ci3re  пролетариат акыны болу ушш  ani

Эдеби сын тарихы
71
эдебиет! бар дегенге косыла алмаймыз. Булай деушшер взш де алдайды, журтты да алдай- 
ды» дегенше карсы пш рлер айтьшган Кептеген мысалдар, дэлелдер келпре отырып Fабит 
«пролетариатгыц кунбе-кунп iciHe атсалысып отырган керкем эдебиетп пролетариттш дей- 
Mis» - деген корытынды жасайды.
Эдебиет туралы айтыска Б.Кенжебаев (Эдебиет жене сын мэселелерь «Ецбекпп казак», 
1929, №106), Э.Тэж1баев (Эдебиеттеп Смагулшылдык. «Ецбекпй казак», 1929, №200) т.б. 
катысып, эртурл
1
ыцгайда ойлар ербгткен. Б.Кенжебаев сол кездеп эдебиет жайлы ойларын 
Е.Тогжановтын «Эдебиет жэне сын мэселелерЬ) атты итабын нысанага ала отырып бшдар- 
ген. Непзшен ютапты оц багалай отырып, кейб1р мэселелер тещрепнде ескертпелер айткан.
1929 жьшы сэу1рдщ 29-ы куш Тэшкендеп Орта Азия мемлекетпк университетшде казак 
эдебиетвде ж у р т жаткан эдеби niKip алысуды талкылаган улкен жиын болып етп . Heri3ri 
баяндаманы О.Турманжанов жасап, айтыста айтылып жаткан турл1 пшрлерд1 шолып, 
пролетарит эдебиетш жактап шыкты. Отебай «Кешнп жылга дешн ултшылдык-байшылдык 
устем болып келгенш», олардыц «байшылдыкгы буркеп, казак тонын киш алып, тап мэселесш 
букпрш койып, каска жолга тускенш» айта келш, олармен куресу мшдетш алга койды. 
Баяндаманыц Heri
3
ri ойы «Б1здщ эдебиет1м!з сырткы жагы улт турш алады да, iimci мазмуны 
пролетар болады» - деген жолдарда жатыр.
Жиында Елток, Дуйсенбайулы, Саймасай, Сексенбайулы, Мыцжасарулы, Сэкен, Шайгали 
шыгып сейлеп, ойларын ортага салган. Kennibiiri пролетариат эдебиет1 бар деген баянда- 
машы в.Турманжановтыц niKipiH костаган. Тек Сексенбайулы эдебиет тап куралы бол­
майды, Казакстанда тап жазушылары жок, «Осы кун п жазып жургендер - ултшылдар. 
0здер1 пролетар емес. Тап эдебиеп болмак емес» - дегенде, одан кейш шыгып сейлегендер 
«Сексенбайулы лагып кетп. Егер элп сезш бшмей айткан болса, надандык, б ш п айтса, 
пролетар устем д тне душпандьщ» - деп катты ceicri. Жиналыста сейлеген С.Сейфуллин де 
Сексенбайулын катты сынаган.
Жиналыс «б1зде пролетар акын бар, жолбике бар, Tepic nhcipni акын бар» деген корытын- 
дыга келген. Жиыннан жазылган есептщ соцынан баскарманыц ескертпес1 бершген. Онда 
«пролетариат» терминш 
6
ip жерде «полетар» жэне 
6
ip жерде «пролетариат» деп жазып, 
эретм езшше термин колданыпты. Алынган термин бойынша пролетариат болып калу ке­
рек» - делшген.
Сейтш уш-терт жылга созылган эдебиет жайлы пшр алысу кыза-кыза келе езшщ аукымынан 
шыгып каламгерлердщ 
6
ipm-
6
ipi ултшьшдыкпен айыптаудыц саяси трибунасына айналды. 
Эдеби айтыс саяси айтыска езшен-ез1 уласьш кеткен жок. Муныц артьшда оган саяси от тастап, 
уйымдастырып турган елкелк партия комитет! турды. «Казакстанды Октябрь революциясы 
жанап eTinri, кайтадан Kiini революция жасау керек» деп мэл1мдеген Голощекиннщ e3i 
6
ipiHnii 
хатшы болып келген 1925 жылдан бастап журпзе бастаган куйтыркы саясатыныц «жем1сЬ> 
болатын. Казакстанга лениндк ндеяларды жузеге асыру ушш Сталиннщ арнайы тапсырмасы- 
мен келген елкелк партия комитетшщ басшысы ултжанды казак зиялыларын inrreH ipiry 
саясатын колданды. Мысалы, партияны турл1 «оппортуниста элементтерден» тазартау нау- 
каныныц барысында С.Кожанов, С.Сэдуакасов сиякты ултжанды когам, мемлекет кайраткер- 
nepi кугьшга ушырады. Олардыц ултшылдыгын дэлелдеуге эдеби айтыстарда бшд1рген niidp- 
nepi алдымен пайдаланылды. Осы эдеби айтыстардыц барысында ултшылдьщпен, бай- 
шылдыкпен, есм п плдкп ен айыпталмаган казак жазушысы калмады десе де болгандай. 
Аланппыл эдебиеттщ Ахмет, Магжан, М1ржакып, Кошке сиякты екшдер1 тугш , «пролетариат 
эдебиетшщ атасы» атанган С.Сейфуллин мен «тап» деп щгэлап туьшган С.Мукановтыц ез- 
дер! де калай ултшьш, кертартпа, б ш м а з атангандарын бшмей калды.
Айтысты бастаган С.Муканов алашордашьшармен алгашында 
6
ip ез1 «шайкасты» десе де 
болады. Кешн оган Эбд1рахман, Fаббас, Сэкендер косьшып, куш алды. Алашордашылар казак 
эдебиетшщ еткенш, бугшш барынша коргап, болашагы ушш, улттык болмысы упин барын 
салып курест1. Куш бугшге дешн мацызын жоймагац He
6
ip парасатты ойлар айтылды. 
BipaK
олар пшрталастыц соцына карай айтыстан шеттетщць Кушейш келе жаткан совет уюмет1 
Мэскеу жоспарлаган байларды тэркшеу, елд1 колхоздастыру шараларын жузеге асыруга Kipicin, 
аукаттьшарды устем тап ретшде жоюга бет алган едь Ещц оларды айтыстырып, баспасез 
бетш 
6
epin, коммуниста идеологияга карсы пш рлерш тындап, е р к ш с т п коюды артык са- 
нап, шетшен ултшылдыкпен айыптап, кугындай бастады.

72

жүктеу/скачать 31,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: