Шєкєрім поэтикасы
Қорғауға ұсынылатын негізгі тұжырымдар: –
жүктеу/скачать 291,5 Kb.
|
| Қорғауға ұсынылатын негізгі тұжырымдар: – Ш. Құдайбердіұлының шығармашылық поэтикасы өзіндік ерекшелігі бар күрделі көркем жүйе.
Ақын туындыларының көркемдік келбетін құрайтын компоненттер оның күрделі дүниетанымымен ғаламдық сипаттағы ой-танымымен тамырлас. Өйткені ұлттық құндылықтарды ғана емес, адамзаттық ақыл-ой жетістіктерін еркін игерген ғұлама ойшыл қазақ өлеңінің көркемдік деңгейін де биікке көтере білген. Шәкәрім поэтикасы қазақтың халық шығармашылығының дәстүрінен, шығыс пен батыс мәдениетінің озық үлгісінен игере тұра өзіне ғана тән айшығы анық көркемдік құрылым ретінде бағалы. Сөз зергерінің даралық қолтаңбасы рухани ұстазы Абай тағылымымен әрі сабақтас, әрі өзгеше. Шығармашылық еңбегінде ұстазының ұлағатын ұстанған Ш.Құдайбердіұлы оны тың тұжырым, келісті көркемдік нақыштармен толықтырған, жетілдірген, түрлендірген. Сол арқылы рухани үрдістің өткен ғасыр басына дейінгі даму жолын жалғастырған. Өзгеше поэтикалық болмысты туындылар иесінің бұрынғы ұғымдардың өзін күрделендіріп, тереңдете толғағандығы өмір мен өлім, жан мен тән, адам мен қоғам, адам мен жаратушы қарым-қатынасын өлең сөзбен зерделегенінен көрінеді. Діни таным түсініктердің қалыптасқан қағидаларына шығармашылықпен қараудың нәтижесінде бұл ұғымдардың бәрін жаңа мазмұндағы адам тұлғасын қалыптастырудың жолы ретінде ұсынған. Мәселен, «Иманым» атты өлеңдер топтамасындағы көне замандардан келе жатқан символдық ұғымдардың көркемдік мәнде жұмсалуы осыны айғақтайды. Сондай ақ ақын «түзу адам» қалыптастырудағы жан көріністерінің ішкі сипатын жандандырып «ар», «ақыл», «ынсап», «рақым», «қанағат», «еңбек», «ақ жүрек», «ақ ниет» ұғымдарының поэтикалық образын тудырған. Сөйтіп көркем әдебиеттің тәрбиелік- тағылымдық қуатын жаңа арнаға бұрып, биік белеске көтерген. Зерттеу нәтижесіндегі негізгі тұжырым түйіні – Шәкәрім шығармашылығында махаббат, сүйіспеншілік сезімдерінің мән- мазмұнының тереңдеп, жалпы ғаламдық, адамзаттық ауқымда алынуы. Махаббат құдіретін адам жанын ізгілікке, мейірімге толтырып сол арқылы оның бүкіл болмысына әсер ететін күш ретінде бейнелейтін сыршыл ақын бұл идеясын адам мен жаратушы арасындағы байланысты көрсетуде одан әрі биіктете түскен. Ақынның жаратушы жайындағы ой-толғамдары өзіне дейінгі әлемдік ілім қағидаларды игеріп, өз таным мен жүрегінен өткізудің нәтижесі. Мұсылмандық мифтегі Жаратушының мейірім мен жақсылықтың қайнар көзі, дүниенің нұрлы сипатының себепкері ретіндегі тұлғасын өз шығармашылығында шебер пайдаланған. Осы арқылы «Жар, Жаратушы» секілді сөз ұғымдарын тудырып және соны тануға ұмтылу арқылы жеке адамның сапалық өзгерістерге түсу жолдарын өлең өрнектері арқылы тағлым еткен. Осы аталған күрделі ой таным белгілері ақынның шағын философиялық лирикалары мен кең тынысты эпикалық туындыларында жан-жақты көрініс тапқан. Ақын өлең құрылысында (ұйқас, бунақ, тармақ) көркемдік амал- тәсілдерді пайдалануда бұрынғыны жаңартушы, жаңғыртушы ретінде көрінеді. жүктеу/скачать 291,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|