Сөйлемде салдар (нәтиже) берілген, ал оның себебін мамандар жақсы біледі:
Күн энергиясының әсерінен өсімдіктерде күрделі химиялық реакциялар
болады. Осы орайда себеп зат сапасынан, қасиетінен туындайтын қорытынды
себеп ретінде танылады. Тақырыпқа орай үлгі ретінде мынадай
жаттығуларды ұсынуға болады:
1.
Төменде салдар берілген, себебін өзіңіз жазып көріңіз.
Күн мен түннің алмасуы болады...
...
тірі организмде ауру пайда болады.
...
дене өзінің формасын өзгертеді.
Өнім шығару ұлғайды...
Техника адам болмысын билеп алды...
2.
Себептіліктің қандай салдарға әкелетінін жалғастырып жазыңыз.
Ғылым мен бизнестің берік байланысы нәтижесінде ...
Біз ата-аналарға мүмкіндігінше жазалаудан аулақ болуды ұсынамыз ...
Білім ошақтарындағы дұрыс оқытудың нәтижесіне байланысты ...
Бесіктегі баланың денесі құрғақ болғандықтан ...
Алғашқы көшірме аппараттары кең қолданысқа ие бола алмады, ...
Ғылыми, ғылыми-көпшілік мақала жазу барысында осындай
құрылымдарды пайдаланбау мүмкін емес, сондықтан олардың әрқайсысын
жазу барысында тыңғылықты үйрену қажет.
Жазу кезіндегі үйренуге тиіс мәселелердің бірі – ғылыми және ғылыми-
көпшілік жұмыстардың құрылымы.
Барлығымызға белгілі, ғылыми бағытта
жазылатын жұмыстар
кіріспе, негізгі бөлім, қорытындыдан тұрады, алайда
бір қарағанда, белгілі болып көрінетін осы жайт
нақты тәжірибе барысында
едәуір қиындықтар туғызып жатады. Дәріс алушы аталған құрылымдық
бөліктердің тілдік, мазмұндық ерекшеліктерін білмейді, сол білмегендіктен
жазған жұмыс өзінің коммуникативтік мақсат-міндетін дұрыс орындамайды.
Жоғарыда сөз болған мағыналық бірліктердің осындай құрылымға қатысы
бар екендігін айта кеткен жөн, әрбір бөлім өзіндік тілдік және
коммуникативтік ерекшеліктен тұратынын ескерген жөн. Мәселен,
бағалауыштық тілдік құрылымдарды алалық.
Ғылыми, ғылыми-көпшілік мәтіннің
қай бөлігінен болмасын
бағалауыштық құрылымдарды табуға болады. Бағалауыштық құрылымдар
жекелеген сөздер, сөз тіркесі, оралымдар, қыстырма тұлғаларында
қолданылады. Тақырыптың өзектілігін білдіретін бағалауыштық құрылымдар
көбінесе кіріспе бөлімде жұмсалады. Мұндай құрылымдар, әдетте, белгілі бір
мәселенің зерттелу барысын баяндау барысында қолданылады:
зерттеу маңызды, ... зерттеу аса//өте маңызды, ... алатын орны
орасан зор, бүгінгі күннің өзекті тақырыбы, бүгінгі күннің өзекті
тақырыбына айналып отыр, бүгінгі күн талаптарының бірі, орынды, үлкен
сұранысқа ие болып отыр, өзекті, сөзсіз, даусыз, қажет, мүмкін, ықтимал
т.б.
Өз дәлелдемелерін ұсыну, негіздеу барысында
менің ойымша, меніңше,
біздің көзқарасымызша, біздіңше деген қыстырмалар арқылы берілетін
бағалауыштық құрылымдар, олар автордың өзіндік көзқарасын білдіру үшін
жиі пайдаланылады және көбінесе негізге бөлімге тән болып келеді. Сондай-
ақ, эмоционалдық мәндегі бағалау да кездеседі:
өкінішке орай, өкінішті т.б.
Достарыңызбен бөлісу: