Ф.ғ. к., доцент Қалшабеков А. Б
жүктеу/скачать 86,16 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.
- КІРІСПЕ Зерттеу жұмысының өзектiлiгi
КІРІСПЕ Зерттеу жұмысының өзектiлiгi:1858 жылы 11 шілдеде Семей облысы, Aбай ауданы, Қарауыл ауылында туған. Ақын, ойшыл, композитор, аудармашы. Ата-анасынан ерте айрылған Шәкәрім немере ағасы — қазақтың ұлы ақыны Абайдың қолында тәрбиеленді. Шәкәрімнің әкесі Құдайберді жасынан сырқат болып, 37 жасында дүние салған. Ол кісі әділетті, жұртына қамқор, ел дауынан сырт жүретін өте кісілікті жан болған. Ақынның өз шығармаларындағы өмірбаяндық деректерге сүйенсек, оның бал дәурен балалық шағы жеті жаста әкесінен жетім қалғанына қарамастан, ,беделді де, дәулетті қажы атасы Құнанбайдың саясында сүйкімді немересі болып, уайым қайғысыз, емін-еркін, тоқшылық баршылықта өтіпті. Ақын ағасы Абайдың ықпалымен 16— 17 жасында Шәкәрім өлең жаза бастады. Шәкәрімнің бозбала жастық шағы іздену, үйрену, оқу бағытында Құнанбай қажы ауылында қалыптасқан өнерлі ортада өтті, яғни ұлы Абай ұйтқы болған өнер - білім мектебінің шәкірті болып өсті; сөз өнеріне, қол өнеріне, музыка өнеріне төселіп тәлім-тәрбие алды, үлгі-өнеге көрді. Шәкәрім осы тұста жазу жұмысымен біржолата айналысып кете алмады. Жиырма жасқа толар-толмаста Шәкәрім ел басқару жұмыстарына араласып кетті. Жастықтың қару қайратын ел ішіндегі қарым-қатынастарды қалыпты күйге түсірмекке жұмсамақ болды. Сайлауға қатысып, шарға түсіп болыс болып та сайланды. Ел ішінде береке-бірлік бұзып, әрекет шығаратын дау дамайлар мен арыз-жалаларды керіп-білу, оған үлкен өмір мектебі болды. Қазақ қауымының тірлігін толықтай еңбектерінде жаза білді. Сонымен бірге ол отаршыл патша өкіметінің түгелдей қазақ халқын аздырып, тоздыруға негізделіп жасалған ел билеу жүйесі мен жергілікті патша әкімдерінің сұрқия саясатының түпкілікті мақсат мүддесін түсінді. Тек қырық жасында Ш. Құдайбердиев поэзиямен байыпты айналысуға шешім қабылдады және өзінің тәлімгері Абайдың кеңесі бойынша гуманистік ағартушылық рухында сақталған өлеңдер жазып бастады. Абайдың өлімі Шәкәрімді дүр сілкіндірді. Оның мұғалімді еске алу үшін жазған өлеңі рухани жылулыққа, ақын мен қоғамның қарым-қатынасы туралы ойларға толы. Енді Шәкәрім өз өмірінің мәнін көркем сөз арқылы халыққа қызмет етуде, өз білімін тереңдетуде, адамгершілік өзін-өзі жетілдіруде көреді. Ол өзінің өмір салтын күрт өзгертеді, адамдардан, күнделікті қарбалас пен уайымнан аулақ болып, ақыры Шыңғыс тауларына кетіп, ақын мен ойшылдың жалғыз өмірін жүргізеді. Оның беделі халық арасында айтарлықтай артып келеді. Көркем шығармалар мен аудармаларда Ш. Құдайбердіұлы ағартушылық гуманизм ұстанымында тұрып, өз шығармашылығымен ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басындағы қазақ әдебиетінің дамуына елеулі үлес қосты. Ш. Құдайбердіұлының қолдану аясы ерекше кең. Ақын алғашқы өлеңдерінде махаббатты, әйел сұлулығын, жастықты, табиғатты жырлаған. Қазақ даласының ғажайып сұлулығы, көз тартар таулары, дала өзендерінің бойындағы саялы төбелер, ғажайып шөпті ауасы, көгілдір аспаны, туған Шыңғыстауының шуақты аспаны – осының бәрі ақынның жүрегіне жастайынан сіңген. Қорқыныш пен толқумен ол қоршаған табиғат түстерінің күйі мен қозғалысын сипаттайды. Жас Шәкәрім өз құрдастарымен бірге басқа да кәсіптермен қатар аң аулауды, әр түрлі ауылдарда өткен көңілділікті жақсы көрді, табиғаттың сұлулығын байқады, оның құпияларын білуге тырысты. Оның жастық пен махаббат туралы алғашқы өлеңдерінде біз жолдарды табуымыз кездейсоқ емес. Шәкәрім Құдайбердіұлы қырық жасында, яғни 1898 жылы әдеби шығармашылықпен айналыса бастады.Туған халқының бай ауыз әдебиетінен нәр алған Шәкәрім қазір Шығыс пен Батыс әдебиетін жіті қадағалап, Шығыстың атақты жұлдыздары Қожаның мұрасын зерттей бастады. Хафиз, Физули, Науаи, ал Батыста Байрон, Пушукин, Толстой сияқты өнер алыптарының шығармаларынан нәр алды. Ол оларға білікті насихатшы болды. Ол өзіне бұрыннан белгілі түрік тілдерімен қатар араб, парсы, орыс тілдерін де жетік меңгеріп, жоғарыда аталған атақты жазушылардың тамаша аудармаларын жасаған. Шәкәрім Құдайбердіұлының өмірбаяны Шәкәрімнің адалдығы мен қасиеті туралы Л.Н. Толстойдың хаттары мен шығармаларын оқи отырып, көрнекті ақын-философ мұрасымен туған адамдар әлі күнге дейін жақсы тәрбиеде. Шәкәрім – Абайдың қайталанбас дәстүрін жалғастырып қана қоймай, оны одан әрі дамытқан табиғи талант. Ш .Құдайбердіұлы ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басындағы қазақ өміріндегі оқиғаларға, құбылыстарға қызу үн қосты. Шәкәрім – қазақ әдебиетінің классигі, ұлы гуманист, кемеңгер, ойшыл, қазақ әдебиетінің классигі екенін анық білеміз. Қазіргі танда Шәкәрім жырлары кеңінен насихатталуда. Мектеп бағдарламасынан да білеміз. Өзі еңбексүйгіш ақын, адал еңбек адамын шығармаларында мадақтаған, мақтаған. Арамтамақ бай жуандарды, екі жүзді, арсыз атқамінер қуларды өткір тілмен түйреп,әшкерелеген.Шәкәрімнің “Мұсылмандық шарты” атты еңбегінде адам баласының мінезінде нағыз адамға тән міндеттерді дәріптей отырып, өз елінің, жерінің қамын ойлайтын ,өз ісіне жауап бере алатын,адал қызмет атқаратын бәсекеге қабілетті тұлға тәрбиелеу үшін ,біздің қазіргі заманымызға жетіспейтін адалдық, адамшылдық туралы айтуды жөн көрдім. жүктеу/скачать 86,16 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|