Қоректік заттардың тамырға сіңу жолдары мен механизмдері

Топырактағы өсімдік қоректенетін заттар қор күйде - суда еріген (топырақ ерітіндісі), өсімдікке оңай сіңетін, бірақ тез шайылып кететін; топырақ коллоидтарының бетінде байланысқан, шайылмайтын, бірақ өсімдікке иондардың алмасуы аркылы сіңетін; өсімдіктен бөлінетін иондармен (Н+) алмасып, өсімдікке қиындықпен сіңетін анорганикалык түздар (сульфаттар, фосфатгар, карбонаттар) күйінде болады. Топырақтың еритін затгарды бойына сіңіріп, мыкты үстап түрушылық қасиеті оның сіңіргіштік кабілеті деп, ал осы кабілетті 2пайда ететін топырақтың коллоидты бөлігі, топырақтың сіңіргіш жиынтығы (ТСЖ) деп аталады. К.К.Гедройцтың топырақ коллоидтарының барлық уақытта, түрліше катиондармен қаныққан күйде болатындығын анықтады. Осы катиондардың әр қайсысы топырақ ерітіндісшдегі катиондармен алмасу реакцияларьша қатысады. Олардың топырақтың 100 г-на есептегендегі миллиграмм-эквиваленттік мөлшері — сіңіру сиымдылығы деп аталады. Заттардың топыраққа сіңуінің бес түрі бар.

1. Механикалык, сіңіру қабілеті. Топырақтың қуысты- саңылаулы дене ретінде ірі бөліктелген заттарды бойында үстап калү касиет

2. Физикалық сіңіру қабілеті Топырақтың қатты бөлігі мен топырақ ерітіндісінің жанасқан жерінде беттік кернеуге байланысты майда бөлікшелердің — иондардың шоғырлануы (концентрациясының жоғарылауы, адсорбциялануы).

3. Физикалық-химиялык сіңіру қабілеті .Элементтердің біразы топырақ бөліктерінің немесе ерітінді бетінде адсорбцияланады да, басқалары, топырақ бөлікшелерімен химиялық алмасу реакцияларна қатысады

4. Химиялык, сіңіру қабілеті. Топыраққа енген заттардың ерімейтін қосьшдыларға айналуы. Мысалы, кальцийі мол топыраққа фосфорлы тұздар енгенде, оте нашар еритін қосынды - Са3(Р04)2 пайда болады.

5. Биологиялык сіңіру қабілеті. Бактериялардың, саңырауқүлақтардың және басқа микроорганизмдердің тіршілік өрекетгеріне байланысты элементтердің сіңуі