Ғылыми-практикалық конференциясының материалдары



Pdf көрінісі
бет178/333
Дата07.01.2022
өлшемі7,58 Mb.
#19629
1   ...   174   175   176   177   178   179   180   181   ...   333
Байланысты:
Сборник материалов конференции

n

n

n

a

a

a

a

a

a

a

a

m







 



Олай болса, m саны 3-ке бөлінуі үшін 

n

a

a

a

a



...



2

1

0



 қосындысының 3-ке бөлінуі, 

яғни 


).

3

(mod



0

...


2

1

0







n



a

a

a

a

 

орындалуы  қажетті және жеткілікті. 



Сонымен, 3-ке бөлінгіштік белгісін тұжырымдаймыз: 

Егер  m  санының  барлық  цифрларының  өзі  де  3-ке  бөлінеді.  Және  керісінше,  егер  m 

саны 3-ке бөлінсе, онда m санының барлық  цифрларының қосындысы 3-ке бөлінеді. 

)

9



(mod

1

10



 болатын себепті, 9-ға бөлінгіштік белгісі де осыған ұқсас. 

4-ке бөлінгіштік белгісі  

)

4



(mod

0

10



2

 болатын себепті, мына салыстыру 



)

4

(mod



0

)

10



...

10

(



10

)

10



(

2

3



2

2

1



0







n

n

a

a

a

a

a

m

 

орындалу үшін, мына шарт 



)

4

(mod



0

10

1



0



a

a

 

қажетті  және жеткілікті. Бұған қарағанда,  



4-ке  бөлінгіштік  белгісі  мынадай  болмақ:  егер  m  санының  соңғы  екі  цифрын 

өрнектейтін сан 4-ке бөлінсе, онда  m санының өзі де 4-ке бөлінеді. Керісінше, егер m саны 

4-ке бөлінсе, онда m санының  соңғы екі цифрын  өрнектейтін сан 4-ке бөлінеді. 

25-ке бөлінгіштік белгісі де осыған ұқсас, өйткені 

)

25

(mod



0

10



s

    

25-ке  бөлінгіштік  белгісі  мынадай  болмақ:  егер  m  санының  соңғы  екі  цифрын 

өрнектейтін сан 25-ке бөлінсе, онда  m  санының өзі  де 25-ке бөлінеді. Керісінше, егер m 

саны 25-ке бөлінсе, онда m санының  соңғы екі цифрын  өрнектейтін сан 25-ке бөлінеді. 

Бұл белгіні сараптай келе 25-ке бөлінетін екі таңбалы сандар тек қана төртеу екендігін 

ескерсек, бұл белгіні басқаша былай да қорытуға болады:  

Берілген санның соңғы екі цифры 00, 25, 50, 75 болғанда сонда тек сонда ғана, ол сан 

25-ке бөлінеді.   

5-ке  бөлінгіштік  белгісі     

)

5



( m o d

0

10





s

    болатын  себепті,  кез  келген  бүтін  оң 

1



s



 

болғанда, мына шарт 

)

5

(mod



0

0



a

 

жеткілікті. 



Сонда  5-ке  бөлінгіштік  белгісі  мынадай:  егер  m  санының  соңғы  цифры  5-ке  бөлінсе, 

онда m санының өзі де 5-ке бөлінеді. Бұл шарт қажетті және жеткілікті.  

Бұл белгіні де сараптай келе 5-ке бөлінетін бір таңбалы сандар тек қана екеу екендігін 

ескерсек, бұл белгіні басқаша былай да қорытуға болады:  

Берілген  санның  соңғы  цифры  0  немесе  5  болғанда  сонда  тек  сонда  ғана,  ол  сан  5-ке 

бөлінеді.   

11-ге бөлінгіштік белгі.  

Мынадай салыстыруларға сүйеніп 




319 

 

)



11

(mod


1

10



 

                                                       



)

11

(mod



1

10

2



 

)



11

(mod


1

10

3



 



мына салыстыруды жаза аламыз:  

).

11



(mod

)

1



(

...


10

...


10

10

1



0

2

2



1

0



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   174   175   176   177   178   179   180   181   ...   333




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет