Дыбысты ажырату кезеңі
Сөйлеу тіліндегі дыбыстарды ажырату кезеңі дыбыс айту бұзылысын түзетуде
міндетті кезең болып табылады.
Дыбыстарды ажырату жұмысы келесі бағыттарда жүзеге асырылады:
естіп ажыратуын дамыту, айтып ажыратуын бекіту, фонематикалық анализ бен
синтезін қалыптастыру.Әсіресе, фонетикалық жақын дыбыстарды (жуан және
жіңішке, үнді және үнсіз, ызың және ысқырық) ажырату жұмысын жүргізу
маңызды.
Дыбыстарды ажыратудың келесі кезектілігі анықталды: б-п, д-т, г-к, з-с, ж-
ш, с-ш, з-ж, ц-с, ч-т, ч-щ.
Шатастыратын дыбыстарды ажырату бойынша лоопедиялық жұмыс екі
кезеңнен тұрады:
1. Шатастыратын дыбыстардың әрқайсысымен жүргізілетін дайындық кезеңі. 2.
Шатастыратын дыбыстарды естіп және айтып ажырату.
1 кезеңде шатастыратын дыбыстардың әрқайсысының есту және айту
бейнесі нақтыланады. Жұмыс келесі жоспар бойынша жүргізіледі: а)
кинестетикалық сезім, көру, есту, тактильдік қабылдауға сүйене
отырып
дыбыстың артикуляциясын нақтылау; ә) буыннан, сөзден дыбысты бөлу,
өңделген дыбыстың орнын анықтау.
2кезеңде нақты шатастырылатын дыбыстарайту және есту кезінде
салыстырылады. Фонематикалық анализ бен синтезін дамытуға аса анзар
аударылады.
Тексерудің бірнеше принциптері белгілі :
1.
Жүйелi тексеру кагидасы сөйлеу тілінің әр түрлі компонент терiнiң :
дыбыстық , фонематикалық , лексикалық ,
лексикалық - грам матикалық
жағынан жүйелі байланысына негізделген .
2.
Кешендi ықпал - сөйлеу , интеллектуалдық, танымдық іс әрекетінің
мағлұматымен
қатар көру , есту , қимыл сферасы , соматикалық жағдайы ,
жүйке жүйесiнiң ерекшеліктерін ескеру болып табылады..
3
. Іс - әрекеттік қағида -Аталған қағиданың iске асыру - түзету жұмысының
мақсатын , бағытын анықтап , түзету тәсілдерін , жұмыс барысында қолданатын
іс - әрекет түрлерін анықтауға мүмкіндік береді .
4.
Динамикалық тексеру қағидасы - баланы
оқыту процесінде бақылап ,
тексерiп оның потенциалдық мүмкіндіктерін анықтауды кездейдi .
5
. Онтогеникалық қағида- Тексеру және түзету жұмысын ұйымдастыруда
баланың онтогенезде сөйлеу тілінің , психикалық даму заңдылығын ескеру . 6.
Сөйлеу тiлiнiң бұзылуын тексеру және түзету жұмыс барысында алынған
мағлұматтарды сапалы талдау қағидасы динамикалық тексеру қағидасымен
тығыз байланысты.
Қорытындылай келе логопед баланың дыбыс айтуын дұрыс қалыптастыру үшін
үнемді және тиімді жолдарын табу керек. Егер логопедиялық жұмыс дұрыс
ұйымдастырылған болса онда бұзылушылыққа әкеліп соғады.
