Жатыс және шығыс септіктері (жай септеу)

93
Кітап оқитында
Бұл кітапты 
оқырдан бұрын.
Прежде чем прочитать 
эту книгу.
Кітап оқымаста
У того, кто не читает 
книги
Бұл кітапты 
оқымастан еш 
нәрсе сұрама.
У того, кто не читает 
эту книгу, ни о чем не 
спрашивай.
Жатыс және шығыс септіктері (тәуелді септеу)
Есімше+тәуелдік жалғау+жатыс септік
Есімше+тәуелдік жалғау+шығыс септік
Причастные формы
Перевод
Причастные формы
Перевод
Менің (сенің, 
сіздің, оның) кітап 
оқығанымда...
Менің (сенің,
сіздің, оның) 
оқитыным
(-ың/-ыңыз/-ы, -да/-
нда) 
Бүгінгі айтарымда 
жаңа мәліметтер 
бар
Когда я читал книгу.
Во время чтения кни-
ги мной.
Когда я буду читать 
книгу...
В том, что я сегодня 
буду говорить, есть 
новые сведения.
Мен (сен, сіз, ол) кітап 
оқығанымнан
Менің (сенің, 
сіздің) (оның) кітап 
оқитынымнан...
Менің (сенің, сіздің, 
оның) бүгінгі айта-
рымда...
Менің (сенің, 
сіздің, оның) кітап 
оқымасымнан...
Из того, что
я прочитал книгу
Из того, что
я прочитаю книгу
Из того, что
я скажу сегодня...
Из того, что я не про-
читаю книгу...
Көмектес септік (жай септеу)
Формы причастия
Перевод
Кітап оқығанмен (адаммен) кітап оқитынмен 
(адаммен)
кітап оқымайтынмен (адаммен)
кітап оқымаспен (адаммен)
с тем, кто читал книгу
с тем, кто будет читать книгу
с тем, кто не читает книгу
с тем, кто не будет читать книгу
Көмектес септік (тәуелді септеу)
Формы причастия
Перевод
Мен кітап оқығаныммен/кітап
оқығаныма қарамастан...
Ол өзінің көп кітап оқитынымен
дараланды.
Несмотря на то, что я читал книгу/несмотря 
на то, что я читал книгу.
Он выделялся своей начитанностью (тем, что 
прочитал много книг)

94
КӨСЕМШЕ
(деепричастие)
Суффиксы: 1) -ып, -іп, -п, 2) -а, -е, -й; 3) -ғалы, -гелі, -қалы, -келі. Для образования 
деепричастия используются следующие аффиксы: -ып, -іп, -п; -а, -е, -й которые изме-
няются по лицам (мен барыппын, барамын) Суффиксы -ғалы, -гелі, - қалы, -келі не при-
нимают личные окончания.
Запомните!
-ып, -іп, -п – принимают участие в обозначении действия в прошедшем времени (бұрынғы 
өткен шақ). Также они передают время, способы действия и могут оформлять однородные 
сказуемые.
Примеры
Перевод
Способ действия
Оспан көйлегін үнемі ки+іп тоздырды.
Однородное сказуемое
Ғазиза нотаны меңгер+іп, музыкалық аспап-
та еркін ойнады.
От постоянного ношения у Оспана рубашка 
сносилось.
Газиза освоила ноты и свободно играет на 
музыкальном инструменте.
1. Көсемшеге айналдырыңдар.
Үлгі: Ә. Қастеев жан-жануар, өсімдік, ағаштың түрін (тану/өсу) танып өсті.
1. Ол өзен (жағалау)............... сурет салды.
2. Ә. Қастеев тастан мүсіндер (жасау)............... сурет салды.
3. Атақты суретші Н.Т. Хлудов оған суретшілік әліппесін (үйрету)............ қамқорлық 
жасады.
4. Орман өрттерінің (алдын алу)... анықтайды.
5. Ғалымдар ұлттық байлықтың түрлерін (анықтау).......... есептеп шықты.
6. Әр мемлекет өз ұлттық байлығын (есептеу)............... тіркеп қояды.
-а, -е, -й көсемшесі

жүктеу/скачать 1,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: