«Таңдану» мағынасын білдіретін етістіктер

1) Таңдану – таң қалу, таңырқау.

Ат тұрған жерінен көкке көтеріле бастады. «Мынаның аты тұрды ма, немене», - десіп жұрт таңданып, бір-біріне қарағанша, ат аспанға шығып кетті (Ертегілер, ІІІ том).

2) Таң қалу – қайран қалу, аң-таң болу.

Билл қожасына жол берді. Соңынан оның аяғына көзі түсіп, таң қалып:

- О, Адам хан. Әлде менің есім ауысты ма, әлде сенің аяғың төртеу болып кеткен бе? – дейді.

3) Таңырқау – таңдану, аң-таң болу, қызығу.

Апарып балаларына берді мұны,

Аңдардай үстінде бар шыққан жүні.

Таңырқап тұрпатына, тыңдаушы еді

Ыңырсып анда-санда шықса үні (Рүстем-дастан).

4) Қайран қалу – дал болу, таңдану.

Патша сұлу қыз бен репетсіз ғалымды көріп қайран қалды (Ертегілер, ІІІ том).

5) Аң-таң болу – біреудің ойын түсіне алмау, дал болу.

Ала көзбен бір қарап дүниеге,

Ақын тұрды азырақ болып аң-таң.

Дүние шексіз аралар кете барды

Тілін ұқты, сырын да тез аңғарды (Қ.Аманжолов).

6) Дал болу – не істерін білмеу, дағдару.

Кенет түсін жылытып: - балам ашуыңды қой... өзің кімсің? Жын екеніңді, адам екеніңді білмей дал болып тұрмын, ашып айтшы? – деді (Ерт.).

7) Ажаптану – таңдану, ғажаптану.

Шомбойда менің бір-екі суретім болушы еді. Мөлдіреп қадалған қара көз сол суреттерді көрген екен. Бірақ үйткенмен азаптандым (С.Сейфуллин).

8) Ғажаптану- таңдану, таңырқау, қайран қалу.

9) Аузын сылп еткізу – таңырқау, тамсану.

Шелек жуып жатқан бәйбіше шелегін тастай беріп, аузын сылп еткізіп, тізесін құшақтап отырып қалды (Б.Майлин).

10) Тамсану – аузының суы құру, таңдану, таңырқау.

Сұрасаң менің атым – Құлтума-ды,

Момыннан Құлтумадай ұл тумады.

Қолға алып домбыраны шырқағанда,

Тамсантып, шіркін көмей бұлтылдады (Ай заман-ай).

11) Аузының суы құру – таңырқау, таңдану.

Оның соған қанша керегі бар? Құда түсесің бе? Әйтеуір, жақында болған керемет деп елдің аузының суы құрып отыр, - деді (Ерт.).

12) Аузын аңқиту – таңырқау, таңдану.

13) Аузын ашып қалу – таңдану, таңырқау, құмарту.

Осы кезде аулада тұрғандардың бәрінің аузы ашылды да қалды (М.З.).

14) Аңқаю – аң-таң болу, аңқию.

Ел састы, аңқайды,

Би тартты егеске

Жұрт тағы мал-жайды

Ой қылар бермеске (Абай).

15) Аңқию – таңырқау, таңдану, таң қалу.

16) Аңтарылу – не істерін білмей аңыру, дағдыру.

Базаралы, Асылбектер Абайдың байлауын ұқпай аңтарыла қалды (М.Әуезов).

17) Аңыраю – 1.аңқию. 2.аңыру, дағдыру.

Мал иесі аңқау шаруа аңрайып, жалдапқа жол беріп, аузын ашып сөйлейтін «Әділ» адам екен? – деп те қояды (С.Сейфуллин).

18) Аңыру – сасып қалу, не істерін білмеу.

Жәния үзілген жіптің бір ұшын тарамысты ұзын саусақтарының арасына ілген қалпы аңырып қалды (С.Шаймерденов).

19) апырайлау – қайран қалу, таң-тамаша болу.

20) Дағдару – қайтерін білмей дал болу, аңыру.

21) Жағасын ұстау – аң-таң болу, шошыну.

22) Аузын ашып, көзін жұму – таңырқау, таң қалу.

23) Таңдай қағу – таң қалу, таңдану.

24) Меңірею – аң-таң болу, есеңгіреу, аңыраю, аңқию.

25) Тамашалау – қазықтау, таңырқау, таңдану.

26) Таң-тамаша болу (қалу) – таңдану, таң қалу.

Келесі күні Кутуб-хан Адам ханға келеді.

Адам хан сап-сау досын көріп таң-тамаша қалып, қуанады (Ауғ.ерт.).