Файлы 1 ОҢТҮстік қазақстан медицина академиясы ж. К. Шимирова «Медициналық және фармацевтикалық тауартану» (оқулық)

281 
тұрақтылығы төмен, өткір иісті, көздің және жоғарғы тыныс жолдарының 
шырышты қабығын
тітіркендіретін, металл беттерін коррозияға ұшырататын, 
тіндерді бұзып және ағартады. Хлордың бейорганикалық қосылыстарынан 
натрий гипохлориті (NaOCl) өте төмен тұрақтылықпен ерекшеленеді. Оның 
ерітінділерінің тұрақтылығын натрий силикаты мен сульфонолды, натрий 
силикатын және сірке қышқылын немесе оның тұздарын, цитралды және басқа 
заттарды қосу арқылы арттыруға болады. Бірқатар шетелдік фирмалар натрий 
гипохлоритінің қатты түрлерін ұсынады
, 
себебі олардың ең тұрақтысы натрий 
гипохлоритінің пентагидраты болып табылады.
Бұл заттар микробқа қарсы белсенділігі жоғары және басқа да бірқатар жағымды 
қасиеттерге
ие, бірақ суда аздап ериді. Дезинфекциялау үшін,
әдетте
олардың 
құрамында қолданылатыны
- 
хлорцин, сульфохлорантинхлорцин (құрамында 
калий немесе натрий хлоризоцианураты бар) құрамында салыстырмалы түрде 
аз мөлшерлі
(12-
15%) белсенді хлор бар, бұл оны тек емдеу мекемелерінде ғана 
емес, сонымен қатар үйде де қолдануға мүмкіндік береді. Хлорцин грам
-
теріс
және 
грам
-
оң
микроорганизмдерге, 
дерматофиттерге,
туберкулез 
микобактерияларына, вирустарға, спораларға қарсы белсенділікке ие. ДП 
- 2 
(негізі
-
трихлоризоцианур қышқылы) тек бактерицид емес, сонымен қатар 
спороцид
-
құрамында 45% дейін белсенді хлор бар. Композициялардың оң 
қасиеті
-
рН
-
ның кең ауқымында белсенділікті сақтау, бұл оларды табиғи судың 
әр түрлі сілтілігінде қолдануға мүмкіндік береді.
Гидантоиннің 
ең 
танымал 
хлор 
туындысы
-
дихлорметилгидантоин. 
Дихлорметилгидантоин негізіндегі композицияның мысалы
-
сульфохлорантин
-
Д. 
Сульфонол 
препаратының 
құрамына
енгізу 
арқылы 
дихлорметилгидантоиннің ерігіштігі 2,5
-
2,9% дейін артады. Бактерицидтік әсер 
грам
-
оң және грам
-
теріс микроорганизмдерге де таралады.
Дезинфекциялау үшін йод қосылыстарының ішінде йодофорлар (с
-
280, веладин, 
иозан, супердип, дайазан және т.б.
) - 
жоғары молекулалық қосылыс және беттік 
белсенді
заттар
болып табылатын йод пен тасымалдаушы кешені кеңінен 
қолданылады. Йодофорлардың айқын бактерицидтік, туберкулоцидтік, 
фунгицидтік, спороцидтік әсері бұл заттарды негізінен антисептиктер ретінде 
және
өте шектеулі 
- 
жеке заттарды дезинфекциялау үшін қолдануда
анықтайды. 
Йодофорлардан 
йодопирон 
мен 
йодонат 
белгілі, 
оларда 
йод 
тасымалдаушылары, тиісінше, поливинилпир
-
ролидон және сульфонат, 
повидон
-
йод (құрамында 1% Белсенді йод бар). Повидон
-
йод негізінде 
медициналық персоналдың қолын зарарсыздандыру үшін сульфонол және 
Неонол бар композициялар жасалды.
Құрамында
оттегі бар дезинфекциялау құралдарында белсенді ингредиент оттегі 
болып табылады. Құрамында оттегі бар препараттар, мысалы, сутегі асқын 
тотығы, жоғары тотығу
белсенділігіне ие. Олар ДНҚ
-
лы
жасуша 
мембраналарын 
және 
микробтық 
жасушаның 
басқа 
құрылымдық 
компоненттерін зақымдайтын бос радикалдардың пайда болуына қабілетті. 
Бірқатар 
микроорганизмдер 
сутегі 
асқын 
тотығының 
әсерінен 
қорғаныстықәсеріне
ие болса да, су мен оттегіге пероксидті бұзатын каталаза 
ферментін 
шығарады, дезинфекциялау 
кезінде пероксидтің 
жоғары 

282 
концентрациясы қолданылады, бұл аталған қорғаныс механизмін жеңуге 
мүмкіндік береді.
H
2
O
2
жоғары концентрациясының келесі оң қасиеттерін
ажыратуға болады: 
микробқа қарсы белсенділіктің жоғары спектрі, соның ішінде бактериялардың 
споралары, қан сияқты дене сұйықтықтарын еріту қабілеті, улы емес өнімдерге 
тез ыдырау, иістің болмауы. Барлық артықшылықтарға қарамастан, бұл 
препараттың бірқатар
кемшіліктері бар: ол тітіркендіргіш және резорбциялық 
әсерге, жоғары уыттылыққа, бірқатар металлдарға коррозиялық белсенділікке 
ие.
Альдегидтер
-
глутаральдегид, кәріптас альдегид, формальдегид және басқалары 
- 
ақуыздардың амин және сульфгидрилді
топтарын алкилдеу және соңғысының 
синтезін басу арқылы микроорганизмдердің барлық түрлеріне қатысты 
белсенділікті қамтитын айқын микробқа қарсы қасиеттері бар заттар. Осы 
себепті, уыттылығына, айқын тітіркендіргіш әсеріне және өткір иісіне 
қарамастан, альдегидтер клиникалық тәжірибеде әлі де кеңінен қолданылады.
Құрамында
глутарлы альдегид бар препараттар жақсартылған қасиеттерге ие 
болады, материалдардың, құралдардың коррозиясын тудырмайды, тіндер мен 
беттерге зақым келтірмейді, тұрақты
болып келеді, бұл ерітінділерді бірнеше 
рет қолдануға, жақсы ену қабілетіне ие, ағынды суларда тез ыдырайды. Шын 
мәнінде, глутарлы альдегид негізіндегі дезинфекциялау құралдары "алтын 
стандарт"болып табылады.
Глутарлы альдегидтің белсенділігі формальдегидпен салыстырғанда біршама 
жоғары. Алайда формальдегид булары канцерогендік әсерге ие. Бұл жағдайда 
формальдегидтің концентрацияланған этил немесе изопропил спиртімен 
қоспасы жоғары белсенділікті дезинфекциялаушы болып табылады, ал 
формальдегидтің сулы ерітіндісі микробқа қарсы белсенділіктің орташа 
деңгейіне ие.
Құрамында
альдегид бар дезинфекциялау құралдарының құрамында келесі белсенді 
заттар бар: глутаральдегид, формальдегид, сукцин қышқылы альдегид, 
ортофталь альдегид, глиоксаль.
Беттік белсенді заттарда негізгі компонент
аминдер, төрттік аммоний қосылыстары,
амфолитті беттік белсенді заттар болып табылады. Сулы ерітінділерде иондау 
қабілеті бойынша олар катионды, анионды, амфолитті және иондық емес 
ББЗ/ПАВ болып
бөлінеді. Тәуелсіз дезинфекциялық заттар ретінде тек 
катионды және амфолитті беттік белсенді заттар қолданылады (мысалы, 
амфолан). 
Гуанидиндер тобынан хлоргексидин биглюконаты (гибитан) және метацид 
антисептиктер мен дезинфекциялаушы заттар ретінде кең таралған. Гибитан 
бактерияға қарсы әсердің кең спектріне ие, бірақ вирулицидтік белсенділік 
оның алкоголь ерітінділеріне ғана тән. Метацид грам
-
оң және грам
-
теріс 
микроорганизмдердің, көптеген дерматофиттердің өлімін тудырады. Оның оң 
сапасы ұзақ әсер етеді.
Бұл топтың ерекшелігі
-
қалдық бактерицидтік әрекетті 
қамтамасыз ететін, микробқа қарсы белсенділіктің тар спектріне ие пленка 
беттерінде пайда болу.

283 
Спирттер дезинфекциялаушы заттар мен антисептиктер ретінде қолданылады. Олар 
өздігінен
де, басқа дезинфекциялау құралдарының белсенділігін арттыратын 
еріткіштер ретінде де қолданылады. Алкогольдің бактерицидтік және 
вирулицидтік қасиеттері бар. Дезинфекция үшін этил және изо
-
пропил 
спирттері 60
-
90% концентрациясында (көлемі бойынша) кеңінен қолданылады.
Соңғы жылдары жаңа дезинфекциялау құралдарын іздеудің маңызды
бағыттарының 
бірі пероксидтер тобын зерттеу болды. Олар
микробқа
жоғары қарсы қасиетке 
ие. Олардың ерітінділері пайыздық үлестермен есептелетін концентрацияда 
бактерицидтілікке ие: С
-
3 жүйесі, Дезоксон
-
1, С
-4. 
Кестеде
20 
дәріхана ұйымдарының (дәріханалардың) дезинфекциялау және 
зарарсыздандыру үшін қолдануға ұсынылған нақты дезинфекциялық 
құралдардың жалпыланған тізімі ұсынылған.
Кесте 
20 - 
Дезинфекциялау және зарарсыздандыру үшін дәріхана ұйымдарында 
қолдануға ұсынылған
дезинфекциялық құралдар
Құрал
Қолдану
саласы
3% 
сутегі 
асқын 
тотығы ерітіндісі
Таразыларды, шпательдерді, қайшыларды және басқа 
да ұсақ дәріхана мүкәммалын сүрту, дәріхана 
ыдыстарын, 
оның 
ішінде 
пайдаланылған 
ыдыстарды дезинфекциялау
3% 
сутегі 
асқын 
тотығы ерітіндісі 
0,5% 
жуғыш 
заты бар
Бюреттік қондырғылар мен тамшуырларды жуу. Үй
-
жайларды, жағдай заттарын, жабдықтарды 
(қабырғалар, есіктер, еден, қатты жиһаз), кеуекті 
резеңкеден, көбіктен, жинау мүкәммалынан, 
шүберектен, 
персоналдың 
аяқ 
киімінен, 
санитарлық
-
техникалық жабдықтан жасалған 
кілемшелерді дезинфекциялау. Ыдыс
-
аяқты жуу
-
дезинфекциялау
ДЕО
-
ХЛОР
Үй
-
жайларды, жабдықтарды (қабырғалар, есіктер, 
еден, қатты жиһаз), жинау мүкәммалын, 
шүберекті, персоналдың қолын (басқа құралдар 
болмаған 
кезде), 
санитариялық
-
техникалық 
жабдықты 
дезинфекциялау. 
Ыдыстарды 
дезинфекциялау
Алкоголь
-
эфир 
қоспасы
(1:1) 
Жұмыс басталар алдында бюреттік қондырғылардың 
төгу крандарын сүрту
Хлорамин Б 0,5% 
ерітіндісі
Қол
терісін дезинфекциялау
Хлорамин 
1% 
ерітіндісі
Қызметкерлердің аяқ киімін сыртынан сүрту. Үй
-
жайларды, жабдықтарды (қабырғалар, есіктер, 
еден, қатты жиһаз), жинау мүкәммалын, 
шүберекті, персоналдың қолын (басқа құралдар 
болмаған 
кезде), 
санитарлық
-
техникалық 
жабдықты 
дезинфекциялау. 
Ыдыстарды 

284 
дезинфекциялау
0,5% 
жуғыш 
зат 
қосылған
0,75% 
Хлорамин
Қызметкерлердің
аяқ киімін сыртынан сүрту. Үй
-
жайларды, 
жиһаздарды, 
жабдықтарды 
(қабырғалар, есіктер, еден, қатты жиһаз), кеуекті 
резеңкеден жасалған кілемшелерді, санитарлық
-
техникалық жабдықтарды дезинфекциялау
Формальдегид 
ерітіндісі 40%
Аяқ киімді дезинфекциялау (ерітіндіге малынған 
мақта салынған пакетте)
Аммиак 
немесе 
сілтімен 
бейтараптандыр
ылған 
сірке 
қышқылы 40%
Аяқ киімді дезинфекциялау (ерітіндіге малынған 
мақта салынған пакетте)
Этил спирті 70%
Шарикті қаламдар
немесе киізден жасалған қаламдар 
спиртке малынған түксіз майлықпен сүртіңіз 
(асептикалық 
блокта). 
Қол 
терісін 
дезинфекциялау 
үй
-
жайларды, 
жиһаздарды, 
жабдықтарды (қабырғалар, есіктер, еден, қатты 
жиһаз), жинау мүкәммалын, шүберектерді, 
санитарлық
-
техникалық 
жабдықтарды 
дезинфекциялау
Жинау мүкәммалын, шүберектерді дезинфекциялау
Ыдыс
-
аяқты жуу
-
дезинфекциялау
АХД
-2000 
Қол
терісін дезинфекциялау
Октонидерм
Қол
терісін дезинфекциялау
Октонисепт
Қол
терісін дезинфекциялау
Хлоргексидин 
биглюконатыны
ң 0,5% ерітіндісі 
(70% 
этил 
спиртінде)
Қол
терісін дезинфекциялау
Йодопирон 
және 
басқа йодоформ 
ерітіндісі 
(йодонат, 
йодовидон) 1%
Қол
терісін дезинфекциялау
Натрий гипохлориті 
1% 
Үй
-
жайларды, жабдықтарды (қабырғалар, есіктер, 
еден, қатты жиһаз), жинау мүкәммалын, 
шүберекті, санитариялық
-
техникалық жабдықты 
дезинфекциялау
Дихлор
-1 
Жинау мүкәммалын, шүберектерді дезинфекциялау
Хлордезин
Жинау мүкәммалын, шүберектерді дезинфекциялау
Хлорцин 1% немесе 
0,5% ерітінді
Ыдыс
-
аяқты жуу
-
дезинфекциялау

285 
0,1% немесе 0,2% 
ДП
-
2 ерітіндісі
Ыдыс
-
аяқты жуу
-
дезинфекциялау
Дезинфекциялау құралдары әр түрлі жастағы дені сау және науқас адамның 
денесімен кең байланыста болғандықтан, олар медициналық ұйымдарда 
жұқпалы аурулардың спецификалық емес алдын
-
алу үшін, әртүрлі нысандарды
зарарсыздандыру үшін қолданылады, сонымен қатар токсикологиялық қауіпті 
нысандар
болып табылады, бүгінгі күні дезинфекциялау агенттеріне қойылатын 
негізгі талаптар тұжырымдалған:
- 
микроорганизмдерге қатысты белсенділік;
- 
медициналық қызметкерлер мен пациенттердің пайдалану қауіпсіздігі;
- 
өңделетін
бетке әсері
; 
- 
дезинфекциялық әсердің жылдамдығы; 
- 
сыртқы ортаға және биоматериалға төзімділік;
- 
құны
; 
- 
өрт
және жарылыс қауіпсіздігі;
- 
жасау және қолдану ыңғайлылығы.
Белгілі бір нысанды
дезинфекциялау құралын таңдау оның тиімділігі мен 
қауіпсіздігінің критерийлеріне негізделген және мыналарға байланысты:
- 
дезинфекциялауға жататын нысанның
эпидемиологиялық маңыздылығын, 
микробтық контаминация түрін ескере отырып, тиімді зарарсыздандыруды 
қамтамасыз ететін нысаналы мақсаттағы;
- 
қолдану тәсілдері;
- 
дезинфекцияланатын нысанның
ерекшеліктері, оның конфигурациясы, құралдың 
аспаптардың, жабдықтардың, медициналық мақсаттағы бұйымдардың 
құрылымдық материалдарымен үйлесімділігі және т. б.;
-
нысанның
органикалық және бейорганикалық ластануының болуы, оны пайдалану 
ерекшеліктері.
Дезинфекциялау құралдары дайындаушының ыдысында сақталуы керек, оның 
атауы, мақсаты, белсенді заттың концентрациясы, дайындалған күні, 
мемлекеттік тіркеу, сертификаттау, жарамдылық мерзімі, сақтық шаралары, 
дайындаушының деректемелері көрсетілген затбелгісі болуы керек. 
Дезинфекциялау құралдарының айлық қорын қоймада орталықтандырып сақтау 
қажет. Жұмыс орнында бір жұмыс ауысымына дайындау үшін қажетті 
дезинфекциялау құралдарының санын ұстауға рұқсат етіледі. Дезинфекциялау 
құралдарын сақтау орындарында жеке заттарды, тамақ өнімдерін сақтауға, 
бөгде адамдардың болуына, тамақ ішуге, темекі шегуге жол берілмейді.

жүктеу/скачать 46,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: