Файлы 1 ОҢТҮстік қазақстан медицина академиясы ж. К. Шимирова «Медициналық және фармацевтикалық тауартану» (оқулық)
жүктеу/скачать 46,97 Mb. Pdf көрінісі
|
Открыть Шимирова-Ж.К
| Минералды сулардың
сипаттамасы. Дәрілік табиғи сулар жер қыртысының әртүрлі тереңдігінде қалыптасады. Олардың химиялық құрамы судың тау жыныстарымен әрекеттесуі, терең ішектерден шығатын көмірқышқыл газымен қанығуы, сондай - ақ сульфаттарды төмендететін және күкіртсутек түзетін микроорганизмдердің тіршілік әрекеті нәтижесінде қалыптасады. Осылайша, Кавказ минералды сулары аймағының жер асты сулары негізінен атмосфералық жауын - шашынның түсуі есебінен қалыптасады. Жер асты суларының бір бөлігі жер қойнауының жоғары температурасы жағдайында пайда болған газдармен (көмірқышқыл газымен) байытылған - соңғы вулканизмнің нәтижесі. Минералды сулардың құрамы негізгі жыныстарды шаймалау, катион алмасу және араластыру үрдістерінің елеулі қатысуымен қалыптасады; бұл соңғы үрдіс әсіресе жертөледен жарықтар бойымен көтерілетін судың терең газдалған бөліктері енетін учаскенің жоғарғы бөліктерінде кең таралған. Минералды сулар – табиғи химиялық құрамын сақтайтын және тағамдық өнімдерге жататын, биологиялық белсенді компоненттердің (бор, бром, мышьяк, жалпы темір, йод кремний, органикалық заттар, бос көмірқышқыл газы) минералданудың жоғарылауы кезінде емдік және профилактикалық әсері бар антропогендік әсерден қорғалған сулы горизонттардан немесе сулы кешендерінен алынатын жер асты сулары . Минералды сулардың жіктелуі Жалпы минералдануына байланысты минералды сулар келесіге бөлінеді: - балғын (минералдану 1 г/дм ³ қоса алғанда); - әлсіз минералданған (минералдану 1 - 2 г/дм ³ қоса алғанда); - төмен минералданған (минералдану 2 - ден 5 г/дм ³ қоса алғанда); - орташа минералданған (минералдану 5 - 10 г/дм ³ қоса алғанда); - жоғары минералданған (минералдану 10 - 15 г/дм ³ қоса алғанда). Тағайындалуына қарай ішуге арналған минералды сулар бөлінеді: - асханалық – минералдануы 1 г/дм ³ - тен төмен және құрамындағы биологиялық белсенді компоненттер белгіленген концентрациядан аз минералды сулар; ас суы сау адамдарға шектеусіз күнделікті қолдануға жарамды; - емдік асханалық – минералдануы 1 г - ден жоғары және 10 г/дм ³ , биологиялық белсенді компоненттердің концентрациясы белгіленген нормадан төмен минералды сулар; емдік ас сулары дені сау адамдарға қысқа мерзімге шектеусіз немесе тұрақты түрде асханалық тұтынуға рұқсат етіледі; емдік ас суларын белгілі бір аурулардың алдын алу және емдеу үшін пайдалануға болады; - минералдануы 10 г/дм ³ жоғары немесе минералдануы төмен, бірақ кейбір биологиялық белсенді компоненттердің концентрациясы белгіленген нормалардан асып кеткен емдік минералды сулар; емдік минералды сулар бірқатар ауруларда емдік және профилактикалық қолдану үшін тағайындалады және күнделікті қолдануға ұсынылмайды. 262 Жалпы минералды сулардың классификациясы 17 кестеде берілген. Химиялық құрамы бойынша минералды сулар бөлінеді: гидрокарбонатты, хлоридті, сульфатты, аралас, биологиялық белсенді және газдалған. Газдың құрамына және ерекше компоненттерінің болуына байланысты минералды сулар бөлінеді: көміртекті; сульфидті (күкіртсутек); азот; кремнийлі; бромды; йодты ; темірлі; мышьякті; радиоактивті . Кесте 17 - Минералды сулардың жіктелуі Минералды судың түрі Судың минералдану жылдамдығы Мақсаты Тұщы 1 г/дм³ дейін қоса алғанда Асхана, емдік - асхана, емдік Әлсіз минералданған 1- ден 2 г/дм³ дейін қоса алғанда Емдеу - асхана, емдеу Минералданбаған 2- ден 5 г/дм³ дейін қоса алғанда Орташа минералданған 5- тен 10 г/дм³ дейін қоса алғанда Жоғары минералданған 10- нан 15 г/дм³ дейін қоса алғанда Емдік Судың реакциясы (рН мәнімен көрсетілген қышқылдық немесе сілтілік дәрежесі) оның емдік әсерін бағалау үшін үлкен маңызға ие. Қышқылды суларда рН 3,5 - 6,8, бейтарап - 6,8-7,2, сілтілі - 7,2- 8,5 және одан жоғары. Шығатын жердегі минералды бұлақ суының температурасы бойынша минералды сулар келесіге бөлінеді: - суық - 20 °С төмен температура; - жылы - температура 21 - ден 36°С - қа дейін; - ыстық (термиялық) - температура 37- ден 42 °C- қа дейін. Қолдану тәсілі бойынша минералды сулар бөлінеді: - ішкі қолдану (ішу, ингаляция, шаю); - сыртқа қолдану (суару, бассейндерде жүзу, жалпы және жергілікті ванналарды қабылдау ). Шығу тегі бойынша минералды сулар бөлінеді: - инфильтрациялық (атмосфералық және жер үсті суларының тау жыныстарына енуі нәтижесінде пайда болады); - седиментациялық (теңіз суының өзгеруі нәтижесінде пайда болады); - магмалық (магмалық булар мен газдардың конденсациялануынан пайда болады); - аралас (әртүрлі шығу тегі суларды араластыру арқылы түзілген); - жасанды минералданған. 263 Минералды суларды пайдалану көрсеткіштері 18 кестеде келтірілген. Минералды сулардың сапасының органолептикалық көрсеткіштері бойынша бірқатар талаптар кестеде келтірілген. Уытты элементтердің мазмұны нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген нормалардан аспауы керек . 18- кесте. Минералды суларды пайдалану ерекшеліктері Минералды сулардың түрлері Қолдану көрсеткіштері Гидрокарбонатты Қышқылдықтың жоғарылауымен созылмалы гастрит, асқазан мен он екі елі ішектің ойық жарасы, созылмалы панкреатит, энтероколит, гепатит және қант диабеті Хлоридті Қышқылдығы төмен созылмалы гастрит, созылмалы холецистит, гепатит, колит және метаболикалық бұзылулар Сульфатты Бауыр, өт қабының аурулары, метаболикалық бұзылулар мен семіздікпен созылмалы іш қату Темірлі Анемияда Мышьякты Анемия, созылмалы панкреатит, гепатит. Дененің жалпы тонусын арттыру Йодты Атеросклероз, базедовой ауру кезінде Бромды Невроздармен, ас қорыту органдарының функционалдық ауруларымен Кремнийлі Ас қорыту жүйесінің әртүрлі ауруларында, әсіресе қартайған кезде, қант диабеті мен метаболикалық бұзылуларда Минералды суларды технологиялық өңдеу және құю бірқатар өндірістік сатыларды қамтиды: суды резервуарға жинау, сүзу, салқындату, ультракүлгін сәулелермен сәулелендіру, көмірқышқыл газымен қанықтыру, бөтелкелерді құю, тығындау және қабылдамау, таңбалау, қораптарға салу, тасымалдау, қоймаға, карантинге қою, жүзеге асыру. Буып - түйілген су өндірісінде тұтынушы ретінде санитарлық - эпидемиологиялық бақылау мен қадағалауды жүзеге асыруға уәкілетті мемлекеттік органдар пайдалануға рұқсат етілген шыны және полимерлі материалдардан жасалған бөтелкелер, полимерлі және аралас (полимер - картон) материалдардан жасалған құтылар, ыдыстар мен қаптар пайдаланылады. Тұтынушы қаптамасының (ыдысының) тығындау әдісі оралған суды қолдан жасау мүмкіндігін болдырмауға, сондай - ақ өнімнің жарамдылық мерзімі ішінде тасымалдау, сақтау және тұтынушыға өткізу кезінде оның тығыздығы мен сақталуын қамтамасыз етуге тиіс. Минералды суы бар тұтыну қаптамасының әрбір бірлігі келесі ақпаратпен таңбаланады: - өнім атауы; 264 - көмірқышқыл газымен қанығу дәрежесінің көрсеткіші – газдалған немесе газдалмаған; - минералды сулар тобының атауы; - ұңғыманың (ұңғыманың) нөмірі және (бар болса) кен орнының (кен орнының ауданы) атауы немесе көздің атауы; - өндірушінің және оның аумағында тұтынушылардың шағымдарын қабылдауға рұқсат берген ұйымның атауы және орналасқан жері (мекен - жайы), оның сымтетік нөмірі және (бар болса) факс, электрондық пошта мекенжайы; - көлемі дм ³ ; - өндірушінің тауар белгісі (бар болса); - судың мақсаты (асханалық, емдік, емдік - асханалық), минералдануы; - сақтау шарттары; - құю күні; - жарамдылық мерзімі; - қолдануға медициналық көрсеткіштер (дәрілік және емдік ас сулары үшін); - минералды су өндірілетін құжаттың белгіленуі. Минералды сулардың мөлдір емес топтық қаптамасының таңбалануы келесі ақпаратты қамтуы керек: - өнім атауы; - өндірушінің атауы және орналасқан жері (мекен - жайы); - орау бірліктерінің саны; - тұтыну қаптамасындағы минералды судың көлемі, дм 3 . Минералды суы бар бөтелкелер пластик немесе металл жәшіктерге, контейнерлерге салынады, термотұрақты пленкамен қапталады. жүктеу/скачать 46,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|