Ш. Уәлиханов атындағы кму хабаршысы issn 1608-2206 Филология сериясы. №4, 2019
жүктеу/скачать 3,45 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Қиссау-Әнбияны»
|
Болар ма мұнан артық қара қасқа, Әперді үш теңгеге бір «Мұқтасар» Кітап жоқ енді бізге оданан басқа! «Қиссау-Әнбияны» бізге алуға, Шарық қайда, шіркін дүние, шама қайда? «Әптиек» қозылы қойдан сатылады, Оқуды көргені сол қазақ көзі» [8, 207].
Сөздікте: Мұқтасар – құраннан кейінгі шариғат ережелері жазылған діни кітап [6, 359]. Қиссау-Әнбия – пайғамбарлардың шежіресі жазылған кітап [6, 390]. Әптиек – жеке кітапша болып басылған құранның жетіден бірі [6, 345] – деп көрсетілген. Жоғарыдағы мәтінде сөздікте берілген оқулықтар туралы айтылып, кіраптпр арқылы сол тұстағы оқудың жайы мен елдің әлеуметтік жағдайы да аңғарылып тұр.
«Дамолла, хазірет күліп әр сөзіме: «Уай, әулие!» – деуші еді, сүйгенінен» [7, 187].
[6, 156] – деп түсіндіріледі. Қаламгер екінші мағынасы бойынша қолданған деп ойлаймыз.
«Ғылымның тәлиблерге нұрын төккей» [7, 86].
Мұндағы «тәлиб» араб сөзі. 1. Ізденуші, іздеуші. 2. Оқушы, шәкірт» [6, 533] – деген мағыналарды береді.
ҚОРЫТЫНДЫ
Қаламгер кірме сөздерді өз мақсатына қарай пайдаланып отырған. Қолданылған кірме сөздерден сол тұстағы қоғам өмірінде болып жатқан өзгерістердің қазақ халқының тұрмысында, дүниетанымында қалайша көрініс тапқандығын, ұлт мәдениетінде қалайша өріс алғандығын анық көре аламыз. Сонымен бірге, қаламгердің лексиконындағы ассоциацияларды түзу, ерекше лексикасын қарастыру оның вербалдық-семантикалық деңгейін бөліп көрсетуге мүмкіндік береді. Себебі оның сол лексиканы таңдау барысындағы танымдық қызметі мен таңдауға жетелеген уәжі тасада қалып қояды. Сондықтан тілдік тұлға құрылымы деңгейлерінің тіл бірліктері шартын қабылдап, оларды бірлікте қарастырған кезде ғана нәтижеге қол жеткізіп, М.Ж. Көпейұлының тілдік тұлғасын толығымен ашуға болады.
ПАЙДАЛАНҒАН ДЕРЕКТЕР ТІЗІМІ 1 Рүстемов Л.З. Қазіргі қазақ тіліндегі араб-парсы кірме сөздері. Алматы, 1982. – 159 б.
2 Жұмалиев Қ. Қазақ әдебиеті тарихының мәселелері және Абай поэзиясының тілі. – Алматы, 1960. – 363 б.
3 Серебренников Б.А. Роль человеческого фактора в языке. Язык и мышление, – М., 1989. – 244 с.
4 Сөз өнерінің зергерлері. «Ұлы тұлғалар» ғылыми-ғұмырнамалық серия. – Алматы, 2008. – 308 б.
5 Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлы. Шығармалары. 1-том. – Павлодар. «ЭКО» ҒӨФ, 2003. – 436 б.
6 Мамырбекова Г. Қазақ тіліндегі араб, парсы сөздерінің түсіндірме сөздігі. – Алматы: Мемлекеттік тіл дамыту институты, 2017. – 656 б.
7 Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлы. Шығармалары. 2-том. – Павлодар. «ЭКО» ҒӨФ, 2003. – 384 б.
8 Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлы. Шығармалары. 4-том. – Павлодар. «ЭКО» ҒӨФ, 2004. – 535 б.
9 Бекмухамбетова Е.Б. Қазақ тіліндегі араб-парсы сөздері. – Алматы: Қазақстан, 1977. – 200 б. Вестник КГУ им. Ш. Уалиханова ISSN 1608-2206 Серия филологическая, № 4, 2019
18
10 Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. – Алматы: Дайк-Пресс, 2008. – 968 б. 11 Жұбанов Е. Эпос тілінің өрнектері. – Алматы: Ғылым, 1978. – 184 б.
12 Сыздықова Р. Абай шығармаларының тілі. – Алматы: Ғылым, 1968. – 329 б. 13 Хұсаинов К.Ш. Звукоизобразительность в казахском языке. – Алматы: Наука, 1988. – 232 б.
14 Коч К. Қазақша-түрікше сөздік. / К. Коч., А. Байниязов, В. Башкапан. – Алматы, 2012. – 786 б.
Қ.М. Абдуллаева жүктеу/скачать 3,45 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|