«Статистика»
жүктеу/скачать 253 Kb.
|
| Топтық (топішілік) шашыраннды немесе орташа топтық шашыранды (ơ² және ơ²) деп әрбір топ бойынша кездейсоқ себептердің тигізген әсерінен оның өзгергендігін және мәні мен маңызын анықтауды айтады.
Орташа топтық шашырандыны топтау негізіндегі себептерден әсер етуінен оның кездейсоқ өзгергендігі көрсетіледі.Оны есептеу үшін ең алдымен әрбір топ бойынша топтық шашыранды (ơ²)‚содан соң осы көрсеткіштер арқылы орташа топтық шашыранды есептелінеді. Математикалық статистикада жалпы шашыранды (ơ²) әрқашанда топаралық шашыранды (δ²) мен орташа топтық шашыранды (ơ²) шамаларының қосындысына тең болады деп дәлелденген. Және олардың бір – бірімен байланыстылығы мына формула арқылы көрсетіледі: ơ² = δ² + ơ² Мұны шаршынды қосындысының ережесі деп айтады. Бұл ереженің өзіне тән ілімдік және тәжрибелік маңызы мынада: біріншіден, егер жоғарыда берілген теңдестіктің екі шамасы белгілі болса, онда үшінші белгісіз шаманы анықтауға немесе есептелген көрсеткіштердің дұрыстығын тексеру қиындық тудырмайды.Оны мынадай түрде жазуға болады: δ² = ơ² - ơ² ; ơ² = ơ² - δ².Екіншіден, бұл ереженің маңызды болып саналатыны сонда, егер жалпы шаршынды мен топаралық шаршынды есептелген болса, онда топтау белгісінің әсерін тез анықтай аламыз. Үшіншіден, топтық шаршынды жалпы шаршындыдан әрдайым кіші болады ơ² < ơ². Себебі, жеке жиынтық бірліктері жалпы жиынтық бірліктерімен салыстырғанда біртекті болып келеді. Себебі, жеке жиынтық бірліктері жалпы жиынтық бірліктерімен салстырғанда біртекті болып келеді. Егер топаралық шаршындыны жалпы шаршындыға бөлетін болсақ, онда одан шыққан көрсеткішті төмендеу (детерминация) коэффициенті деп атайды. Сонымен, жоғарыда берілген шашырандының түрлері мен қосу ережесін толық түсіну үшін нақты мысал ретінде төменде берілген көрсеткіштерді есептейміз:
Осы берілген көрсеткіштерді қолдана отырып ықшамдалған тәсілмен зауыт және әрбір цех бойынша ортақ айлық еңбекақы мөлшерлерін, шашырандыларды есептейміз. Ол үшін қосымша есептеу кестесін құрастырамыз. Енді кесте бағаналарындағы есептелген көрсеткіштер арқылы зауыт және әрбір цех бойынша ықшамдалған тәсілдің мына формуласын х =A+ m d қолдана отырып орташа айлық еңбекақыны анықтаймыз. жүктеу/скачать 253 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||