«Вітчизнянанаука: сучаснийстан,актуальніпроблемитаперспективирозвитку»

«Проблеми та перспективи розвитку науки на початку третього тисячоліття у країнах Європи та Азії»

 

 

145 

 

 

калектыўнай манаграфіі аўтараў інстытутаў гісторыі АН УССР і АН БССР [1, с.79

-

81], а

 

некаторым яе фрагментам 

прысвяцілі свае тэзісы В.М. Лебедзева, Н.У. Васілеўская, В.А. Астрога, Н.В. Токараў [2, с. С. 210

-213, 231-233, 243-

246,  256-

260].  Актуальнасць  праблемы,  яе  недастатковая  навуковая  распрацоўка  і  патрабуюць  больш  глыбокага 

даследавання.

 

Лютаўская  рэвалюцыя  ў  Расіі  паўплывала  на  ўсе  сферы  жыцядзейнасці,  у  тым  ліку  на  міжнацыянальныя 

адносіны.  20  сакавіка  1917  г.  Часовый  урад  быў  прыняў  закон  «Аб  адмене  веравызнання  і  нацыянальных 

абмежаванняў», які дазваляў ужываць родную мову [3, с.42]. На заканадаўчай аснове ствараліся больш спрыяльныя, 

чым раней, умовы для развіцця нацыянальных культур.

 

На  тэрыторыі  Беларусі  да  1918  г.  фактычна  не  было  ВНУ  і  навукова

-

даследчых  інстытутаў.  Іх  стварэнне  і 

камплектаванне кадрамі стала першачарговай задачай для БНР, затым для БССР. Цэнтрам навуковай думкі рэспублікі 

стаў  Інстытут  беларускай  культуры  (Інбелкульт

-

ІБК),  арганізаваны  ў  1922  г.  Ён  распачаў  навуковую  працу  ў  галіне 

вывучэння  прыродных  багаццяў  рэспублікі,  літаратуры,  мовы,  фальклора,  гісторыі.

 

На  ІБК  была  ўскладзена  і 

ганаровая задача «...збліжэння паміж брацкімі культурамі Саюза ССР» [4].

 

На  першым  этапе  яго  дзейнасці  ўкраінскія  даследчыя  ўстановы  аказалі  Інбелкульту  дапамогу  кадрамі.  З 

Адэсы  вярнуліся  С.М.  Некрашэвіч,  паэт  М.А.  Грамыка,  М.  Піятуховіч  [5,  с.  198].  На  працу  ў  Беларусь  прыехалі 

прафесары У.І. Пічэта, А.М. Ясінскі, М.К. Малюшыцкі, П.А. Бузук [6, с. 162; 7; 8]. Кафедры факультэтаў медыцынскіх і 

грамадскіх навук былі замешчаны вядомымі вучонымі Маскоўскага, Кіеўскага, Казанскага, Смаленскага універсітэтаў 

[9]. Украіна аказвала вялікую дапамогу і ў камплектаванні навуковых бібліятэк. Наркамат асветы УССР вярнуў Беларусі 

бібліятэку графа Храптовіча

-

Буцянога, якая знаходзілася ў Кіеве [10].

 

Пры наведванні Украіны рэктар БДУ, член ІБК прафесар У.І. Пічэта устанавіў трывалыя сувязі з украінскімі 

вучонымі.  Пацвярджэннем  таму  –

 

з’яўленне  рэцэнзіі  Л.А.  Акіншэвіча  на  аб’ёмную  манаграфію  У.І. Пічэты  (История 

Беларуси. Ч. ІІ. М.

-

Л., 1924) [11, с. 213

-

215]. Бацька Акіншэвіча быў з Беларусі, а сам

 

ён вучыўся ў Кіеўскім універсітэце, 

у 1918 г. прыняў грамадзянства БНР, з 1921 г. –

 

навуковы супрацоўнік УАН. З 1925 г. актыўна выступаў у беларускіх 

выданнях  з  рэцэнзіямі  на  даследаванні  ўкраінскіх  вучоных.  Падтрымліваў  кантакты  з  У.  Пічэтам,  З.  Даўгялам,  В. 

Дружчыцам,  Я.  Купалам,  Я.  Коласам.  Праз  некаторы  час  з’явілася  рэцэнзія  самога  У.І.  Пічэты  на  манаграфію  М. 

Чубатага «Державно

-

правне становище украінських земель Літовськоі держави під кінец XIV в.» [12].

 

Такая пазіцыя была характэрна і для іншых вучоных. Вядомы беларускі гісторык, грамадска

-

палітычны дзеяч 

У.М.  Ігнатоўскі  ў  1917

-

1918  гг.  пры  падрыхтоўцы  лекцыі  «Кароткі  нарыс  нацыянальна

-

культурнага  адраджэння 

Беларусі» для студэнтаў Мінскага настаўніцкага інстытута, выкарыстаў многія працы ўкраінскіх

 

аўтараў, у тым ліку І. 

Святыцкага, Д. Дарашэнка, А. Новіна, а таксама «Дыяменты беларускага прыгоннага пісьменства» [13, с. 16, 25].

 

З другой паловы 1920

-

х гг. беларуска

-

украінскія навуковыя кантакты прыкметна пашыраюцца. У кастрычніку 

1926 г. прафесар У.І. Пічэта зноў наведаў Украіну [14]. І як вынік у беларускіх часопісах з’яўляюцца яго рэцэнзіі на 

манаграфіі  І.  Агіенка  «Історія  ўкраінскага  друкарства»,  П.М.  Папова  «Пачаткі  друкарства  ў  славян»,  В.  Барвінка 

«Загальный огляд стародруків Кіевськіх бібліотек» [15, с. 186

-

188]. Узрастае колькасць публікацый украінскіх вучоных 

у  беларускіх  часопісах,  а  беларускіх  –

 

ва  ўкраінскіх.  Толькі  «Полымя»  на  сваіх  старонках  змясціла  артыкулы  Л. 

Акіншэвіча «Казацтва на Беларусі» і «Т. Шаўчэнка ў сваім дзённіку» [16, с. 1

72-

190; 21, с. 245

-

251]. У сваю чаргу У.І. 

Пічэта друкуе рэцэнзію на шэраг прац украінскіх вучоных па археалогіі Украіны [17, с. 193

-

195]. З’яўляюцца таксама 

рэцэнзіі  на  манаграфію К.  Німчынава  «Украінський язык  у  минулому  й  тепер»  [18, с.  236

-

237], а  таксама  на  працы 

«Повстання декабристів на Украïни» [19, с. 223

-

224], акадэміка А. Крымскага «Дещо про білорусофільство в Росіі» [20, 

с. 231

-

233], І. Свенціцкага «Розквіт культурно

-

національного життя Східноï Білоруси» [21, с. 201

-205]. 

Аналагічная тэндэнцыя назіралася і ва ўкраінскіх часопісах. Пісьменнік М. Гарэцкі змясціў у адным з іх свой 

артыкул «Білоруська література» [22, с. 89

-

96], музыказнаўца Ю. Дрэйзін –

 

«Музика на Білорусі» [23, с. 7], краязнаўца 

М.  Каспяровіч  –

 

«Билоруське  краезнавство»,  [24,  с.  16

0-

178],  а  прафесар  П.  Бузук  –

 

«Кілька  слів  про  украïнсько

-

белоруське побратимство» [25, с. 65

-70]. 

Прадаўжалі развівацца вядомыя формы навуковых сувязей. Калі 10 снежня 1927 г. адбылося святкаванне ў 

Кіеве 70

-

гадовага юбілея жыцця і дзейнасці вядомага ўкраінскага вучонага акадэміка Д.І. Багалея, то на ўрачыстасці 

прыехалі рэктар БДУ У.І. Пічэта і старшыня секцыі навуковых супрацоўнікаў Інбелкульта прафесар Я. Вальфсон [26, 

с. 205].

 

Беларускія  вучоныя  вывучалі  і  вопыт  дзейнасці  навуковых  калектываў  Украіны.  У  1928  г.  на  адным  з 

пасяджэнняў кафедры этнаграфіі ІБК заслуханы даклад «Арганізацыя і метад працы этнаграфічнай камісіі Украінскай 

Акадэміі навук» [27]. А мовазнаўцы знаёміліся з працай дзяржаўнай камісіі па рэформе ўкраінскага правапісу, якая 

закончыла работу 3 чэрвеня 1927 г. у Харкаве. Аб яе выніках паведамляў беларускай грамадскасці прафесар П.А. 

Бузук [28].

 

Істотнае значэнне на далейшае развіццё навуковых дачыненняў мела адкрыццё 1 студзеня 1929 г. у Мінску 

на базе ІБК Беларускай Акадэміі навук. На ўрачыстым сходзе ў Мінску прысутнічалі ганаровыя госці ад УССР: намеснік 

наркама  асветы  рэспублікі  Полаз,  прадстаўнікі  УАН  Фамін,  украінскага  інстытута  марксізму

-

ленінізму  Маршак, 

усеўкраінскага навуковага таварыства Мазурэнка. Дэлегацыя навуковых работнікаў УССР была самай шматлікай. І 

гэта сведчыць не толькі пра блізасць нашых рэспублік, іх суседства, але і аб трывалых сувязях паміж беларускімі і 

ўкраінскімі вучонымі.

 

Дзеля ўмацавання сувязей беларускіх вучоных з іншымі навуковымі цэнтрамі СССР у склад БАН

 

былі абраны 

правадзейнымі членамі ад УАН –

 

Д.К. Забалотны і П.А. Туткоўскі, ад украінскага інстытута марксізму

-

ленінізму –

 

М.А. 

Скрыпнік і М.І. Яворскі [29]. Правадзейнымі членамі БАН былі зацверджаны і выхадцы з Украіны  –

 

У.І. Пічэта, А.М. 

Есінскі, І.І. Замоцін, М.К. Малюшыцкі [30]. Акадэмік М.К. Малюшыцкі падараваў БАН каштоўную бібліятэку з 3000 тамоў 

кніг па прыродазнаўству, свае архівы і рукапісы, а таксама гібрыды бульбы, якія ім былі выведзены [31]. У гэтым жа 

1929  г.  УАН  выбрала  сваімі  правадзейнымі  членамі  прэзідэнта  БАН  У.М.  Ігнатоўскага  і  народнага  паэта  Беларусі, 

акадэміка БАН Янку Купалу [32, с. 256].

 

У пачатку 30

-

х гг. з’яўляецца новая форма сувязей паміж вучонымі Беларусі і Украіны –

 

заключэнне дагавора 

аб сацыялістычным спаборніцтве. 19 студзеня 1930 г. у Мінску на ўрачыстым сходзе супрацоўнікаў БАН сумесна з 

дэлегатамі ад УАН такі дагавор быў падпісаны [33]. Ад БАН яго падпісалі сакратар мясцовага камітэта Козак і член 

прэзідыума БАН Белуга, а ад УАН –

 

старшыня Кіеўскай секцыі навуковых супрацоўнікаў Л. Акіншэвіч і сакратар фізіка

-

матэматычнага аддзялення УАН, акадэмік М. Краўчук [34, с. 177]. Праз два месяцы практычна аналагічны дагавор аб 

спаборніцтве быў заключаны ў Ленінградзе ўжо паміж трымя акадэміямі навук: Беларускай, Украінскай і саюзнай [32, 

с. 256

-

257]. З гэтага часу на працягу ўсіх 30

-

х гадоў адбываецца каардынацыя дзейнасці БАН, УАН і АН СССР, што, 

146 

«Проблеми та перспективи розвитку науки на початку третього тисячоліття у країнах Європи та Азії»

 

 

 

 

безумоўна, прынесла усім ім пэўную карысць.

 

З 1930

-

х гг. у развіцці ўзаемадачыненняў стала назірацца цэнтралізацыя. Яна звязана з умацаваннем уладных 

пазіцый  цэнтра,  а  таксама  з  ажыццяўленнем  пяцігадовых  планаў  развіцця  народнай  гаспадаркі.  Агульнасаюзныя 

інтарэсы ў сферы навукі сталі прэваліраваць над рэспубліканскімі. Таму інтэнсіўнасць беларуска

-

украінскіх кантактаў 

паступова стала змяншацца. У снежні 1932 г. адбылася юбілейная сесія УАН па выпадку свайго 15

-

годдзя. У яе працы 

прыняў удзел і выступіў з прамоваю віцэ

-

прэзідэнт БАН Т.Ф. Домбаль [35]. У час свайго знаходжання ва Украіне ён 

устанавіў цесныя кантакты як з кіраўніцтвам УАН, так і з асобнымі вучонымі. Гэта дало падставу віцэ

-

прэзідэнту БАН 

І.З. Сурце заявіць 20 снежня 1932 г. на адкрыцці чарговай сесіі акадэміі, што «мы ўстанавілі самую цесную сувязь з 

Усеўкраінскай Акадэміяй навук, накіраваўшы на сесію Т. Домбаля і запрасіўшы

 

да сябе шэраг навуковых спецыялістаў 

з Украіны» [36].

 

Характэрнай  адметнасцю  навуковых  узаемасувязей  30

-

х  гг.  стаў  сумесны  ўдзел  вучоных  рэспублік  у 

рэалізацыі  сваіх  навуковых  даследаванняў,  у  вырашэнні  важнейшых  народнагаспадарчых  задач.  Прапанова  аб 

практычнай  накіраванасці  дзейнасці  вучоных  трох  акадэмій  навук  (саюзнай,  украінскай,  беларускай)  прагучала  ў 

выступленні прэзідэнта БАН акадэміка П.В. Горына на пасяджэнні Прэзідыума ЦВК СССР у красавіку 1933 г. На ім 

абмяркоўвалася  праца  АН  СССР,  УАН  і  БАН.  У  прыватнасці,  ён  прапанаваў  сканцэнтраваць  намаганні  вучоных  у 

вырашэнні праблем Вялікага Дняпра, вывучэння геалагічнай пабудовы тэрыторыі СССР, Курскай магнітнай анамаліі, 

торфа,  што  і  знайшла  сваё  адлюстраванне  ў  пастанове  Прэзідыума  ЦВК  СССР.  Яго  рашэнні  актывізавалі  працу 

вучоных. У студзені 1933 г. праблема абмяркоўвалася беларускімі і ўкраінскімі вучонымі на нарадзе ў БАН, на якой з 

дакладамі выступілі акадэмік УАН К.Г. Воблы і акадэмік БАН Т.Ф. Домбаль, а ў сакавіку гэтага года ў працы Усесаюзнай 

канферэнцыі  ў  Кіеве  прыняла  ўдзел  дэлегацыя  вучоных  Беларусі  ў  складзе  акадэмікаў  БАН  Т.Ф.  Домбаля,  І.А. 

Петровіча і М.Ф. Бліадуха [32, с. 257

-258]. 

Прыкметай 30

-

х гг. стала і правядзенне ўзаемных навуковых дэкадаў вучоных Украіны ў Беларусі. Беларускі 

часопіс «Полымя» яшчэ ў 1929 г. паведамляў, што ў канцы мая ці ў пачатку ліпеня ва Украіне арганізоўваецца тыдзень 

беларускай  навукі.  Для  чытання  дакладаў  з  Мінска  выязджае  ў  Харкаў  і  Кіеў  дэлегацыя  з  15  найбольш  вядомых 

вучоных [37, с. 202]. Дэкада УАН у Беларусі пачалася 19 мая 1933 г. у Мінску з прыездам групы ўкраінскіх вучоных, у 

тым ліку акадэмікаў УАН А.А. Багамольца, А.У. Паладзіна, Я.А. Патона, А.В. Фаміна. Яны выступілі з дакладамі аб 

дасягненнях  навуковай  думкі  Украіны,  яе  сувязі  з  задачамі  сацыялістычнага  будаўніцтва.  Украінская  дэлегацыя 

прыняла ўдзел у пасяджэнні Прэзідыума БАН, на якім абмяркоўваўся стан і перспектывы сумеснай дзейнасці [38].

 

На фоне гэтых узаемаадносін у 30

-

х гг. кіраўніцтвам краіны і рэспублік была разгорнута барацьбы з так званым 

«нацыянал

-

дэмакратызмам» і абвінавачванне ў прыналежнасці да яго дзеячаў асветы, навукі, літаратуры і мастацтва. 

У выніку неабгрунтаваных абвіначванняў у прыналежнасці быццам бы існаваўшага ў рэспубліцы «Саюза вызвалення 

Беларусі»  былі  пазбаўлены  звання  акадэміка  і  рэпрэсіраваны  прэзідэнт  АН  БССР  І.З.  Сурт,  віцэ

-

прэзідэнт  В.К. 

Шчарбакоў, неадменны сакратар П.Я. Панкевіч, акадэмікі Г.І. Гарэцкі, П.В. Горын, Т.Ф. Домбаль, З.Х. Жылуновіч, І.І. 

Замоцін, В.У. Ластоўскі, Я.Ю. Лёсік, С.М. Некрашэвіч, У.І. Пічэта

 

і інш. Прэзідэнт БАН У.М. Ігнатоўскі 4 лютага 1931 г. 

скончыў  жыццё  самагубствам.  У  выніку  было  рэпрэсіравана  больш  за  140  супрацоўнікаў  АН  БССР  [39,  с.  79]. 

Аналагічныя працэсы адбываліся на тэрыторыі Украіны, дзе органы АДПУ яшчэ ў канцы 1929 г. арыштавалі вялікую 

групу дзеячоў навукі і культуры, абвінаваціўшы іх у прыналежнасці як быццам бы існаваўшага «Саюза вызвалення 

Украіны».

 

Рэпрэсіі  канца  1920

-1930-

х  гг.  адмоўна  адбіліся  як  на  развіцці  асветы  і  навукі  абодвух  рэспублік,  так  і  на 

ўзаемадачыненнях  брацкіх  беларускага  і  ўкраінскага  народаў  у  галіне  навукі.  Тым  не  менш,  беларуска

-

украінскія 

навуковыя  кантакты  садзейнічалі  як  паспяховаму  развіццю  гэтых  кірункаў  культуры  ў  абодвух  рэспубліках,  так  і 

развіццю іх народнай гаспадаркі, братэрскіх адносін паміж народамі.

 

 

Літаратура:

 

1. 

Нерушимая дружба украинского и белорусского народов в период социализма. –

 

К.: Наукова думка,

1978. 

–

 

271 с.

 

2. 

Беларусь

-

Украіна: гістарычны вопыт узаемаадносін. Матэрыялы міжнароднай навуковай канферэнцыі. Мінск, 18 –

 

19 сакавіка 2003 г. –

 

Мінск: Інстытут гісторыі НАНБ, 2004. –

 

434 с.

 

3. 

История СССР с древнейших времен до наших дней: В 12 т. Т. 7. –

 

М.: Наука, 1967. –

 

751 с.

 

4. 

Савецкая Беларусь. –

 1924. 

–

 

4 лістапада.

 

5. 

Лыч, Л. Гісторыя культуры Беларусі / Л. Лыч, У. Навіцкі. –

 

Мінск: Экаперспектыва, 1996. –

 

453 с.

 

6. 

Видатні

 

радянські

 

історики

. 

–

 

К.: Рад. шк.,

1969. 

–

 

248 с.

 

7. 

Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь. –

 

Ф. 43. –

 

Воп. 1. –

 

Спр. 473. –

 

Арк. 129.

 

8. 

Звезда. –

 1925. 

–

 

12 августа; 14 ноября.

 

9. 

НАРБ. –

 

Ф. 4. –

 

Воп. 7.

 

–

 

Спр. 7. –

 

Арк. 154.

 

10. 

Там

 

жа. –

 

Ф. 166.

 

–

 

Воп. 4. –

 

Спр. 98. –

 

Арк. 165, 166.

 

11. 

Червоний шлях. –

 1925. 

–

 

№ 10.

 

12. 

Полымя. –

 1926. 

–

 

№ 4;

 

–

 1927. 

–

 

№ 1; –

 1929. 

–

 

№ 6.

 

13. 

Вольны сцяг. –

 1921. 

–

 

№ 2(4).

 

14. 

Савецкая Беларусь. –

 1926. 

–

 

2 кастрычніка.

 

15. 

Полымя. –

 1926. 

–

 

№ 7.

 

16. 

Там жа. –

 1927. 

–

 

№ 1

. 

17. 

Там жа. –

 1927. 

–

 

№ 5.

 

18. 

Там жа. –

 1927. 

–

 

№ 4.

 

19. 

Там жа. –

 1928. 

–

 

№ 2.

 

20. 

Там жа. –

 1928. 

–

 

№ 3.

 

21. 

Там жа. –

 1927. 

–

 

№ 7.

 

22. 

Червоний шлях. –

 1928. 

–

 

№ 5–

6. 

23. 

Культура і Побыт. –

 1927. 

–

 

№ 44.

 

24. 

Червоний шлях. 1928. № 7.

 

25. 

Плуг. –

 1928. 

–

 

№ 7–

8. 

26. 

Полымя. –

 1927. 

–

 

№ 8.

 

27. 

Савецкая Беларусь. –

 1928. 

–

 

19 красавіка.

 

28. 

Там жа. –

 1927. 

–

 

19 чэрвеня.

 

«Проблеми та перспективи розвитку науки на початку третього тисячоліття у країнах Європи та Азії»

 

 

147 

 

 

29. 

НАРБ. –

 

Ф. 7.

 

–

 

Воп. 1.

 

–

 

Спр. 548.

 

–

 

Арк. 2.

 

30. 

Звязда. –

 1929. 

–

 

4 студзеня.

 

31. 

Там жа. –

 1929. 

–

 

8 верасня.

 

32. 

Токарев,  Н.В.  Становление  сотрудничества  между  Академиями  наук  Беларуси  и  Украины  (1928

-

1941  гг.)  // 

Беларусь

-

Украіна:  гістарычны  вопыт  узаемаадносін:  Матэр.  міжнарод.  навук.  канферэнцыі.  –

 

Мінск:  Інстытут 

гісторыі НАНБ, 2004. –

 

С. 256

-260. 

33. 

Звязда. –

 1930. 

–

 

21 студзеня.

 

34. 

Полымя. –

 1930. 

–

 

№ 1.

 

35. 

Рабочий. –

 1932. 

–

 

31 декабря.

 

36. 

Звязда. –

 1932. 

–

 

21 снежня.

 

37. 

Полымя. –

 1929. 

–

 

№ 5.

 

38. 

Літаратура і мастацтва. –

 1933. 

–

 

24 мая.

 

39. 

Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 1: А –

 

Беліца / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: М.В. Біч [і інш.]; Прадм. М. 

Ткачова; Маст. Э.Э. Жакевіч. –

 

Мінск: БелЭн, 1993. –

 494 

с.

 

 

 

Сардорбек Мирзахалов

 

(

Наманган

, 

Узбекистон

) 

 

ГУМАНИЗМ И АНТРОПОЦЕНТРИЗМ ЭПОХИ ВОЗРОЖДЕНИЯ ЕВРОПЫ

 

 

Возрождение,  или  Ренессанс  (фр. 

Renaissance

,  итал. 

Rinascimento) 

–

 

эпоха  в  истории  культуры  Европы, 

пришедшая  на  смену  культуре  средних  веков  и  предшествующая  культуре  нового  времени.  Отличительная  черта 

эпохи  возрождения  –

 

светский  характер  культуры  и  её  антропоцентризм  (то  есть  интерес,  в  первую  очередь,  к 

человеку и его деятельности. Человек ощутил и осознал себя центром вселенной, а также антропоцентризм означал 

реабилитацию не только духа, но и тела человека). Термин Возрождение встречается уже у итальянских гуманистов, 

например, у Джорджо Вазари. В современном значении термин был введён в обиход французским историком 

XIX 

века 

Жюлем Мишле. Но само это слово и главные явления, им обобщаемые, восходят опять же к этой эпохе (ит. 

humanista, 

umanista 

впервые  зафиксированы  в  документах  конца 

XV 

в.).  Причём  итальянские  гуманисты  слово 

humanitas 

(человечность) заимствовали у Цицерона (

I 

в. До н. э.), который в своё время стремился подчеркнуть, что понятие 

человечность как важнейший результат культуры, выработанной в древнегреческих полисах, привилось и на римской 

почве. Следовательно, уже в понимании Цицерона гуманизм означал своего рода возрождение человека.

 

Следует также сказать, что слово «человечность» неоднократно употреблялось Тертуллианом, Лактанцием 

(III 

–

 IV 

вв.) и другими христианскими «отцами церкви», писавшими на латинском языке.

 

В историческом развитии Возрождения можно выделить три периода:

 

Первый (

XIV 

в.) –

 

период размежевания со средневековой философией и рождения гуманизма.

 

Второй  период  (

XV 

–

 

нач. 

XVI 

вв.)  –

 

это  этап  созревания  альтернативных  мировоззренческих  моделей 

вынужденных до определенного времени сосуществовать вместе и искать компромисса

. 

Третий,  последний  период  философии  Возрождения  (

XVI 

–

 

нач. 

XVII 

вв.)  знаменуется  началом 

общеевропейской религиозной революции –

 

Реформации, которая стимулировала ряд дискуссий с далеко идущими 

для европейской философии последствиями.

 

На первом этапе философии возрождение. В этот исторический период 

меняется  общая  ориентация  философии  и  сам  стиль  философствование.  На  первый  план  выходит  проблема 

человека, определившая гуманистическую направленность развития философской мысли.

 

Гуманизм  связан  с  такими  именами,  как  Леон  Батиста  Альберти,  Лоренцо  Балла,  Эразм  Роттердамский, 

Монтень, Томас Мор и другие. Это время отверждение догматической схоластики и обоснования идеи возрождения 

человека из духа античности. Одним из критиков католической схоластики является знаменитый немецкий гуманист 

Эразм Роттердамский (1469

-

1536). Гуманистическое течение представлено философами и поэтами Данте Алигьери 

и Франческо Петрарка.

 

Человек  у  гуманистов  ставится  в  центр  вселенной  и  выступает  как  творец  самого  себя.  Он  не  просто 

природное  существо,  а  господин  природы.  Это,  в  свою  очередь  приводит  к  изменению  нормально  этических 

построений, которыми должен руководствоваться человек.

 

Отражая  эти  идеалы,  возрождение  придаёт  воспитательным  чаяниям  эпохи  убедительно  чувственную 

наглядность.  Древность  (то  есть  античное  наследие),  средние  века  (с  их  религиозностью,  равно  как  и  светским 

кодексом чести) и новое время (поставившее человеческий ум, его творческую энергию в центре своих интересов) 

находятся здесь в состоянии чуткого непрерывного диалога.

 

В  борьбе  со  средневековым  теократизмом  на  первый  план  выступают  гуманизм  и  антропоцентризм. 

Презрение  к  земному  заменяется  признанием  творческих  способностей  человека,  разума,  стремления  к  счастью. 

Реализация гуманистических идеалов предполагала освоение достижений прошлого, поэтому пробуждается интерес 

к античному культурному наследию, к овладению богатством древней философии. Возрождение –

 

это прежде всего 

свободное осмысление произведений античности, отказ от готовых и неизменных истин. Происходит освобождение 

разума  от  схоластики  и  поворот  от  сугубо  логической  проблематики  к  естественно  –

 

научному  познанию  мира  и 

человека. По мнениям Ф. Петрарка (1304

-

1374), человек –

 

это свободный, активный создатель ценностей жизни, он 

может стать тем, кем пожелает.

 

В работах деятелей Возрождения Л. Бруни (1370 или 1374  –

 

1444), А. Ринуччини (1426 –

 

1499) заключены 

идеи  гражданского  гуманизма.  В  «Диалоге  о  свободе»  Ринуччини  в  качестве  высшей  этической  категории 

рассматривается  свобода,  возможность  жить  только  по  законам  разума.  Он  выделил  два  аспекта  свободы: 

социальную активность и свободомыслие –

 

не ограниченную ничем внешним умственную деятельность. Гражданский 

гуманизм  основывался  на  признании  равенства  граждан,  на  служении  обществу  и  государству  и  приходил

 

в 

противоречие с католическим пониманием жизни.

 

Главным  центром  гуманистического  центра  стала  –

 

Флоренция,  которую  можно  назвать  столицей 

итальянского Ренессанса. Здесь родился и провёл многие годы своей политически весьма активной жизни великий 

поэт  и  мыслитель  Данте  Алигьери  (1265

-

1321).  Многие  гуманисты  рассматриваемого  периода  видели  в  его 

произведениях  источник  своих  настроений  и  идей.  Если  Данте  –

 

вдохновитель  множества  гуманистов,  то 

148 

«Проблеми та перспективи розвитку науки на початку третього тисячоліття у країнах Європи та Азії»

 

 

 

 

общепризнанный родоначальник гуманистического движения в Италии –

 

поэт и философ Франческо Петрарка (1304

-

1374).  Он  явил  собой  яркий  пример  творчески  многогранной  личности  эпохи  Возрождения.  Петрарка  –

 

один  из 

величайших лирических поэтов Италии.

 

Одним из самых выдающихся был Колюччо Салютати (1331 –

 

1406), друг Петрарки

 

и Бокаччо, длительное 

время канцлер Флорентийской республики, много сделавший для распространения гуманистической образованности 

в  ней.  Ученик  Салютати  Леонардо  Бруни  тоже  многие  годы  был  канцлером  Флоренции.  Он  уже  хорошо  владел 

греческим языком и перевёл на латинский некоторые диалоги Платона, а также произведения Плутарха, Демосфена. 

Начиная с Бруни, страстного поклонника Данте и Петрарки, гуманисты всё больше осознают принципиальное отличие 

их времени и их культуры от времени и культуры эпохи средневековья.

 

Деятельность  Леон  Батиста  Альберти  (1404

-

1472)  яркий  пример  универсальных  стремлений  гуманистов, 

которые в принципе обращаются ко всему человеку, стремясь к его многостороннему выражению. Альберти –

 

видный 

архитектор раннего Возрождения, он был также

 

живописцем, поэтом, музыкантом. Вместе с тем он не только практик, 

но  и  теоретик  искусства,  автор  трактатов  «Десять  книг  о  зодчестве»  (1452),  «Три  книги  о  живописи»  (1435

-1436). 

Обобщая опыт античной и современной ему архитектуры, углубляясь в проблемы искусства, он считал, что высшее 

эстетическое наслаждение доставляет та красота, которая создана самой природой. Учиться у неё –

 

первая задача 

художника.

 

Гуманисты, о которых идёт речь, хотя и не сразу, оказались от такого псевдоантропоцентризма. Первым –

 

а 

у них, можно сказать, даже единственным –

 

предметом интересов стало человеческое бытие во многих его аспектах. 

Это не значит, что гуманисты, большинство которых были ещё весьма религиозны, отказывались от бога и отвергали 

положения христианского вероучения. Нет, они этого не делали, да и не могли делать, но не редко игнорировали 

многие из этих положений и постепенно вставали на путь переосмысления понятия бога, его известно приближения к 

человеку.

 

Христианский  гуманизм  оказал  значительное  воздействие  на  мировоззрение  двух  весьма  ярких  и 

разносторонних гуманистов, давно и прочно вошедших в историю философии,  –

 

Эразма Роттердамского и Томаса 

Мора.

 

Дезидерий –

 

Эразм из Роттердама (настоящее имя Герхардт Герхардс, 1469 –

 

1536), незаконнорожденный 

сын священника и его служанки, в молодости монах одного из нидерландских монастырей, упорным трудом поднялся 

до блестящей филолого

-

гуманистической образованности. Вконце 

XV 

века он оказался в Лондоне и стал одним из 

наиболее активных членов местного кружка Колета. Филологи считают Эразма самым выдающимся латинистом эпохи 

Возрождения. Развив громадную литературно –

 

издательскую деятельность, Эразм примерно с 10

-

х годов 

XVI 

века 

вплоть до своей смерти был общеевропейским лидером гуманизма. Влияние Эразма на многих мыслителей 

XVI 

–

 

XVII 

века было огромным. Один из его духовных наследников  –

 

Мишель Монтень. Томас Мор (1478

-

1535) близкий 

друг Эразма (посвятившегося ему свою «Похвалу глупости», законченную в доме Мора). Его «Утопия» была издана 

при ближайшем участии Эразма в 1616 году и сразу приобрела большую популярность в гуманистических кругах.

 

Идеи,  сформулированные  в  эпоху  Возрождения,  изменили  взгляды  людей  на  мир  и  положение  в  нём 

человека,  наложили  глубокий  отпечаток  на  характер последующей  науки  и философии.  Философское

 

содержание 

эпохи  Возрождения  неотделимо  и  от  так  называемого  гуманистического  движения,  а  также  выше  указанных  нами 

гуманистов.

 

жүктеу/скачать 8,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: