен,  интернетпен,,интербелсенді  тақтамен  сабақ 

өткізу  толығымен  жолға  қойылып  отыр.  Көптеген  мұғалімдер  осы  уақытқа  дейін  техникалық 

құралдармен сабақ өтіп, оның қаншалықты тиімді  екенін дəлелдеді. Бастауыш  сыныпта  көбінесе 

əр  түрлі  ойын  технологиялары,  суреттер,  видео  роликтер,  қысқа  метражды  мультфильмдер  т.б. 

көрнекіліктер арқылы сөйлеу дағдыларын қалыптастыруға болады. Əр ұстаздың өз əдіс-тəсілдері 

болады.  Бастауыш  сыныпта  оқушыларға  қиын,  қызықсыз  материалдарды  ұсыну  қажет  емес. 

Сабақтар ойын технологияларына жəне балаларды қызықтыратын ақпараттар негізінде жүргізілеу 

керек.  Себібі  осындай  білімді  сіңіретін  балалық  кезеңде  ұстаздарға  оқушыларды  жалықтырып 

алмай, керісінше пəнге деген қызығушылығын арттыруға тырысу қажет. Бірақ бүгінде ағылышын 

тілі  сабағында  технологияларды,  заманауи  оқулықтар  мен  басқа  да  жабдықтарды  қолданудың 

маңыздылығын  айтып  журміз.  Алайда,  еліміздің  барлық  аймақтарында  бірдей  бұндай 

жабдықтардың  болуын  кездестіре  бермейміз.  Шынын  айтқанда  тіпті  қалалық  мектеп, 

гимназияларда  да  инновациялық  технологиялар  жеткіліксіз.  Ал  оқулықтардың  шетелдік 

басылымдардан  шыққаны  аз.  Ата-аналар  өз  қаражаттарына  оқулықтар  сатып  алу  бүгінде 

таңғаларлық мəселе емес. Ал бұл құралдар ұстазға уақыт үнемдеуге, білімнің сапалы болуына əсер 

ететін негізгі факторлар. Сондықтан ұстаздар қауымының біліктілігін арттыру ғана емес, сонымен 

қатар мектептерімізді əлі де инновациялық технологиялармен қамтамасыз ету жəне ағылшын тілі, 

басқа  да  шетел  тілдер  оқулықтарын  сапалы,  əрі  көп  мөлшерде  шығару  мəселелерін 

қарастыруымыз қажет. 

        Қорыта келгенде, балаларды ерте жастан оқыту өз елімізде жəне шетелдерде зерттеліп 

жатқан мəселелердің бірі. Тілдердің ерте жастан оқытылуы баланың бойында тек оң қабілеттерді 

дамуға жетелейді. Бастауыш сыныптан бастап балалардың өзге тілде қарым-қатынас жасай білеуге 

баулу,  жоғарғы  жəне  орта  буын  оқушыларымен  қазіргі  кездегі  жас  азаматтардың  ағылшын  тілін 

біршама кештеу жастарында оқи бастағаны себеп болып отыр. Ортанғы буыннан бастап ағылшын 

тілін оқыған оқушылардың аз бөлігі бүгінде өзге тілде еркін меңгере алатынын байқаймыз, яғни 

қорытындылай  келе  ағылшын  тілін  оқыту  үрдісінде  орта  буын  оқушылары  бастауыш  сынып 

оқушыларына қарағанда ақпаратты баяу қабылдайды деген тұжырымға келдік. Сондықтан баланы 

неғұрлым  ерте  тілді  оқытсаңыз,  жоғары  сыныптарда  өзге  тілде  сөйлеу,  өз  ойын  ашық  айту 

проблемасымен кздеспейді. 

                                 

Библиографиялық тізімі: 

 

1.

 

ҚР    Президенті  Н.Ə.Назарбаевтың  «Қазақстан  халқының  əл-ауқатын  арттыру - 

мемлекеттік саясаттың басты мақсаты» атты  Қазақстан халқына Жолдауы, 2008 ж. 

2.

 

Гальскова  Н.Д.  Современная  методика  обучения  иностранным  языкам  в  школе. – 

М., 2000.  

3.

 

Зимняя И.А. Психология обучения иностранным языкам в школе. – М., 1991. 

4.

 

Бурдина М.И. Игры на уроках английского языка на начальной и средней ступенях 

обучения. ИЯШ.-1996.-№3. 

5.

 

 Денисова  Л.Г.  Использование  игровых  элементов  на  начальном  этапе  обучения 

английскому языку. ИЯШ,1984,№4. 

 

 

 

ШЕТ МЕМЛЕКЕТТЕРДЕГІ ЗАҢ ҒЫЛЫМЫНДА БІЛІМ БЕРУДІҢ ТƏСІЛДЕРІ 

 

Саулебек Н.А.,  

Қазтұтынуодағының Қарағанды Экономикалық Университеті 

 

 

Елбасымыз  Н.Ə.Назарбаевтың  "Қазақстан - 2030" стратегиялық  жолдауында,  Қазақстан 

Республикасы  Конституциясының 1999 жылдың  маусымында  қабылданған  Қазақстан 

Республикасы  "Білім  туралы"  Заңында, 2000 жылдың 30 қыркүйегінде  қабылданған    "Білім" 

мемлекеттік  бағдарламасында  көрсетілгендей қоғамның экономикалық  жəне əлеуметтік  жағынан 

ілгерілеуінің маңызды факторы ретінде білім берудің ұлттық моделін дамыту, шығармашыл тұлға 

қалыптастыруға  дағды  алу,  ақыл-ой  қорын  жинау  сияқты  мақсаттарды  көздейді.  Ол  Қазақстан 

649 

 

Республикасы  жариялаған  білім  беру  басымдығына, "жалпыға  білім  беру"  моделін  "əр  адамға 

таңдау бойынша білім беру" моделіне көшуге негізделген. 

