«Әркімнің өз қылығы өзіне жөн» Биыл 37000 Бүлдіршін

11

№33 (1291) 

20 – 26 тамыз 

2015 жыл

АНА ТІЛІ

10

№33 (1291) 

20 – 26 тамыз 

2015 жыл

АНА ТІЛІ

Мәдениет ошақтары жаңаруда

Әндері – ел жадында

Төңірегіне сыйлы еді

Жақында Л.Н.Гумилев атындағы 

Еуразия ұлттық университетінде 

композитор Кеңес Дүйсекеевпен 

кездесу өтті. «Кәусар» 

мәдени-танымдық бірлестігі 

ұйымдастырған кеште оқу 

ордасының студент ұл-қыздары 

сөздердің бірқатар әндерін 

жанды дауыста шырқады.  

Кештің ерекшелігі сол, автор 

өзінің әр шырқалған әнінің шығу 

тарихын айтып берді. Сонымен 

қатар әннің тууына түрткі болған 

кейіпкерлер жайлы әдемі сыр 

шертті. шынымен де, бір ән – бір 

оқиға. 

«Қазақ газеттері» ЖШС және Серіктестікке қарасты басылымдардың еңбек 

ұжымдары «Егемен Қазақстан» республикалық газетінің көркемдеуші дизайнері 

 Айдарбек Ғазизовке анасы

Күлжазира СеЙіТҚаЗЫҚЫЗЫНЫң

қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып, көңіл айтады.

безбен

Жазушы тақырыбы –

 бала тағдыры

Қ

ұрақ көрпе

Қ

ұрақ көрпе

 Әзірлеген Нұрлан ҚҰМаР

адам Құпиясы

Шіркіннің өзіне обал-ақ,

Жүреді аяқта домалап.

Ала бас, қара бас

Қозылар аралас, 

Оларды айырмағанымыз жарамас. 

(Доп)

Жер шарындағы алтыншы 

құрлық болып есептелетін 

антарктиданы 1820 жылы 

беллинсгаузен экспедициясы 

ашқан. 

М ұ з д ы   қ ұ р л ы қ т ы ң 

орна лас қан жері де ерек-

ше. Оның Атлант, Тынық, 

Үнді мұхиттарына да шығу 

жол дары бар. Бұл жерде 

уақыттың барлық белдеуі 

өтеді. Әлемдегі ең суық мекен. Үнемі қатты жел мен 

боранның отаны. Осы қатігез мекенге байланысты 

түрлі аңыз көп. Соның бірі – Атлантидамен бай-

ланысты әңгіме. Адамзат керемет өркениетке қол 

жеткізген мемлекет Атлантида осы Антарктиданың 

орнында болыпты деген мәліметтер бар. Кейіннен 

көктен түскен жойқын кометаның әсерінен жойы-

лып кеткен деген аңыз да бар. 

Тайландтағы Пхи-Пхи аралы тербелген теңіз 

суына төтеп беріп, ақжелім болған жағалауына 

жұртты еріксіз тартып тұрады. 

Көзбен көрген жұрттың сөзіне қарағанда, 

тылсым табиғаттың тамаша сәттерін бір көрген 

соң, сол жерге қайта-қайта барғың келеді. Пхи-

Пхи аралы алты аралдан тұрады. Біріне-бірі 

ұқсамайтын жердің бөліктері көз алдыңызға 

төңкеріп тастаған бөшкелерге ұқсайды. Небір 

ғажайып тік жоталар мен құздар, ну орман, небір 

құстар да осы аралда мекендейді. 

Пхи-Пхи аралығындағы Тхам-Викинг үңгірін 

көрген де арманда, көрмеген де арманда. Сол 

маңда ұя салған құстардың жұмыртқасын жеуге 

әуестер туралы әңгімені де өз алдына бөлек айтуға 

болады. Ал балықтардың байлығы көз тұндырады. 

Судың тазалығы соншалық, 30 метр тереңдіктегі 

балықтар мен суасты өсімдіктерін көзбен көруге 

болады екен.

Сәлбен (латынша Salvia), 

шал фей  –  еріндігүл ді лер 

тұқымдасына жата тын көп-

жыл дық  шөпте сін  өсім діктер, 

жартылай бұта. Маңғыс тау-

дың таулы шат қалдарында 

өседі. 

Олардың биіктігі 20-100 

сантиметр. Гүлдерінің түсі 

жабайы өсетін түрлерінде 

қою сиякөк, ал гүлзарлардағы 

түрлерінде ашық қызыл. Мамырдан қыркүйекке 

дейін гүлдеп, жеміс салады. Жемісі – жаңғақша. 

Сәлбен – хош иісті, дәрілік өсімдік. Одан алына-

тын эфир майы медицинада, парфюмерияда және 

тамақ өнеркәсібінде қолданылады.

Тұқымдасында 700-ге жуық түрі бар. Жер 

шарының барлық тропикалық жылы аймақтарында 

таралған. Біржылдық, көпжылдық және жартылай 

бұталы түрлері бар. Тропикалық аймақтарда ол 

көпжылдық өсімдік болғанымен, біздің климаттық 

жағдайда тек біржылдық гүлдер. Биіктігі 20-50 см 

аралығында. Молынан гүлдейтін кезі шілде айы-

нан бастап алғашқы суық түскенге дейінгі аралық. 

Түріне қарай гүлінің түсі ақ, күлгін, күрең, қызыл, 

қызғылтым болады.

жасыРдым жұмбаҚ

Қайталап көРіңіз

ҚыР-сыРы мол дҮние 

әлемде талай ҚызыҚ баР 

өсімдіктеР әлемі 

Ми көлемі маңызды ма? 

Мұзды құрлық 

Ақжелімді арал 

Сәлбен 

Мидың барлық бөліктері 

ойлау үдерісіне байланысты 

емес. еркек миы расында да 

ірілеу, оның салмағы орта 

есеппен 1345 грамм болса, 

әйелдерде ол 1222 грамм.

Бірақ ми көлемі интел-

лек тіге тікелей байланысты 

емес. Олай болған жағдайда 

пілдер бізден ақылды бо-

лар еді. Биологтарды мына 

жайт қызықтырады – ми салмағы мен дене 

салмағының арақатынасы. Шынтуайтына кел-

генде, бұл көрсеткіш бойынша әйелдер миының 

қанмен қамтамасыз етілуі жақсырақ және ми 

жартышарлары арасындағы байланыстар көбірек. 

Есесіне еркектерде әр жартышар ішіндегі бай-

ланыстар басым. Жалпы ғылымда «кімнің миы 

мықтырақ?» деген сұраққа нақты  жауап жоқ. 

Бірақ еркектер мен әйелдердің әртүрлі ойлайтыны 

туралы мәліметтер бар. Бұлардың екеуінде де IQ 

маңдай бөліктеріндегі сұр заттың тығыздығына 

тәуелді. Алайда еркектерде, бұдан өзге, IQ-ге төбе 

бөліктеріндегі сұр заттың тығыздығы әсер етсе, 

Брок бөлігіндегі (ауызша ақпаратты өңдеуге бай-

ланысты) сұр заттың тығыздығы ықпал етеді. 

ӨнеР

игі іс

еске алу

дҮние – кеРуен

Жергілікті бюджеттен 46 млн.теңге 

бөлініп, жөндеу жұмыстары басталып 

кеткен Приречный ауылы ның Мәдениет 

үйінің іргетасы 1967 жылы қаланған бо-

латын. Енді аудан басшысының тікелей 

тапсырмасымен бұл ошаққа күрделі 

жөн деу жасалмақ. Жөндеу жұмыстарын 

қолға алған «АльфаСервисСтрой» ЖШС-

ның басшысы С.Басаровтың айтуы бо-

йынша, Мәдениет үйін қараша айының 

соңына дейін пайдалануға беру жос-

парланып отыр. Бүгінде жұмыс қар-

қынды түрде жүргізілуде. Нысанда 18 

адам еңбек етуде. Соның 9-ы жергілікті 

тұрғындар. Сонымен қатар аудан бас-

шысы Приречный орта мектебінің қысқа 

дайындығын көзбен көріп, атқарылып 

жатқан жұмыстарға оң бағасын берді. 

Жеңіс Серікқалиұлы Төңкеріс ауылын-

дағы Мәдениет үйінде де болды. Бұл 

мәдени ошақты жөндеуден өткізу үшін 

Көрнекті   компози тор, 

Қ а з а қ   с т а н   н ы ң     х а   л ы қ 

артисі, профес сор Базар-

бай Сағадиұлы Жұ ма-

ния зов 79 жасқа қа раған 

шағында өмірден озды. 

Базарбай Сағадиұлы 

Құрманғазы атындағы Ал-

маты консерваториясын 

бітіргеннен кейін еңбек 

жолын Орал облысының 

Орда ауылындағы орта 

мек тептің  оқытушысы 

қызметінен бастады. Кейін 

Абай атын дағы опера және балет театры-

на бас шылық етті, Қазақстан Компози-

торлар одағы басқармасының бірінші 

хатшысы болды. 

Композитор шығармаларында 

туған Отанды, ел мен жерді арқау етті. 

Оның операсы, симфониялары, әндері 

Ж у ы р д а   ж ы л ы   б е -

рілгелі отырған Аида Тұр-

сынқызы  Шал ғын баева 

1971 жылы 31-қазанда 

дүниеге келген еді. 1988 

жылы батыр бабасы Би-

назар атындағы ауылдағы 

О р а з   Ж а н д о с о в   о р т а 

мектебін бітірді. Арманы 

асқақ, талабы үлкен Аида 

1989 жылы Талдықорған 

қаласындағы заң техни-

кумына оқуға түсті. 1993 

жылы осы оқу орнын 

бітіріп, туған жері – Жамбыл облысы, 

Мойынқұм ауданындағы Ішкі істер 

бөліміне қызметке орналасқан. Мұнда 

бірер жыл тергеу бөлімінде анықтаушы 

болып істеген Аида алғашқы кезден-

ақ өзінің білімділігімен, тиянақты 

ісімен, үлкен жауапкершілігімен 

жеке құрамның құрметіне бөленді. 

Осы қасиеттерінің арқасында көп 

ұзамай тергеушілікке көтерілді. Ал 

бұл өте жауапты жұмыс екені белгілі. 

Айтқандай, Аида осының алдында 

кадр бөлімінде, Мирный кентіндегі 

паспорт столында жемісті қызмет еткен 

болатын. Кейіннен істеген көші-қон 

полициясында да ол өзін тек жақсы 

қырынан танытып, әріптестері ара-

сында бедел биігіне көтерілген. Оның 

шенінің полиция майоры болуы да 

көп жағдайды анық аңғартса керек. 

Жалпы, Аида Мойынқұм ауданындағы 

батырлықпен, батылдықпен Ішкі істер 

бөлімінде қызмет еткен алғашқы қазақ  

қыздарының бірі. Бұл да оған деген ел 

сүйіспеншілігін арттыра түскен-ді.

Айналайын Аида 1995 жылы тұрмыс 

құрып, Ермекбай ағаның отбасына  

келін болып түсті. Содан бері күйеубала, 

Құдай қосқан қосағы  Есей екеуі 

шаңырақтарының түтінін түзу ұшырып, 

бала  өсіріп, отбасылық бақытқа кенелді. 

Ең үлкені – қызы Сымбат 2014 жылы 

Қарағанды  политехникалық институты-

на түсті. Ұлдары – Төлеухан биыл 9-шы 

сыныпты аяқтаса, Төлеужаны 6-шы 

сыныпқа көшті. Табиғатынан мейірімді, 

«СӘлеМ СаҒаН, 

ТУҒаН ел»

Білімін музыкалық училищеде 

бастаған жас Кеңес 1974 жылы Алматы 

консерваториясын тәмамдайды. Ал 

«Сәлем саған, туған елді» 1976 жылы 

жазады. Әйгілі әннің алғашқы орын-

даушысы – Роза Рымбаева. Сол жыл-

дар оның әншілігімен жақсы көзге 

түсіп жүрген кезі екен. Автордың 

айтуына қарағанда,  шығарма қазақ 

өнерпаздары өзге елдерге гастрольдік 

сапарларға барғанда ұлтты таныстыру 

және сәлем ретінде айтатын дүние 

жасау мақсатымен өмірге келеді. Роза 

Қуанышқызы көптеген мемлекеттерде 

концерттерін осы әнмен ашып жүрді. 

«Бізде Қызылордада «Мақтау-мадақтау» 

деген терме бар. «Сәлем саған, туған ел» 

соның интонациялық байлықтарын, 

образын пайдалана отырып жазылған»  

дейді Кеңес Дүйсекеев.

 1979 жылы Түркияның Стамбул 

қаласында өткен «Алтын микрофон» 

байқауына Роза Рымбаева қатысып, 

лауреат атанған-ды. Аталмыш фести-

вальда ол «Домбыра туралы балладаны» 

түрікше шырқап, артынша «Сәлем 

саған, туған ел» әнін қазақша айтады. 

Музыкасы да түріктікіне ұқсас әннің 

көңілді ырғағына елтіген түріктер 

орындарынан тұрып билеп кеткен. 

Қырық жылдық тарихы бар бұл ән ту-

ралы естелік көп. Композитордың өзі 

қазақ эстрадасындағы жаңалығым деп 

есептейтін шығарманы бүгінгі күні  де 

жас әншілер бірінен соң бірі орындап 

жүргені белгілі. 

Халқымызда «Бала тәрбиесi – бесiктен» де-

ген даналық сөз бар. Ал бүгiнгiнiң «бесiгi» әр 

үйде ертелi-кеш сайрап тұратын теледидар 

екенi белгiлi. «Көк жәшiкке» телмiрген ұл-

қыздарымыздың ой-санасы атыс-шабысқа 

толы, қатiгездiкті насихаттайтын батыстық 

дүниелермен улануда. Осының салдары-

нан балақайлардың көбi «шрек», «Спанч 

Боб», «тасбақа-Ниндзя», «Өрмекшi адам», 

«трансформерлер», «Мегами», «Халк» 

секiлдi құбыжықтарды құрметтеп, суреттерiн 

бөлмесiнiң төрiне iлiп қоятын әдет пайда болды. 

Жасөспiрiмдер арасында қылмыстың көбеюi, 

мектептерде жиi болып тұратын атыс-шабыстар, 

өз-өзiне қол жұмсау тәрiздi келеңсiз жайттардың 

бәрi оны насихаттайтын терiс телеидеологияның 

салдары екенiнде дау жоқ.

оҚыРман ойы

баспасөз – 2015

Балалар киностудиясы неге жоқ?

«Денсаулық» №8

– Оқушылар тәрбиесiнiң бұзылуына ата-ана-

лар мектептi, мұғалiмдер ата-аналарды кiнәлап 

жатады. Әттеген-айы, құқық қорғау және жастар 

саясаты жөнiндегi құзырлы органдар қыз мет-

керлерiнiң басын қатырып отырған күрделi 

мәселенiң бiр тетiгi – ұлттық анимацияны тәрбие 

құралына айналдыруға келiп тiрелетiнiн ұғына 

бермеймiз, – дейдi осынау өзектi мәселенi көптен 

берi көтерiп жүрген «Оңтүстiкфильм» мемлекеттiк 

мекемесiнiң директоры, Қазақстан Аниматор-

лар қауымдастығының төрағасы, ҚР мәдениет 

қайраткерi Батырхан Дәуренбеков.

Ғажайып мультфильмдерiмен елiмiзге та-

нымал болған шымкенттiк «Сақ» киностудиясы 

осы уақытқа дейiн 50-ден астам анимациялық 

фильм түсiрiптi. Солардың iшiнде «Қошқар мен 

теке», «Момын мен қарақшылар» Қазақстандағы 

анимация саласындағы ең үздiк телетуынды деп 

Адам денсаулығы 

ү ш і н   қ о р ш а ғ а н 

о р т а н ы ң   м а ң ы з ы 

зор. Өкінішке қарай, 

еліміздің біршама 

аймақтарында эколо-

гия лық  мәсе лелер 

ж е т і п - а р т ы л а д ы .

Ө н д і р і с т і к   қ а   л а -

лардың бірі Өске-

мен де де жағдай мәз емес. Бұл жөнінде 

Ж.Мұқатай «Қандай ауамен дем алуда-

мыз?» атты мақаласында мәселенің бүгінгі 

жай-күйі, оның шешілу жолдары туралы 

әңгімелейді. 

Елімізде сүт безі обырының жиі кезде-

сетіні белгілі. Ал оның алдын алу үшін 

мас топатияға жол бермеу маңызды. 

Б.Тұранованың осы тақырыптағы мақала-

сын да дерттің ерекшеліктері мен оның 

алдын алу жолдары, жалпы омырау күтімі 

туралы қажетті мәлімет мол. 

Бұл сандағы «Бауырды тазартыңыз», 

«Бүйрек сырқаттарының нышандары», 

«К дәрумені», «Адам ағзасының қартаюы 

аяқтан басталады», «Тазалық – саулық 

кепілі», «Мойынға арналған жаттығулар», 

«Ашқарынға су ішкен жақсы», «Майтабан», 

«Жасару және жас ұзарту дауасы», «Кіндік 

жарығы», «Ақыл-ой сергектігі үшін», «Адал 

мен арам» секілді мақалалардан жан мен  

тән саулығына қатысты қызықты әрі пай-

далы кеңестер табасыз. 

Сонымен қатар «Жыр-дәру», «Махаб бат 

мектебі», «Дастарқан», «Қызық», «Таным» 

айдарлары да оқырманды бейжай қал-

дырмасы анық. 

танылды. Бұдан бөлек, «Қазақия» мультсериалы, 

«Толағай», «Маймақ қаз», «Сапа олимпиадасы», 

«Қанатты барыс туралы аңыз», «Алып пiл», тағы 

басқа мультфильмдердi кiшкентай көрермендер 

қызыға тамашалауда.

Иә, «Сақ» киностудиясының бұл туындыла-

рын кө рермен қауым бағалап үлгердi. «Сақтың» 

шы ға рмашылық ұжымы алдағы уақытта бұдан да 

ке  ремет туындыларды жарыққа шығаратынында 

сөз жоқ. Бұл дегенiңi, Шымкенттен балалар ки-

но  студиясын ашатын уақыт, сәттiң жеткенiн 

бiлдiредi.

– Кешегi кеңестiк дәуiрде «Одесса» балалар 

киностудиясы тек балаларға арналған фильмдер 

түсiрiп, жас ұрпақ тәрбиесiмен айналысты. Сiз 

бен бiз «Тимур және оның командасы», «Қажар» 

сияқты фильмдердi көрiп, тәрбие алдық. Балалар-

ды отансүйгiштiкке, бауырмалдыққа, үлкендерге 

қамқор болуға тәрбиелейтiн фильмдердiң 

арқасында сол тұста әрбiр жастың бойында пат-

риотизм сезiмi күштi болды. Қазiргi уақытта да 

балаларға дәл осындай идеологиялық тәрбие 

беретiн фильмдер ауадай қажет. Сонау 1934 

жылдан берi халыққа қызмет етiп келе жатқан 

елiмiздегi жалғыз киностудия «Қазақфильм» кино-

индустрия саласында монополист болып алды. 

Себебi оған бәсекелес болатындай елiмiзде өзге 

бiрде-бiр киностудия жоқ. Мемлекеттен бөлiнетiн 

қаржы жалғыз осы киностудияға берiледi. Елбасы-

мыз үшiншi қала деп баға берген Шымкенттен ба-

лалар киностудиясын ашатын уақыт жеттi, – дейдi 

Б.Дәуренбеков.

Жақында Астана қаласында Қазақстан Респуб-

ликасының Мәдениет министрлiгiнде болған кино 

өндiрiсi жөнiндегi көркемдiк кеңесте Батырхан 

Дәуренбеков осы ойын айтқанда жиналғандар 

ұсынысын құптап, тиісті сала басшыларына хат 

жолдауға кеңес берiптi. Сол жолғы басқосуда 

елiмiзге танымал өнер қайраткерлерi өзге облыс 

орталықтарынан да киностудиялар ашылып, 

бәсекелестiк пайда болған кезде ғана киноиндус-

трия саласы дамитынын  атап өткен. 

Бүгінгі таңда балалар фильмiн түсiру 

мәселесi әлi күнге кенжелеп келе жатқаны жа-

сырын емес. Осы орайда оңтүстiктен балалар 

киностудиясын ашу идеясы өз-өзiнен пайда 

бола салмағаны белгілі. Ол үшiн Шымкентте 

алғышарттар жоқ емес. Оңтүстік Қазақстан 

облысында елiмiзде қатарынан екi-үш рет 

халықаралық деңгейде анимациялық фильмдер 

фестивалi өтуінің өзі көп жайттан хабар берсе 

керек. Ендеше, Шымкенттен балалар киносту-

диясын неге ашпасқа?! Тырнақалды туынды-

лары көрермен көзайымына айналып үлгерген 

жас режиссер Серiк Таласов жұртшылыққа 

«Жаңғырық», «Өтелмес борыш», «Ер есiмi – ел 

есiнде», «Майдангерлер» атты қысқаметражды 

фильмдерi арқылы танылып отыр. ТМД 

аумағында балаларға арналған алғашқы сериал 

«Томпақ» телехикаясы да Оңтүстiкте түсiрiлген. 

Бұл туын ды «Қазақстан» ұлттық телеарнасының 

«Ең үздiк балалар фильмi» аталымын жеңiп 

алған. Ал «Қошқар мен теке» Қытай елiнде 

отансүйгiштiк сезiмдерiн балаларға жеткiзе 

бiлгенi үшiн арнайы жүлденi иелендi. Осындай 

жетiстiктері бар Оңтүстiк Қазақстан өңірінде 

мемлекеттiк балалар киностудиясын ашу – 

уақыт талабы.

Үмiтхан алТаева

Оңтүстік Қазақстан облысы

Ғасырлар бойы қазақ халқы өзінің әдет-ғұрпын, салт-санасын, дәстүрін көзінің 

қарашығындай сақтай білген болса, елдегі ынтымақ пен бірлікті, жарасымды 

тірлікті де дәл сондай дәрежеде ардақтай білгені сөзсіз. Бейбітшілік пен 

тыныштықтың көрінісін «қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған» заман деп жоғары 

баға беретін болған. Өйткені күллі тіршіліктің мәні сүттей ұйыған ынтымақта, тату-

тәтті ғұмырда екенін жақсы білген. 

Әрине, мына фәни дүниеде ешкім де мәңгілік емес. Бірақ бәрі де өз жөнімен, 

өз ретімен болса екен деп тілейсің. Сондықтан да Аиданың аты жаман аурудан 

өмірден ертерек өткеніне қабырғамыз қатты қайысты, жүрегіміз шын жылады, 

жанымыз жапан далада жалғыз қалғандай жабырқады. Алайда тағдырдың 

жазуына ештеңе істей алмайсың...

жергілікті бюджеттен 22 млн.теңге 

көлемінде қаржы қарас ты рылған. Енді 

жұмыстармен  айналы са тын  мердігердің 

белгіленуі қалып отыр. Аудан әкімі 

күз айында жұ мыстар басталып, қысқа 

дейін қолданысқа берілетіндігін атап 

өтті. Төңкеріс ауылындағы мектепке 

де биыл ағымдағы жөндеу жұмыстары 

жасалуда. Жөндеу жұмыстарын ат қа-

рып жатқан «СарманИнвестСтрой» 

ЖШС басшылығының  айтуын ша, тамыз 

айының соңына қарай жұмыс тар түгел 

бітіп, оқушылар жаңарған мектеп тің 

табал дырығын аттайтын болады. Аудан 

бас шысы да осы мақсат тың орындала-

рына сенім біл діріп, жұмыстарға сәттілік 

тіледі. 

жүктеу/скачать 4,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: