Факультеті: «География және табиғатты пайдалану»
жүктеу/скачать 179,66 Kb.
|
Геодезия сөж
|
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті Факультеті: «География және табиғатты пайдалану» Кафедрасы: «Кадастр» СӨЖ
Тақырыбы: Әртүрлі геодезиялық жұмыстардың түрлерін кадастрда қолдану
Орындаған: Жұман Ақтоты. Тексерген: Джуламанов Таир Барлық геодезиялық жұмыстарды олардың өндірістік белгілері бойынша үш процеске бөлуге болады: - өлшеу, - есептеу; - графикалық. Орындалу орны бойынша олар әдетте бөлінеді: -далалық; -камералды. Далалық жұмыстардың мақсаты белгілі бір аумаққа жоспарлы-картографиялық материал жасау үшін жергілікті жер объектілері туралы метрикалық ақпарат жинау болып табылады. Далалық жұмыстар орнату орнын таңдауды және ұзақ мерзімді және уақытша геодезиялық пункттерді бекітуді, өлшеулерді геодезиялық құралдармен және аспаптармен: теодолиттермен және тахеометрлермен (горизонталдық және вертикалдық бұрыштармен); нивелирлермен (өсімшілер); спутниктік қабылдағыштармен (нүктелер координаталарымен); өлшегіш металл рулеткалармен және ленталармен, лазерлік рулеткалармен және қашықтық өлшеуіштермен (арақашықтықтармен) орындауды қамтиды. Өлшеу нәтижелері әртүрлі журналдарға және магниттік тасымалдағыштарға жазылады.Камералдық жағдайларда өлшеу нәтижелерін математикалық өңдеу және өлшеу нәтижелерін графикалық ресімдеу орындалады.«Графикалық» процесс өлшеу және есептеу материалдарын тиісті геодезиялық сызбалар — жоспарларға, карталарға, қағаз негізіндегі немесе электрондық түрдегі профильдерге ресімдеуден тұрады. Бастапқы (тірек) нүктелер - жергілікті жерде геодезиялық өлшеулер орындалатын белгілі координаталары бар арнайы геодезиялық белгілермен белгіленген нүктелер. Бұл нүктелер ұзақ уақыт сақтауға және пайдалануға арналған. Бастапқы нүктелердің өзара орналасуы жоғары дәлдіктегі өлшеулермен анықталады, бұл оның негізінде геодезиялық жұмыстардың келесі түрлерін орындау кезінде осы нүктелерді бастапқы жақтау ретінде қабылдауға мүмкіндік береді. Жоспарлы геодезиялық желі - өзара жағдайы тек салыстырмалылық бетінде немесе көлденең жазықтықта ғана белгіленген бастапқы (тірек) пункттердің желісі. Биіктік геодезиялық желі - биіктік бойынша олардың өзара жағдайы белгіленген бастапқы (тірек) пункттердің желісі. Анықталатын нүктелер - жердегі орнын анықтау қажет нүктелер. Геодезиялық түсірілім - бұл далалық және камералық жұмыстар жиынтығы, нәтижесінде карта, жоспар, профиль жасау үшін қажетті мәліметтер алынады. Осылайша, геодезиялық түсірудің негізі - геодезиялық түсіру негіздемесін жасау, жағдайды түсіру (жергілікті жер объектілері мен контурлар) және жоба, профиль және тағы басқаларды жасау.Барлық өлшеулер әр жағдайда сәйкесінше қолданылатын белгілі бір құрылғылардың, әдістер мен әдістердің көмегімен жүзеге асырылады. Геодезиялық жұмыстар кезінде өлшеу қателіктерінің, уақыт пен құралдардың оларды өндіруге әсерін азайту үшін «жалпы — жеке» ережесі сақталады. Осы ережеге сәйкес, егжей-тегжейлі геодезиялық жұмыстарды орындау үшін бастапқы геодезиялық тірек нүктелері негізінде түсірілім геодезиялық негіздемесі жасалады.Түсірілім геодезиялық негіздемесі - бұл жерде аз берік бекітілуімен, олардың арасындағы салыстырмалы түрде қысқа қашықтықтармен, өзара жағдайын дәлірек анықтаумен сипатталатын нүктелер. Геодезия мен топография пәнінін нстізгі ғылыми-техникалық міндеттеріне мына төмендегідей жумыстар жатады: а) жер бетіндегі жекелеген нүктелердің орындарын тандап алынған координаталар жүйесінде анықтау; б) әр түрлі инженерлік ғимараттарды жобалау және салу кезінде сонымен қатар ауыл шаруашылығы өндірісіиде, жер бетінің және қойнауының табиғат байлықтарын пайдалануда қажет болатын түрі, сипаты, дәлдігі жағынан алуан түрлі өлшеулерді жер бетінде немесе жер астында атқару; г) еліміздің қорғаиыс қажеттілігін геодезиялық мәліметтермен қамтамасыз ету. Қазіргі кезде құрылыс өндірісінде индстрациялау жоғарғы деңгейге жеткен. Индустрациялау əдісімен салынатын құрылысмонтаждау көлемі өсіп, даму үстінде. Көбінесе ғимараттар мен құрылыстарды құрама, құрама-темір-бетонды конструкциялардан салу; құрылыс машиналары жəне монтаждау жабдықтарының жаңа, тиімді, өндірімді түрлері іске қосылуда. Мемлекет басшысының Қазақстан халқына Жолдауын құрылыс өндірісінде тиімді іске асыру үшін, уақтылы ең аз шығынмен жаңа қуат көздерін, тұрғын үйлерді, заводтар мен фабрикаларды жəне əртүрлі инженерлік құрылыстарды (гидроқұрылыстар, темір, тас жолдар, т.т.), сонымен бірге жобалық жəне құрылысмонтаждау жұмыстарының сапасын арттыру керек. Сонда құрылыс-монтаждау өндірісінде қолданбалы геодезияның маңыздылығы өсе түседі де, ондағы істелетін жұмыстарға қойылатын геодезиялық өлшем дəлдіктерінің талаптары артады. Мұндағы ерекше орын алатын геодезиялық жұмыстар – құрылыс құрамаларын жобалық жағдайға дұрыс келтіріп орнату, яғни геодезиялық əдістермен құрамаларды жасау жəне монтаждау кез дерінде жіберілген қателіктерді уақтылы анықтап, түзетіп отыру. Құрылыстағы геодезиялық жұмыстарды дұрыс бағаламау, анықталған қателіктерді дер кезінде жойып, орнына келтірмеу құрылыс-монтаждау жұмыстарының сапасын төмендетіп немесе үлкен шығынға əкеп соғады (құрылысты қайта салу, жобалық жағдайға келгенше түзету, адам өміріне туатын өндірістікқауіп, т.т.). Геодезиялық аспаптарсыз геодезиялық, геологиялық, тау-кен, метро салу,жерге орналастыру, қалалық кадастр, картографиялық, т.б. жұмыстар өз шешімін таба алмайды..Жер бетіндегі таулардың, сайлардың, жота-ойпаттардың жинағын жердің бедері деп атайды. Ал жер бетіндегі әр түрлі құрылыстар, жолдар т.б. жиынтығын геодезияда ситуация дейді. Жер бедері ерекшеліктеріне байланысты мекен жай, тау және жазық болып бөлінеді: тау, қазаншұңқыр, жота, өзен, қайқы, бел. Таудың ең биік жері – шың, ал тау табаны тау етегі деп аталады. Жер бетінің бедері торографиялық карталар мен пландарда горизонтальдар, шартты белгілер, және биіктерді жазу арқылы бейнеленеді.Құрлық бетіндегі абсолют биіктіктері бірдей нүктелерді біріктіретін қисық тұйық сызықтар горизонтальдар деп аталады. Бейнелеу кезінде жер бедерінің төмендегідей негізгі түрлері ерекше көзге түседі: Тау, төбе – айналадағы кеңістіктен биік, күмбез, конус тәрізді жер бедері.Оның төбесі, беткейі және етегі болады. Қазаншұңқыр – жер бетіндегі қазанға ұқсас ойпаң.Оның түбі, бүйірлік беткейі, кернеуі болады. Жота, тау жотасы – бір бағытта созылып жатқан таудың не төбенің көтеріңкі беті.Ол екі жақты болып келеді, яғни екі беткейден тұрады. Өзек – екі таудың, жотаның арасындағы ылдилап созылып жатқан, су жататын ойыс.Оның екі қабағы болады, өзек үлкейе келе сайға айналады.Өзектің ең төменгі нүктелері арқылы жүргізілген сызықты суағар деп атайды. Қайқы, бел, асу-тау жотасы қырқаларының бөліктері арасындағы ойпаң.Олар тау жоталарының бір жағынан өтуге мүмкіндік туғызады. Жыра – жауын мен қар суларының бұзу әрекеттерінен пайда болған рельефтің ойық формасы.Жыралардың тереңдігі-10-15 м, ал ұзындығы бірнеше километрге дейін жетеді.Жыралар мен жарлардың тік бейнелері картада ұсақ, ирек сызықтармен белгіленеді. Рельефтің ерекше нүктелеріне таудың төбесі, шұңқырдың түбі, жоталардың ең төменгі және жоғарғы нүктелері жатады. Горизонтальдарға перпендикуляр етіп жүргізілген кішкене сызықшалар – бергштрихтар беткейдің бағытын көрсетеді.Тауды,жотаны бейнелегенде бергштрихтар горизонталь бұрылысының сыртынан, ал қазаншұңқырлар мен өзектерді бейнелегенде, горизонтал бұрылысының ішінен қойылады. Карталарға горизонтальдардың биіктігі өрлеу бағытына бағытталып жазылады. Горизонтальдардың пландағы арақашықтығын салынды табан дейді. Егер горизонтальдар бір-біріне жақын жатса, яғни салынды қысқа болса, беткейдің тік болғаны, ал аралары бір-бірінен алыс болса, онда беткейдің жатық болғаны. Іргелес орналасқан горизонтальдар биіктігінің айырмашылығын қима биіктігі деп атайды. Рельефтің қима биіктіктері карта мен пландардың масштабы мен рельефтің күрделілігіне байланысты. Жер бедерінің халық шаруашылығының қай саласына болсын тигізетін әсері өте зор. Әсіресе тау-кен жұмыстарын ашық әдіспен жүргізгенде, жер бедерінің ерекшеліктерін ескермеуге болмайды. Инженер мамандар жер бедерінің түрлерін айырып, құрылыстарды жобалауда, кеніштерді салуда оларды дұрыс та нәтижелі пайдалана білуі қажет. жүктеу/скачать 179,66 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|