Қазіргі кезеңде Республикасызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, Қазақстандық білім 

беру жүйесі əлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика теориясы мен оқу-

тəрбие  үрдісіндегі  елеулі  өзгерістерге  байланысты  болып  отыр:  білім  беру  парадигмасы  өзгерді, 

білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым-қатынас пайда болды. 

Мемлекеттік  білім  стандарт  деңгейінде  оқыту  үрдісін  ұйымдастыру  жаңа  педагогикалық 

технологияларды ендіруді міндеттейді. 

Ақпараттық  технологияларды  практика  жүзінде  пайдалану  жолында  арнайы  білім  беру 

мақсатында  жаңа  пəн – информатика  сабағы  соңғы 20 жыл  көлемінде  оқытылып  келеді.  Оның 

орта  білім  жүйесіндегі  алатын  орны  қазіргі  информациялық  қоғамдағы  кəсіби  қызметтің 

негізі   болып  табылатын  əлемнің  ақпараттық – жүйелік  бейнесін  жасау,  ақпараттық  орта  мен 

адамның тиімді қарым-қатынасын қалыптастыру сияқты мəселелермен анықталып келеді. Осыған 

қоса  қазіргі   кезде  педагогикалық  ғылым  саласында  да  оның  əдіснамасы  (методологиясы)  мен 

парадигмасын жетілдіруге қажет тереңдетілген əлеуметтік өзгерістер болып жатыр. 

Қазіргі  кезде  дүниежүзінде  білім  беру  жүйесі  ең  маңызды  мəселе  болып  табылады. 

Нарықтық  аренада  білім  беру  стандарттарын  келістіру  мемлекетаралық  білім  беру  жүйесінде 

қатынастарды реттеудің ең негізгі мəселесі ретінде қарастырылуда.  

Білім - қоғамды  əлеуметтік,  мəдени-ғылыми  прогреспен  қамтамасыз  ететін  ғажайып 

құбылыс, адам үшін де, қоғам үшін де ең жоғары құндылық. Оның ең негізгі қызметі - адамның 

менталитетін,  адамгершілігін,  шығармашылық  қабілетін  қалыптастыру,  дамыту.  Осыған  орай 

егеменді еліміз өзінің дамуының ең басты алғы шарты - білім беру жүйесінің білім ғасырындағы 

міндеті мен мазмұнын айқындап берді. 

Білім  беру  сатыларының  сабақтастығын  камтамасыз  ететін  білім  беру  процесінің 

үздіксіздігі, оқу мен тəрбиенің бірлігі, білім беруді басқарудың демократиялық сипаты, білімнің, 

ғылымның  жəне  өндірістің  интеграциялануы,  ақпараттануы,  оқушыларды  кəсіптік  бағдарлау, 

білім  беруді  саралау,  ізгілендіру,  гуманитарландыру  жəне  т.т. – білім  беру  саласындағы 

мемлекеттік  саясаттың  негізгі  принциптері.  Сонымен  қатар  Қазақстан  Республикасының  ғылым 

жəне  ғылыми-техникалық  саясат  тұжырымдамасында  да  ғылымды  демократияландыру, 

интеграциялау,  инновациялық  процестің  білім,  ғылым  саласында  кең  өріс  алуы  да  атап 

көрсетілген. 

Білім жүйесін дамыту стратегиясының басты мақсаты – ұлттық білім моделін жасау. 

Ұлттық білім үлгісінің негізгі бағыты — адамды  қоғамның  ең  негізгі  құндылығы  ретінде 

тану, оның қоғамдағы орны мен рөліне, əлеуметтік жағдайына, психикалық даму ерекшелігіне мəн 

беру,  сол  арқылы  оның  рухани  жан-дүниесінің  баюына,  саяси  көзқарасының,  шығармашылық 

еркіндігі  мен  белсенділігінің,  кəсіби  іскерлігінің  қалыптасуына  жағдай  жасау,  мүмкіндік  беру. 

Яғни, XXI ғасырдың  маманы – жаратылыстану  мен  гуманитарлық  ғылымдар  бойынша  ой-өрісі 

кең, жан-дүниесі бай, ұлттық менталитеті жоғары, кəсіби білікті маман, адамдармен дұрыс қарым-

қатынас  жасай  алатын,  басқаның  пікірімен  санасатын,  кез  келген  ситуациядан  шығудың  жолын 

таба  алатын,  жауапкершілік  сезімі  жоғары,  қоғамда  белгілі  бір  рөл  атқаратын,  қайталанбайтын 

дара  тұлға  болуы  тиіс.  Ал  мұндай  мүмкіндіктің  негізі - жоғары  білімде.  Өйткені  жоғары  білім – 

үздіксіз  білім  беру  жүйесінің  шешуші  тетігі.  Сондықтан  білімгерді  тек  маман  ретінде  ғана 

қарамай,  оны  өз  қоғамының  азаматы,  жеке  тұлға,  келешектің  иесі,  тірегі  ретінде  тану,  соған 

мүмкіндік жасау қажет. Ұлттық үлгідегі жаңа парадигманың негізгі бір мəселесі – білімгерге іргелі 

де терең, тиянақты да жүйелі білім беру. Іргелі білім берудің міндеті – адамды ғылыми ойлауға, 

болмысты тану, оны қабылдаудың əдіс-тəсілдерін білуге, өзін-өзі дамытуға, өз бетімен білім алуға, 

ізденуге іштей қажеттілігін туғызу. 

Еліміздің  егемендік  алып,  қоғамдық  өмірдің  барлық,  соның  ішінде  білім  беру  саласында 

жүріп  жатқан  демократияландыру  мен  ізгілендіру  мектепті  осы  кезге  дейінгі  дағдарыстан 

шығаратын қуатты талпыныстарға жол ашты. 

Білім  мазмұны  жаңа  үрдістік  біліктермен,  ақпаратты  қабылдау  қабілеттерінің  дамуымен, 

ғылымдағы  шығармашылық  жəне  нарық  жағдайындағы  білім  беру  бағдарламаларының 

нақтылануымен байи түсуде. Атап айтқанда: 

• Есте сақтауға негізделген оқып білім алудан, бұрынғы меңгергендерді пайдалана отырып, 

ақыл-ойды дамытатын оқуға көшу; 

•  Білімнің  статистикалық  үлгісінен  ақыл-ой  əрекетінің  динамикалық  құрылым  жүйесіне 

көшу; 

650 

 

Кез-келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру деңгейінің жоғарлығы, дүние 

жүзілік  қауымдастықтағы  орны  мен  салмағы  сол  елдің  технологиялық  даму  деңгейімен 

анықталмақ. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа технологияны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру 

ісінің  жолға  қойылғандығы  мен  осы  саланы  ақпараттандыру  деңгейіне  келіп  тіреледі. 

Экономикалық күшті дамыған елдердің тəжірибесі экономика, ғылым жəне мəдениеттің қарқынды 

дамуының  негізгі  кілті  екендігін  көрсетіп  отыр.  Ендеше  қазіргі  заманның  ақпараттық 

технологиясын игеру міндетіміз. 

Білім  беру – аса  күрделі  əлеуметтік-экономикалық  механизм.  Оны  реформалаудың 

мəселелері  де  сан  қырлы.  Қазіргі  кездегі  Республикамызда  қолға  алынған  білім  беру  жүйесін 

реформалау ісі осы саланың экономикалық-ұйымдық, құқықтық, құрылымдық жақтарын түбегейлі 

өзгертуге бағытталған біртұтас кешенді шаралармен тығыз байланысты. Білім беру ісіндегі жаңа 

үрдістің мəн-мағынасы, сипаты мен бағыт-бағдарын айқындаушы дəйекті факторлар: 

Сонымен қатар жастарды тəрбиелеу, халықаралық стандарттарға сəйкес білім беру арқылы 

мемлекеттің  болашақ  қызметкерлерін  əзірлеу  жоғарғы  оқу  орындарының  басты  мақсаты  болып 

табылады.  

Негізінде тəрбие адам қоғамында ғана болатын қоғамдық құбылыс. Ол алғашқы қоғамдағы 

еңбек  пен  материалдық  өмір  процесінде  пайда  болады.  Адам  қоғамының,  адамның  өзінің 

дамуында еңбектің əсері зор болды.  

Баланы тəрбиелеу бала-бақшалық жастан басталып, мектеп оқу орындарынан жоғарғы оқу 

орындарынан аяқталады.  

Халықаралық дипломатиялық қарым-қатынастарында мектептің бастауыш сыныптарынан 

бастап  соңғы  сыныптарға  дейін  білім  беру  жүйесін  қалыптастырудығы  жолдары  халықаралық 

стандартарға сəйкес жүзеге асырылуда. 

• Қазақстан Республикасының тəуелсіз егеменді мемлекет болып қалыптасуы; 

• экономиканың нарықтық моделін ұстанып, меншіктің түрлі пішімдерін дамыту; 

• ұлттық білім беру ісінің əлемдік білім жүйесіне кіруі болып отыр. 

Кез келген диалектикалық даму үрдісі секілді нарықтық экономика жағдайына байланысты 

білім  беру  жүйесін  реформалау  ісі  де  қарама-қайшылықтарсыз  емес.  Мұның  өзі  мамандардан 

кəсіби  икемділік пен ұтқырлықты, сан қырлы шығармашылық қызмет пен өзін-өзі басқару, өзін-

өзі ұйымдастыру жағдайындағы біліктілікті талап етеді. 

Білім беру реформасын одан əрі тереңдете жүргізу жаңа замандық база жасауды қажет етіп 

отыр. Ең алдыменен, ел экономикасының нарықтық жаңа кезеңіне өту барысындағы білім жүйесін 

қалыптастыратын  заң  баптары  керек  болды.  Азаматтардың  білім  алу  құқығын  айқындайтын 

Қазақстан Республикасы Конституциясының 30-бабының қағидасын толығырақ мазмұндап, білім 

берудің мемлекеттік емес секторларының орны мен рөлін, шетелдік, халықаралық, діни білім беру 

ұйымдарының құқықтық негіздерін нақтылап, білім мекемелерінің жаңа əлеуметтік-экономикалық 

жағдайдағы қызметтік міндеттерін белгілеу қажеттілігі туындады. 

1999  жылы  қабылданған  "Білім  туралы"  Заңда  құрылымы  мен  мазмұны  жағынан  да 

жаңартылған  ұлттық  білім  беру  жүйесінің  жаңа  моделі  жасалды.  Осы  жаңа  модельге  сай  білім 

беру жүйесі 4 деңгейге: мектеп жасына дейінгі тəрбиелеу мен оқытуға, орта білімге, жоғары кəсіби 

білімге, жоғары оқу орнынан кейінгі кəсіби білім беруге бөлініп, 1997 жылы ЮНЕСКО ұсынған 

халықаралық білім беру жіктемесіне мейлінше сəйкестендірілді. 

ЮНЕСКО-ның анықтамасы бойынша, педагогикалық технология – бүкіл  оқыту үрдісі мен 

білімді техникалық жəне адам ресурсын олардың бір-біріне өзара əсерін, білім берудегі формасын 

оңайландыру  міндеттерін  ескере  отырып  меңгеруді  жүзеге  асырудың  жүйелі  əдісі.  М.В.Кларин 

"Педагогикалық  технология — бұл  педагогикалық  мақсатқа  қол  жеткізу  жолындағы  қолданатын 

барлық  қисынды  ілім  амалдары  мен  əдіснамалық  құралдарының  жүйелі  жиынтығы  жəне  жұмыс 

істеу реті", - деп анықтайды. 

Бүгінгі  педагогика  ғылымының  лексиконында  педагогикалық  /оқыту/  технология  ұғымы 

терең тамыр жайды. Дегенмен де, осы ұғымды түсіну мен пайдалануда əр түрлілік басым. 

Технология – Теһnе – искусство, ремесло, мастерство, учение – деген  мағынаны білдіретін 

грек сөзі. 

"Технология - өндірістік  процесті  жүргізудің  əдістері  мен  тəсілдері  жайлы  білім 

жиынтығы", - деп шетел сөздерінің қысқаша сөздігінде анықтама берілген. 

Педагогикалық технология – педагогикалық мақсатқа жету үшін пайдаланылатын барлық 

дара,  инструменталдық  жəне  методологиялық  құралдардың  қолдану  реті  мен  жиынтығының 

жүйесін білдіреді.  

651 

 

Технология – оқушы  мен  ұстазға  бірдей  қолайлы  жағдай  тудырушы  оқу  процесін 

ұйымдастыру  жəне  жүргізу,  бірлескен  педагогикалық  əрекетті  жобалаудың  жан-жақты 

ойластырылған үлгісі [1]. 

Технология – дидактикалық жүйенің процессуалды бөлігі.  

Ал, педагогикалық жүйе дегеніміз — белгілі бір қабілеті бар дара тұлғаны қалыптастыруға 

бағытталған педагогикалық əсерді ұйымдастыруға қажет кұралдар, əдістер мен тəсілдердің өзара 

байланысқан бірлігі. Оқыту технологиясы - оқытудың тиімді жолдарын зерттейді, ғылымда оқыту 

процесінде  қолданылатын  əдістер,  тəсілдер  мен  қағидалар.  Ол  оқыту  процесінде  нақты  жүйе 

кызметін атқарады. 

Қазақстан  Республикасының  білім  беру  жүйесінің  негізгі  мақсаты  ол:  мектептегі 

информатиканы  оқытудың  негізгі  міндеті – ақпаратты  түрлендіру,  тасымалдау  жəне  пайдалану 

процестерін меңгеру, оқу барысында кейіннен қызмет ету саласында да өзін - өзі көрсету, дамыту 

құралы  ретінде  компьютелік  технологияларды  тиімді  пайдалану  тəсілдерін  үйрету  болып 

табылады.  Осы  мақсатты   жүзеге  асыру  нəтижесінде  оқушылар  ақпараттық  технологияларды 

айдалану  тəсілдерін  игеріп,  қазіргі  əлемнің  инфомациялық  бейнесін  жасауға  қол  жеткізетін 

деңгейге көтеріле алады. 

Студенттердің  білімін  тереңдеп,  өрістері  кеңейген  сайын  олар  одан  кейінгі  оқуын 

жалғастыру  мен  еңбек  етуге  жақсы  даярланып  шығатын  болады.  Бірақ  ақпараттық 

технологиялардың жедел дамуына орай осы пəн көлемінің тұрақты түрде ұлғайып отыруына жəне 

оқыту  сағаттарының  жетіспеуіне  байланысты  бұрынғы  білім  беру  аясында  шешуге  болмайтын 

мəселелер  туындап  келеді.  Осы  мəселе  оқытылатын  мəлімет  көлемі  мен  оған  бөлінетін  сағаттар 

арасындағы  сəйкессіздікке  баса  назар  аударға  негіз  болып  отыр.  Бұл  қайшылықты  шешуге 

мүмкіндік беретін бір тəсіл – оқытуға керекті сағат санын арттырмай – ақ, күннен күнге ұлғайып 

отырған  ақпарат  көлемін  игеруге  мүмкіндік  беретін  жаңа  білім  беру  технологияларын  енгізу 

болып табылады. Оның ішінде: 

оқушылардың жалпы мəдени жəне жалпы ғылыми дайындығын құру; Қоғамда өмір сүруге 

оқушыларды əлеуметтік бейімдеу; 

отанға деген махаббат пен азаматтық сезімдерді тəрбиелеу; 

қоғамдағы  квалификациялы  мамандар  мен  жұмысшыларға  деген  қажеттілікті 

қанағаттандыру. 

Қазақстан Республикасының конституциясында(30 бапп) жазылған: 

"Гражданам  гарантируется  бесплатное  среднее  образование  в  государственных  учебных 

Қазақстан Республикасының ұлттық білім жүйесінің моделінің құрылымы [2]:  

Білім  беру  технологиялары  жобалар  тəсілін,  модульдік  оқытуды,  бір  мəселеге  баса  назар 

аударту  арқылы  оқыту,  əркімді  деңгейіне  қарай  жетілдіру  жəне  тұлғаға  бағытталған  оқыту 

элементтері,  ойы  программалары  мен  тест  арқылы  тексеру  істерін  жатқызуға  болады. 

Оқушылардың  білімге  деген  ынтасын  арттыра  алатын  біріктірілген  немесе  бинарлық  сабақтар 

жаңа материалдарды тиянақты ұғып, оларды бекіту жолында жақсы нəтижелер беріп келеді [2]. 

Білім беру саласы қызметкерлерінің алдында қойылып отырған басты міндеттерінің бірі - 

оқытудың  əдіс-тəсілдерін  үнемі  жетілдіріп  отыру  жəне  қазіргі  заманғы  педагогикалық 

технологияларды меңгеру болып табылады. 

Америка құрама штаттарында Америкада орта оқу орнынан кейін дайындық (postsecondary 

school) курстарына баруға болады. Себебі ЖОО-да оқу Америкада өте қымбат . 

Америкаға заң мамандығы бойынша түсем деушілерге мына нəрселерді тапсыру керек: 



 

толтырылған сауалнама 



 

эссе 



 

ұсыныс хат 



 

транскрипт, дипломның көшірмесі, аттестат көшірмесі (ағылшын тіліндегі нұсқасы, 

заңды тіркелген болуы керек) 



 

тест қорытындылары (TOEFL, SAT, GRE, GMAT т.б. бағдарламаға сəйкес). 

АҚШ пен Еуропа елдерінде Қазақстан секілді білім беру министрлігі жоқ. Алайда ол жақта 

білім  беру  департаменті  бар.  Білім  беру  үшін  лицензия  керек  емес.  Оның  орнына 

университеттер аккредитациядан  өтеді.  Бірақ  оны  алмай  тыныш  жұмыс  істей  беруге  де  болады. 

Сондықтан да университетке тапсыратын кезде мұқият болу керек. Аккредитация университтеттің 

сапасына, деңгейіне, рейтингісіне əсер етеді [3]. 

652 

 

Сонымен  қатар,  олар  бірінінің  орнына  бірі  жүре  береді.  Жалпы  колледждер  бакалавр 

деңгейін  беру  үшін  төрт  жылдық  оқыту  бағдарламасымен  оқыта  береді.  Колледждер  тəуелсіз 

болып та немесе университтеттің бір бөлігі ретінде де кездеседі.   

Америкада  екі  мыңнан  аса  дəстүрлі  төрт  жылдық  колледждер  мен  университтер  бар.  Əр 

қайсысының өзінің ерекшеліктері бар. Колледждер өз беттерінше арнайы бағытты тандай алады. 

Мысалы, гуманитарлық колледждер тек гуманитарлық салаларды оқытады. 

Американың  ең  мықты  университтері  болып Гарвард,  Пристон,  Йель,  Колумбия,  Браун, 

Дартсмут,  Корнелл,  Пенсильван  секілді  оқу  орындары  саналады.  Осы  университеттерде  заң 

мамандығы бойынша білім алуға болады [4]. 

Осы университеттерде бағалау жүйесі заң мамандығы бойынша төмендегідей реттеледі:  

Бағалау  əріптік жүйеде жасалған: 

A — оқу деңгейі қалыпты өте жақсы: білімі терең, дайындығы мықты 

В — орташадан жоғары саналады (жақсы) 

С — тапсырма орындауы орташа (орташа) 

Д — қанағаттанарлық, оқуы төмен (орташадан төмен) 

F — қанағаттанарлықсыз немесе оқу бағдарламасын мүлдем білмейді 

Сыныптан-сыныпқа көшу үшін оқу үлгерімі С бағасынан төмен болмауы керек. В бағасы 

мектеп бітірушілер үшін міндетті. 

Егер де Қазақстан Республикасының азаматы Қазақстан Республикасында заң мамандығы 

бойынша түсетін болса онда төмендегілей білім  жүйесін білген жөн. Жаңа модельге сəйкес орта 

білім беру жүйесі жалпы орта, бастауыш кəсіби жəне орта білім беруді қамтиды. 

Базалық  білім  мектеп  қабырғасында  беріледі.  Тоғызыншы  сыныпты  бітіргеннен  кейін 

оқушылар  тек  кəсіптік  мектептерде  ғана  емес,  сонымен  қатар  кəсіби  орта  білім  беретін  оқу 

орындарында да оқуын жалғастыра алады [5]. 

Жоғары  кəсіби  білім  беру  құрылымы  үш  сатыдан  тұрады:  жоғары  базалық  білім 

(бакалавриат), жоғары арнаулы білім, жоғары ғылыми-педагогикалық немесе мамандандырылған 

білім (магистратура). 

Тəуелсіз Қазақстанның жоғары білім жүйесін бетбұрыстандыру бірнеше кезеңнен тұрды: 1 

кезең – жоғары білім жүйесінің заңдық жəне нормативтік құқықтық базасының қалыптасуы (1991-

1994 жылдар); 2 кезең – жоғары білім жүйесін модернизациялау, оның мазмұнын жаңарту (1995- 

1998  жылдар); 3 кезең – білім  беру  жүйесін  қаржыландаруды  орталықсыздандыру,  білім  беру 

мекемелерінің  академиялық  еркіндігін  кеңейту (1999-2000 жылдар); 4 кезең – жоғары  кəсіптік 

білім беру жүйесін стратегиялық дамыту (2001 жылдан бастау алған қазіргі кезең). 

Қазіргі  Қазақстандық  білім  беру  жүйесі  «Білім  туралы»  Заң (1999 жыл), «Білім» 

мемлекеттік  бағдарламасы (2000 жыл), «2010 жылға  дейінгі  білімді  дамыту  стратегиясы» (2001 

жыл), «2005-2010 жылдарға арналған білімді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы» (2004 жыл) 

сияқты стратегиялық нысандағы құжаттармен бекітілген. 

Көптеген  жоғары  білім  беру  мекемелері  Қазақстан  Республикасының  жоғары  білім 

жүйесінің  əлемдік  білім  беру  кеңістігіне  интеграциялану  міндетінен  білім  берудің  Болондық 

үлгісін жүзеге асыруда, ол төмендегідей деңгейлерден тұрады: 

1.

 

жоғары  базалық  білім/  жоғары  арнайы  білім:  бакалавриат – «бакалавр»  дəрежесін 

беретін жоғары білім беру бағдарламасы; 

2.

 

жоғары  ғылыми-педагогикалық  білім:  магистратура – «магистр»  академиялық 

дəрежесін беретін жоғары ғылыми-педагогикалық бағдарлама; 

3.

 

докторантура PhD – бұрынғы ғылыми-зерттеу кадрларын даярлау жүйесінің орнын 

басатын бағдарлама. 

2012  жылы  Қазақстандағы  Жоғарғы  оқу  орындарының  (бұдан  əрі - ЖОО)  саны 2008 

жылмен салыстырғанда 5-еуге кеміген. Жоғары білім беру жүйесіндегі мұндай үрдісті Қазақстан 

Республикасының  білім  жəне  ғылым  министрлігінің  ЖОО  қоятын  талаптарының  артқанын, 

мемлекетік  бақылау  мен  үйлестіру,  реттеу  шараларының  қатаңдағанымен  түсіндіре  аламыз. 

Сонымен  бірге  жеке  меншік  ЖОО  санының  артуы  оларға  автономияның  көбірек  берілуінен,  ал 

шешім қабылдау үдерісі орталықсыздандырылып, ЖОО басшылығына берілгенімен анықталады. 

Егер  бұрын  мемлекет  экономикамен  қатар,  өз  жоспарларын  жүзеге  асыру  үшін  мамандарды 

даярлауды  да  жоспарлаған  болса,  қазіргі  күні  жоғары  білім  жүйесі  ұлттық  жəне  халықаралық 

еңбек  рыноктарының  талаптарын  ескеруге  тырысады.  Қазіргі  күні  Қазақстанда  жоғары  білімді 

мамандарды  даярлаудың  салалық  жүйесі  басым,  ол  гуманитарлық  жəне  техникалық  ғылымдар 

саласындағы  білімін  үйлестіретін,  жан-жақты  білім  алған,  бірнеше  шет  ел  тілдерін  меңгерген, 

653 

 

басқарушылық  бейімі  бар  жаңа  ғасырдың  жұмысшы  күшін  дайындауды  біршама  шектейді. 

Даярлаудың мұндай деңгейін негізінен университеттер қамтамасыз етуге қабілетті. Мұны жоғары 

білім  жүйесінде  университеттік  типтегі  білім  беру  мекемелері  басым  дамыған  елдер  тəжірибесі 

көрсетеді. Білім жүйесі, оның ішінде жоғары мектеп халықты жұмыспен қамтуды ынталандырып, 

жұмыссыздықты қысқартуда маңызды рөл атқарады. Ол еңбек рыногынан жастардың бір бөлігін 

тарта отырып, əлеуметтік шиеленісті əлсіретеді. 

Кəсіптік  білім  адами  капиталдың  қалыптасуын  қамсыздандырады.  Адами  капитал  табыс 

əкеле алатын адамдағы қабілеттердің мөлшерін білдіреді. Ол тума біткен ақыл-ой мен физикалық 

қабілет,  дарын,  сыйды  ғана  қоспайды,  сонымен  бірге  алынған  білім  мен  біліктілікті  қосады. 

Жұмысшы күшінің біліктілік деңгейі адами  капиталдың  жағдайын көрсетеді. Адами капиталдың 

артуы еңбеккерлердің кəсіптік-біліктілік деңгейінің өсуін бейнелейді. Кəсіптік білім, біліктілік алу 

жұмысқа  орналасу  мəселесін  шешуде  еңбеккер  үшін  өте  маңызды  болып  табылады.  Жұмыс 

беруші  үшін  білімі  туралы  дипломның  болу  факті,  сол  адамның  белгіленген  іріктеуден  өтіп, 

сапалы  (білікті)  жұмысшы  күші  категориясына  енгенін  білдіреді.  Көптеген  елдер  шешуші 

маңызды  экономикалық  міндеттердің  арасынан  жылдам  өзгеруші  экономика,  технология  мен 

халықаралық  сауда  жағдайларына  бейімделу  мүмкіндіктерін  күшейту  қажеттілігін  ерекше 

көрсетеді. Жоғарыда аталған үдерістердің қарқынына теңсіз əсер теріс өңірлік, ұлттық, жергілікті 

салдарға  алып  келетін  тұтас  бір  мəселелер  кешенін  тудыруға  қабілетті.  Жоғары  білім  осындай 

көптеген  теріс  үрдістерді  болдырмауға  қабілетті  болып  табылады.  Мұндай  үрдістерден  шығу 

жөніндегі  шешімдер  ұлттық,  жергілікті,  өңірлік,  əлеуметтік  жəне  мəдени  құндылықтарды 

ескерумен жүзеге асырылуы тиіс. 

Соның  ішінде  Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ə.Назарбаевтың 1993 жылы 5 

қарашадағы № 1394 қаулысымен құрылған «Болашақ» халықаралық  стипендиясы маңызды орын 

алады. Бағдарламаның құрылуына уақыт талабы ықпал етті. Мемлекетіміз тəуелсіздігін енді алып, 

экономикада еркін нарықтық қатынастар жолына, демократия жəне əлемдік қоғамдастыққа толық 

ену жолына шықты, бұл өмірге көптеген реформаларды əкелуді талап етті. Кез келген реформаны 

өткізу  өздеріне  берілген  міндеттерді  орындауға  қабілетті  білікті  кадрлардың  болуын  талап  етеді 

[6]. 

Кеңестік  кеңістігіндегі  мемлекеттер  тарихында  тұңғыш  рет  дарынды  жастарға  толықтай 

мемлекет есебінен шетелде білім алу мүмкіндігі берілді. 

1994  жылдан  бастап 2004 жылды  қоса  алғандағы  кезеңде  «Болашақ»  бағдарламасы 

шеңберінде əлемнің 13 елінде 785 стипендиат білім алды. 

«Болашақ»  халықаралық  стипендиясы  түлектерінің  табысты  мансаптық  өсуінің,  кəсіптік 

өзін-өзі  іске  асыруының  өзіндік  кепілі  болды.  Бұған  бағдарламаның  көптеген  түлектерінің 

мемлекеттік  қызметте,  мемлекеттік  жəне  халықаралық  ұйымдарда,  акционерлік  құрылымдарда 

жауапты  орындарда  болуы,  мемлекеттік  жəне  халықаралық  жобаларда  жұмыс  істеуі,  осылайша 

мемлекеттің дамуына өз үлестерін қосуы дəлел бола алады. 

«Болашақ»  бағдарламасын  іске  асыруды  ұйымдастыру-құқықтық  қамтамасыз  ету  ұдайы 

жетілдіруді талап ететіндігін практика көрсетіп отыр. 

«Болашақ»  бағдарламасын  іске  асырудың  бастапқы  кезеңінде (1994–1997 жылдар) 

стипендиаттардың 30% астамы  үлгерімінің  төмен  болуына  байланысты  бағдарламадан  шығып 

қалды немесе оқуын аяқтағаннан кейін Қазақстанға оралмады. Талдау Қазақстанға оралмаудың ең 

жоғарғы  үлесі  стипендиаттардың  мемлекет  алдында  қандай  да  бір  міндеттеменің  болмауы 

екендігін көрсетті. 

1997  жылы  Қазақстан  Республикасы  Президентінің 1997 жылғы 3 наурыздағы  № 3375 

Жарлығымен  бекітілген  Қазақстан  Республикасы  Президентінің  «Болашақ»  халықаралық 

стипендиясын  тағайындау  тəртібі  туралы  ереже  əзірленді.  Ереже  құжаттарды  қабылдау  жəне 

үміткерлерді 

іріктеу 

рəсімін 

қарастырды, 

сондай-ақ 

стипендиаттарды 

Қазақстан 

Республикасындағы  мемлекеттік  органдар  мен  ұйымдарға  жұмысқа  орналастыруды  көздеді. 

Шешуді талап ететін басқа да мəселе оқу бағыттарындағы үйлеспеушіліктер туралы мəселе болды. 

1994–1997 жылдары «Болашақ» стипендиясы қазақстандық жоғары оқу орындарының экономика 

жəне  гуманитарлық  факультеттеріне  тағайындалды.  Техникалық  факультеттердің  түлектері 

бағдарламада  өте  аз  болды,  бұл  техникалық  мамандықтардың  оқу  жоспарында  экономикалық 

жəне гуманитарлық мамандықтардың оқу жоспарымен салыстырғанда шет тілін оқыту аз көлемде 

көзделгендігімен  байланысты. 2000 жылдан  бастап  «Қазақстан  Республикасы  Президентінің 

«Болашақ»  халықаралық  стипендиясын  тағайындауға  үміткерлерді  іріктеу  ережесін  бекіту 

туралы»  Қазақстан  Республикасы  Президентінің 2000 жылғы 12 қазандағы  № 470  Жарлығының 

654 

 

шығарылуына байланысты, инженерлік  жəне  техникалық білімі  бар  үміткерлер  шет  тілінің  бірін 

еркін меңгеру туралы талапты ескерусіз «Болашақ» стипендиясын тағайындау конкурсына қатысу 

құқығына  ие  болды.  Осылайша, «Болашақ»  халықаралық  стипендиясы  жүзеге  асырылған 1994–

2004  жылдары  ҚР  Білім  жəне  ғылым  министрлігі  стипендия  тағайындауға  үміткерлерді  іріктеу 

əдістемесінде  тəжірибе  жинақтады.  Осы  жылдары  Үміткерлерді  іріктеу  ережесі  екі  рет – 1997 

жəне 2000 жылдары  өзгертілді.  Əрбір  жаңа  өзгеріс  белгілі  бір  қорытындылар  шығара  отырып, 

өткен  жылдарда  жинақталған  тəжірибеге  негізделген  жəне  қазақстандық  қоғамда  өтіп  жатқан 

əлеуметтік-экономикалық өзгерістерді есепке алып, бағдарлама алдына жаңа міндеттер қойды. 

2005  жылы Мемлекет  басшысы  Қазақстан халқына  Жолдауында  жыл сайын  үш мың жас 

жəне  дарынды  қазақстандыққа  «Болашақ»  халықаралық  стипендиясы  бойынша  əлемнің  жетекші 

оқу орындарында білім алу мүмкіндігін беру қажеттігі туралы жариялады. Стипендиаттар санын 

арттыру  қажеттілігі  уақыт  талабы.  Қалыптасқан  нарықтық  экономика  жағдайында  мемлекет 

бəсекеге  қабілетті  экономика  моделіне  индустриалдық-инновациялық  даму,  білім  жəне  ғылым, 

менеджмент,  маркетинг,  логистика,  жаңа  ақпараттық  технологиялар,  тұрғын  үй-коммуналдық 

шаруашылығын  реформалау  жəне  басқа  да  салалардағы  мамандарға  тұрақты  өсіп  келе  жатқан 

қажеттілікпен  Қазақстан  үшін  басымды  салалардың  тұрақты  өсуіне  негізделген  даму  жолын 

таңдаған. 

Мемлекет басшысының «Болашақ» халықаралық стипендиясы стипендиаттарының санын 

арттыру  бойынша  бастамасын  жүзеге  асыру  Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің 2005 жылғы 4 

сəуірдегі  қаулысымен  осы  мақсатта  бекітілген  «Халықаралық  бағдарламалар  орталығы» 

акционерлік қоғамына тапсырылды. 

Соңғы жылдарда (2004 — 2010 жылдар) «Болашақ» стипендиаттарымен қатар түлектерінің 

де саны жылдан жылға артуы байқалуда. 

2008  жылдан  бастап  ғылыми  жəне  педагогикалық  қызметкерлерге  ғылыми 

тағылымдамадан  өтуге  мүмкіндік  берілген,  сондай-ақ  ауыл  жастары,  мемлекеттік  қызметкерлер, 

ғылыми жəне педагогикалық қызметкерлер үшін академиялық бағдарламаларда оқу үшін квоталар 

енгізілген. 

2011  жылдан  бастап  мамандарды  даярлау  стипендиат, «Халықаралық  бағдарламалар 

орталығы»  АҚ  жəне  жұмыс  беруші  арасында  үш  жақты  шарт  жасаумен  кадрларды  іріктеу  жəне 

даярлаудың бағдарламалы-мақсаттық əдісі шеңберінде жүзеге асырылуда. 

2012  жылдан  бастап  меншіктің  кез  келген  нысанындағы  ұйымдардың  ғылыми,  педагог, 

медицина жəне инженерлік-техникалық қызметкерлерге кəсіптік тағылымдамадан 1 айдан 12 айға 

дейін өту мүмкіндігі берілді. 

Стипендиаттарды  неғұрлым  сапалы  даярлауды  қамтамасыз  ету  үшін  серіктестер  тізімі 

сапалы түрде қайта қаралып, шетелдік жоғары оқу орындарына талаптар күшейтілді. 2012 жылы 

ұсынылатын жоғары оқу орындарының саны Times Higher Education, QS World University Ranking 

Academic Ranking of World əлемдік рейтингілерінде ең жоғарғы деңгейдегі қуатты ғылыми базасы 

мен  зерттеу  университеттері  бар 200-ге  дейінгі  жетекші  ғылыми  орталықтарға  қысқартылды. 

Қазақстандық  экономика  үшін  өзекті  бағыттар  бойынша  əзірлемелер  жасалып  жатқан  ғылыми-

зерттеу орталықтары мен зертханалардың базасы құрылды [7]. 

Негізінен, заңгер кəсібіне қойылатын талаптар: нақты теориялық білімді, қазіргі құқықтық 

жəне  экономикалық  қатынастарда  ойлау  қабілеті  дұрыс,  мемлекеттік  саясат  ағымын  талқылай 

алатын  маман  болу  керек.  Сондай-ақ,  олар  заңдарды  біліп,  өзінің  білімін  кəсіби  қызметтегі 

тəжірибеде  пайдаланып,  мамандығы  бойынша  тəжірибелік  дағдыларды  игеріп,  жұмысында 

қолдана алуға қалыптасуы керек. Ал, заңгерлердің кəсіби мəдениеттілігі – басқару əдістерін білу, 

ел арасында тəрбиелік жəне құқық жұмыстарын жүргізіп насихаттау, үнемі біліктілігін жетілдіру, 

нарықтық даму жағдайында өзге адамдармен қарым-қатынас жасай білу қасиетін көрсетеді. 

 

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: