Т. Н. Ер ме ко ва, Г. Б. Тоқтыбаева, Н.Ә. Дүсіпова 10 ар ма н- пв б ас па сы



Pdf көрінісі
бет139/218
Дата06.01.2022
өлшемі7,23 Mb.
#14589
түріОқулық
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   218
Байланысты:
10 сынып қазақ тілі жаратылыстану бағыты

3.
  Мә тін ді оқып, киіз үй бөл шек те рін су рет тер ден көр се тің дер. Көп-
ші лік ке  ар нал ған  ма қа ла ның  құ ры лы мы  мен  рә сім де луін  бі ліп, 
жанр лық ерек ше лік те рін тал даң дар.
 
АР
МА
Н-
ПВ
 б
ас
па
сы


123
Киіз үй – ата-ба ба мыз дың бас ты бас па на сы, тек қа зақ хал-
қы ның қа на емес, түр кі лер дің жә не көп те ген көр ші ел дер дің 
киелі тұ рақ-ме ке ні бол ды.
Ға сыр лар  бойы  көш пе лі  тұр мыс  тә жі ри бе сі нен  ту ған  қа-
зақ тың киіз үйі оның қас тер леп ұс та ған, киелі тұт қан тұ ра ғы, 
ме ке ні, бас па на сы, мақ та ны шы бол ған. Киіз үй – бас па на ға на 
емес, сәу лет, құ ры лыс, қо лө нер же тіс ті гі нің та ма ша үл гі сі. 
Киіз үй – кө шіп-қо ну ға ең қо лай лы жә ді гер, біз дің за ма-
ны  мыз дан  3  мың  жыл  бұ рын ғы  қо ла  дәуірі нен  бе рі  бел гі лі. 
Киіз  үй дің  жал пы  сал ма ғы  жи һаз да ры мен  қос қан да  300–
400 кг-ға жуық. Бұл сал мақ ты бір түйе ер кін кө те ре ала ды. 
Киіз үй дің іші қыс та жы лы, жаз да сал қын жә не жер сіл кі ні-
сі не де ың ғай лы, оңай лық пен бұ зыл майды. 
Киіз  үй дің  не гіз гі  бөл шек те рі:  ке ре ге,  ша ңы рақ,  уық, 
сы қыр лауық. 
Ке ре ге киіз үй дің не гі зін құ рай ды. «Ке ре гең кең бол сын!» 
де ген ті лек осы дан шық қан. Өйт ке ні үй дің бе рік бо луы, кең-
ді гі осы ке ре ге ге бай ла ныс ты. Ке ре ге са ны на қа рай киіз үй 4, 
6, 8, 12 қа нат етіп тұр ғы зы ла ды. 
Ша ңы рақ тың  пі ші ні  күм без  тә різ дес,  уық тар дың  ұш та -
 рын бі рік ті ріп ұс тап тұ ра ды. «Ша ңы рақ» де ген сөз «үй, от ба-
сы» де ген тұ тас ұғым ды да бей не лей ді. Жа ңа үй лен ген дер ді 
«ша ңы рақ кө тер ді» дей ді. 
Уық – ке ре ге мен ша ңы рақ ор та сын қо са тын не гіз гі бө  лік-
 тің бі рі. Әр үйде кө ле мі не қа рай 60–160-тай уық бо ла ды. 
Киіз  үйде  есік  екеу  бо ла ды:  іш кі  есік  –  сы қыр лауық, 
ағаш тан жа са ла ды, екін ші сі – киіз есік, ол киіз ден жа са ла ды, 
сы қыр лауық тың сыр ты нан жа бы ла ды. 
Киіз үйді қа зақ хал қы қа сиет ті, киелі қа ра ша ңы ра ғы мыз 
деп дә ріп тейді. Өйт ке ні киіз үй – қа зақ тың бас па на сы, мүл кі, 
мақ та ны шы.
(«Ша ңы рақ» эн цик ло пе дия сы нан)


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   218




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет