Файлы 1 ОҢТҮстік қазақстан медицина академиясы ж. К. Шимирова «Медициналық және фармацевтикалық тауартану» (оқулық)
жүктеу/скачать 46,97 Mb. Pdf көрінісі
|
Открыть Шимирова-Ж.К
|
металлдар . Көптеген медициналық және фармацевтикалық бұйымдар металл емес материалдардан жасалады. Мұндай материалдарға шыны, фарфор, пластмасса, резеңке, ағаш, тері және тері алмастырғыш , қағаз жатады (Сурет 30) . Бұлардың ішінде медицина және фармацияда ең жиі қолданылатын - шыны. Өйткені ол басқа материалдардан химиялық төзімділігімен, қаттылығымен, мөлдірлігімен және ең бастысы арзандылығымен ерекшеленеді. Сурет 30. Металл емес материалдардың жіктелуі Бейметаллдардың ішінде шыны материалдар медициналық мекемелерде кеңінен қолданылады. Шыныдан зертханалықсынауықтар , орау - буу ыдыстары , дәрілік заттарды тасымалдауға, сақтауға арналған ыдыстар, көзге арналған линзалар, шприцтер, термометрлер және т.б. с.с. ыдыстар көптеп жасалынады. Бейорганикалық: синтетикалық (минералдар, газ, бейорганикалық химиялық реактивтер); силикатты материалдар (шыны , керамика , фаянс, фарфор); табиғи (минералдар, газ) Көбінесе Денсаулық сақтау орындарында бейорганикалық материалдардың силикатты материалдары жиі қолданылады (яғни оларға шыны, фарфор, фаянс) және минералдар жатады; ал олигомерлер негізіндегі органикалық полимерлер немесе жоғары молекулалы қосылыстар қолданылады. Шыны - бұл әртүрлі металлдар топтығының гомогенді балқымасы, шыны құрамы: Nа ОˣСаОˣ6ˣ SiО 2 . 90 Шыныны жасау ісі б.з.б 4 - мың жылдықта Египетте басталған. Медицииалық және фармацевтік өнімдерді дайындау үшін шынының бірнеше маркасы қолданылады, олар, бір - бірінен құрамы бойынша ерекшеленеді. 1982 жылы медициналық шыны стандарттар бойынша қолданылуы басталды. Шыныны стандарттау медициналық шыны өнімдеріне қойылатын талапқа байланысты. Медициналық шыны термо және сілтіге тұрақты (төзімді) болуы керек және зиянды қоспалары болмау керек. Шынының териотұрақтылығы 150- ° С - тал төмен болмау керек. Шыны арнайы материалдардан алынады, яғни табиғатта кеңінен қолданылатын: кварцты теңіз құмы, натрий гидрокарбонаты, бор. Шыны арнайы пештерде 1350 -1600 0 С - та қайнатылады. Шыны құрамында кварцты құм неғұрлым көп болса (кремний тотығы) , соғұрлым шынының термотұрақтылығы, беріктігі жоғары болады. Ең жоғары термотұрақтылық қасиетке кварцты шыны 90% кремний тотығы бар шынылар б.т. ол 2000 ° С температурада қыздырылады. Бұндай материалдан зертханалық ыдыстар, ультракүлгін сәулелі жаңғыш жасайды. Шыныларды өңдеу толығымен сол шыны шығарылатын зауыттарда жүргізіледі. Шыныларды қайнату барысында көптеген физика - химиялық үдерістер жүреді, одан механикалық қоспадан біртекті гомогенді жүйе алынады. Жоғары температурада қайнату барысында шыны мына сатылардан өтеді : силикат түзілу (иленген масса алу), шыны түзілу (силикат және кремнеземнің бір - бірінде еруі), тазару (шынының көзге көрінетін заттардан тазаруы), және салқындауы (200 -300 0 с - қа дейін яғни керекті пішін бере алатындай жағдайға дейін). Шыныдан ыдыстарды жасаудың бірнеше тәсілі бар: формаға құю, штамптау, жаю, парақ тәрізді жаю, түтікшелер құю. Шыныны балқытуға, қыздыруға және оған механикалық өңдеуді өткізуге болады (кесу, шлифтеу). Шынының термиялық өңделуі. Шыныдан жасалынған заттар желде кептірілгенде олар біркелкі болмайды, яғни ол ішкі қысымға байланысты ол қысым қабаттар арасында бір қалыпты кептірілгенде пайда болады. Сол ішкі қысымды болдырмау үшін шыны материалдарды арнайы тонельді пештерде кептіреді, онда кіретін температура максималды, ол шығатын температура минималды болады. Қорыта келгенде , медициналық шыныдан жасалған ыдыстардың қолдануына байланысты олардың термо, ылғал, сілтілі, қышқылды тұрақтылығына, құрамындағы бөгде заттарды тазаруына, қысым бір келкілігіне аса көңіл бөлуіміз керек. Шыныда металлдармен салыстырғанда , құрылысында кристалдық торы жоқ болады , оларды ситтоллдар деп атайды. Қарапайым шыны балқытқанда кристалданбай суиды , яғни ол аморфты изотропты дене түзеді, кез келген бағытта механикалық қасиеті тұрақты. Шыны өз кезегінде галогенді балқыма түзеді. Медициналық тәжірибеде шыныларды негізгі түрлерге бөлеміз: медициналық, химия - зертханалық, оптикалық және арнайы. Медициналық шыны төмендегідей болып бөлінеді: 91 - бейтарап шыны ( БШ -1; БШ -2); - ыдыстық шыны (ЫШ )- дәріханалық ыдыстар жасауға қолданылады ампула, флакон жасау үшін. Таралық бейтарап шыны дәрілер салатын әр - түрлі ыдыстар үшін қолданылады; - сілтілі шыны - дәріханалық ыдыстар жасауға қолданылады баллондар, склянкалар, штангластар. Сарғыш шыны жарықтан қорғау мақсатында қолданылады ; - химия - зертханалық шыны зертханалық ыдыстарды жасауға қолданылады. Бұл шыны химиялық және термиялық төзімді . Төзімділік дәрежесіне қарай кластарға бөлінеді. Химия - зертханалық шыны 1° - 250°С - қа дейін төзімді болу керек; - оптикалық шыны - көзілдірік линзасын және эндоскоп оптикасын жасауға қолданылады. Оптикалық шыныға қойылатын талаптар ерекше, өйткені оның құрамында қоспа, көпіршіктер немесе темір және хром болатын болса, жарық өткізгіштігі - төмендейді және боялады. Осы шыны үшін негізгі боып біртектілік саналады. Оны арнайы күйдірумен жүргізіледі. Оптикалық шыныға әртүрлі түске боялған светфильтерлер жатады, мыс, кобальтпен көк түске, темір тотығымен сары - жасыл түске боялған. Жарықфильтрлер емхана және аурухана жұмысшыларының көздерін қорғау үшін қолданылады. - арнайы шыны — бұл шынының түрі әртүрлі сәулелерді жұтута қабілетті, мыс, рентген, кварц шынылары ультракүлгін сәулелерді өткізеді. Алынатын шыны сапасы балқыту сапасына байланысты. Балқытудың бірнеше сатысы бар: 1. Силикат түзілу. 2. Шыны түзілу. 3. Жарықтандыру. 4. Гомогендеу. 5. Суыту. Шыны өнімдерін алу әдістері: Форма түзу жүктеу/скачать 46,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|