Емтихан сұРАҚтары «5В060900-«География»
жүктеу/скачать 5,83 Mb.
|
| 2) Канада облысы фаунасы бойынша Еуропа-Сібірге ұқсас, бірақ онда Евразияда жоқ топтар кездеседі. Қосаяқ тышқан тәрізді лемминг, гофер, жайра, тұяқтыдардан - қар ешкісі; насекомжеушілерден - кондилура көртышқаны; жыртқыштардан – гризли,барибал,қызыл қасқыр,жолақты скунс,америкалық борсық; тауықтәрізді құстардың шалғындық және далалық құр, канадалық қарашақаз түрлері кездеседі.
Шөлдер мен шөлейттер. Шөл биомдарының даму аймақтарының гидротермиялық режимінің маңызды ерекшелігі-буланудың жауын-шашыннан күрт басым болуы. Ылғалдың жетіспеушілігі жоғары буланумен бірге құрғақ ауамен және қарқынды күн радиациясымен тіршілік етудің негізгі жағдайларын анықтайды. Шөлге жататын биоценоздар қоңыржай, субтропикалық және тропикалық табиғи аймақтар жағдайында қалыптасады. Шөлді қауымдастықтардың келбеті, құрылымы, динамикасы, өндіріс процестерінің деңгейі ең алдымен ылғалмен, жауын-шашынмен және олардың жыл бойына таралуымен бақыланады. Әр түрлі шөлді аймақтарда және олардың ішінде жауын-шашын мөлшері жылына 200-150 - ден 50-40 мм-ге дейін, олар толық болмағанға дейін өзгереді. Өсімдіктердің құрғақ жағдайларға морфофизиологиялық бейімделуі ылғалдың жетіспеушілігімен, топырақтың кедейлігімен анықталады, көбінесе тұздану мен жоғары температурамен үйлеседі. Қатаң табиғи жағдайда шөлді өсімдіктердің даму мүмкіндіктері терең енетін тамыр жүйелерінің дамуымен топырақтан суды тиімді сіңіру арқылы қамтамасыз етіледі. Топырақтың тереңдігінде тамырлардың жоғары ылғалдылық горизонттарына енуіне мүмкіндік береді, соның арқасында өсімдіктер ұзақ уақыт өмір сүре алады. Сонымен, ағаштар мен бұталар тамырлары ерекше дамиды, олардың ұзындығы жер үстіндегі өздерінің ұзындығынан 10 есе көп; көптеген астықтұқымдасты түрлер топырақтың жоғарғы горизонттарында қалың тамыр жүйесін құрайды, олар киізге ұқсайды, ал олардың жіп тәрізді тамырлары топыраққа бір метрге немесе одан да көп енеді. Шөл өсімдіктері ксерофиттер немесе гиперксерофиттер тобына жатады. Олардың жапырақтары ұсақ, топырақ пен ауа құрғақтығы өскен сайын жапырақтарын тастау арқылы булану деңгейін азайтып беймделеді. Шөл өсімдіктері ерекше тобын бөледі- кактустар мен суккуленттер, олар су баланс мәселесін жапырақтары мен сабақтарындағы паренхималарында ылғал жинақтау жолымен "шешеді". Олардың арасында шырындары сабақтарында (кактустар, сүттіген тұқымдасының өкілдері) және жапырақтарында (агава, алоэ) жиналып ерекшеленеді. Жеке топ-құрғақ және ыстық кезеңдерден ауысатын қысқартылған тіршілік циклі бар өсімдіктер-бұлар шөпті өсімдіктер-эфемерлер (терофиттер) және эфемероидтар (геофиттер). Эфемер тұқымдары және эфемероидтардың жер асты мүшелері (пиязшықтар, түйнектер, тамырлар) бірнеше жыл бойы сақталып қалады, сондықтан олар жауын-шашын азайған кезде тіршілігін оңай сақтап қалады. Ксерофиттер суккулент және склерофит болып екіге бөлінеді. Суккуленттер - су жинақтайтын паренихимасы жақсы дамыған шырынды өсімдіктер. Олар Орталық Азия және Оңтүстік африка территорияларында кездеседі. Суккуленттердің жапырақтары , олардың редукциясы кезінде, сабағы қалың кутикулаға, балауызды қабатқа иде болады. Өсчімдіктің іш жағында орналасқан леп тесіктер ылғалдық сақтайды. Олар күндіз жабық болғандықтан өсімдікегі транспирация мөлшерін азайтады. Суккуленттерге кактум, алоэ, агава, аспарагус секілді өсімдіктер жатады. Склерофиттер - кішкентай, кей кезде түтікше ретінде кездесетін, жапырақтары бар құрғақ өсімдіктер. Склеренхиманың жақсы дамуымен байланысты склерофиттер 25% ылғалдыққа дейін жоғалта алады. Судың жетіспеушілігінде транспирация мөлшерін күрт төмендетеді. Аталмыш өсімдіктердің топтарынан басқа, көптеген өтпелі топтарды бөледі. Шөл экожүйелерінің таралу аймақтарының рельефінің қалыптасуында топырақтың қасиеттері, субстраттың табиғаты үлкен рөл атқарады. Осыған байланысты құмды, сазды, тасты шөлдердің түрлі кездеседі. Өсімдіктердің дамуын шектейтін факторлар ылғалдың жетіспеушілігінен басқа субстраттардың кейбір ерекшеліктері болып табылады. Сонымен, құмды шөлдерде субстраттың қозғалғыштығы үлкен теріс рөл атқарады; тасты шөлдерде - топырақтың тығыздығы, гипстелуі және астындағы жыныстар. Бұл өсімдіктерде ерекше бейімделулердің пайда болуына байланысты, соған байланысты өсімдіктердің экологиялық топтары бөлінеді: псаммофиттер мен гипсофиттер. Өте қатал экологиялық жағдайлар сазды шөлдермен сипатталады, онда атмосфералық жауын-шашынның ылғалдылығы топырақ бетінен буланып, оған енуге жол жоқ, осыған байланысты өсімдік жамылғысы сирек кездеседі. Неғұрлым қолайлы су режимімен сипатталатын құмды шөлдерде көбінесе жабық шөпті немесе ағашты-бұталы қауымдастықтар дамиды. Ылғал жиналатын жарықтарға бейім сирек өсетін ағаш-бұта формаларының таралуы тасты шөлдереде. Сортаң шөлдерде ерекше экологиялық режим құрылады, онда өсімдіктердің дамуы улы тұздардың, ең алдымен натрий мен хлордың жоғары концентрациясымен шектеледі. Галофиттерге жататын түрлердің шектеулі тобы осы ерекше жағдайларға бейімделді. Шөл биомдарының өсімдік жамылғысының құрылымында белгілі бір эдафиялық жағдайларға байланысты әртүрлі қауымдастықтардың фрагменттерінің тіркесімі жақсы байқалады- ол кешенділік деп аталады. жүктеу/скачать 5,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|