Ғылыми-практикалық конференциясының материалдары

379 

 

коммуналдық  қызметтерді  өндірушілерді  жатқызамыз.  Тұтынушылардың  мүдделерін 

ескере  отырып,  энергияны  үнемдеуді  басқарудың  техникалық,  нормативтік,  әкімшілік 

және экономикалық әдістерін бөліп көрсетуге болады. 

Қазіргі  уақытта  тұрғын  үй-коммуналдық  шаруашылығында  шарттық  қатынастар 

жүйесі  қалыптасқан,  бұл  ретте  энергия  үнемдеу  тек  сатушыларға  ғана  тиімді. 

Коммуналдық  кәсіпорындар  төлеуші  алдында  көрсетілетін  қызметтердің  сапасы  үшін 

жауап бермейді. Энергетикалық желілер мен жүйелердің тиісті техникалық жай-күйі мен 

жұмыс  істеу  қауіпсіздігін  қамтамасыз  етпейді.  Коммуналдық  қызметтер  үшін  нақты 

төлемдер  салық  ретінде  жиналады,  бұл  денсаулық  сақтаудың  ақысыз  түрі  бойынша 

қызметтердің тиісті сапасын қамтамасыз етеді. 

Жылу және сумен жабдықтау режимдерінің бұзылуы факторларға байланысты: 



 

тұрғын  үй  ұйымдары  мен  қамтамасыз  етуші  ресурстар  арасындағы  шарттық 

қатынастардың жетілмегендігі; 



 

жылу пункттерінде реттеуші жабдықтың болмауы немесе ақаулығы; 



 

тоқсан  ішіндегі  желілер  шегінде  тұтынушылар  арасында  жылу  тасымалдағыштың 

біркелкі бөлінбеуі; 



 

желілердің  тораптық  нүктелеріндегі  параметрлерді  жеткізушілер  тарапынан  тиісті 

бақылаудың болмауы; 



 

жылу  және  сумен  жабдықтау  және  тұрғын  үй  -  коммуналдық  шаруашылық 

ұйымдарының,  әсіресе  жылу  беру  маусымы  кезеңіндегі  іс-қимылдарының 

сәйкессіздігі [11]. 

Ең  қиын  экономикалық  жағдайларда  мақсатты  техникалық  саясатта  тұрғын  үй-

коммуналдық  шаруашылықтың  тиімділігін  едәуір  арттыру.  Және  қолданыстағы 

нормативтер  мен  стандарттарға  сәйкес  коммуналдық  қызметтердің  сапасы.  Осы 

Техникалық  саясат  негізінде  тұрғын  үй-коммуналдық  шаруашылықтың  тиімділігін 

арттырудың мынадай негізгі қағидаттары қабылдануға тиіс: 

1. Абоненттік жүйелерде энергия ресурстарын үнемді жұмсау. Осы қағиданы іске асыру 

кезінде  тұтынушыларға  су,  жылу  және  электр  энергиясының  шығынын  айтарлықтай 

азайту.  Қол  жеткізуге  болатынын  көрсеткен  бай  шетелдік  тәжірибе  толық  көлемде 

пайдаланылуы тиіс: 



 

есептеу құралдарын және қазіргі заманғы тиімді су тарату құралдарын, санитарлық-

техникалық арматураны, ілмекті арматураны орнатуға; 



 

импорттық  сорғы  және  жылу  алмасу  жабдықтарын  бекіту.  Коммуналдық 

шаруашылық  қызметтерін  тұтынуды  автоматтандыру  және  бақылау  үшін 

жабдықтарды, мысалы, ықшам жылу пункттерін орнату,сыртқы қоршаулар арқылы 

ресурстардың шығынын азайту. 

Желілердегі  энергия  ресурстарының  шығынын  азайту.  Шетелдік  тәжірибеде 

дәлелденген  техникалық  шешімдерді  қолдануға  баса  назар  аударылады.  Құбырлардың 

отандық  өндірісінің  тиімділігін  арттыруға,  сондай-ақ  желілік  және  қоректік  судың 

ысырабын  азайту  жөніндегі  технологиялық  шешімдерді  әзірлеу  мен  іске  асыруға  көшіру 

қажет. 

2. ЖЭО-да жылу және электр энергиясы термодинамикасының неғұрлым тиімді аралас 

өндірісін  пайдалану;  жылумен  жабдықтауды  орталықтандыру;  жылумен  жабдықтаудың 

ықшам және үнемді автономды көздерін пайдалану. 

3.  Жылу  және  сумен  жабдықтау  жүйелерін  пайдалануды  қазіргі  заманғы  талаптарға 

сәйкес  келтіруге  мүмкіндік  беретін  ғылыми-техникалық  шешімдер  кешенін  әзірлеу  және 

іске асыру. 

380 

 

4.  жылу  қорғау  қасиеттері  жақсартылған  панельдерді  жаңа  құрылыста  қолдану;  жылу 

қорғау  әйнектерін  орнатумен  тұрғын  және  қоғамдық  ғимараттардағы  терезе,  есік  және 

балкон блоктарын жаңғырту; орталық және жеке жылу пункттерін автоматтандыру [12]. 

Тұрғын  үй-коммуналдық  шаруашылығында  энергия  үнемдеудің  келесі  негізгі 

техникалық бағыттарын бөлуге болады: 



 

жылумен жабдықтауды орталықтандыру кезінде ұсақ экономикалық қазандықтарды 

жою; 



 

салынып жатқан және  жұмыс істеп тұрған тұрғын  және қоғамдық  ғимараттардың, 

жылу желілерінің жылу қорғанысын арттыру; 



 

газ қысымын аралас реттейтін бір сатылы газ тарату жүйелерін енгізу; тұрмыстық 

электр және газ аппаратурасының ПӘК-ін арттыру (пайдалы әсер коэффициенті) ; 



 

энергия ресурстарының үлестік шығыстарын азайту; 



 

тарату желілерінде отын мен энергия шығынын қысқарту; 



 

энергия ресурстарының шығынын есептеу, бақылау және реттеу аспаптарын енгізу. 

Тұрғын  үй-коммуналдық  шаруашылықтың  қазандықтарында  қосымша  электр 

энергиясын  өндіру  үшін  дроссель  құрылғысына  параллель  орнатылған  газтұтқыш 

турбиналар.  Бұл  белгілі  бір  жағдайларда  дизельді  электр  қондырғыларынан  бас 

тартуға мүмкіндік береді; 



 

тұрғын  үй-коммуналдық  шаруашылықтардың  жылумен  жабдықтау  жүйелерінде 

жер  үсті  жылу  алмастырғыштары  орнатылған.  Олардың  орнында  жылу 

алмастырғыш  пен  сорғы  функцияларын  бір  уақытта  біріктіретін  трансвукальды 

ағынды-форсункалық аппараттарды қолдану [13]. 

Энергия  үнемдеудің  мақсаты  ұйымдастырушылық-технологиялық  әлеуетінің 

экономикалық  тиімді  бөлігін  жедел  іске  асыру.  Бұл  үшін  шаруашылық  және  ұйымдық-

әкімшілік  жағдайлар  жасауды  энергия  үнемдеуді  басқарудың  экономикалық  әдістері 

жүйесі айқындайтын болады. 

Энергия үнемдеуді басқарудың экономикалық әдістеріне: 



 

жүйесі бағалар мен тарифтер; 



 

энергия  үнемдеудің  оны  тиімді  бизнес  саласына  айналдыратын  қосымша 

шаруашылық стимулдарын көздеу; 



 

энергия үнемдеу іс-шараларын іске асырудың дәстүрлі емес схемаларына салықтық 

немесе  басқа  да  қаржылық  қолдау  қажет.  Энергия  тиімді  жабдықтың  лизингі, 

экспорттық  және  т.  б.  үнемді  энергия  көздерін  қоса  алғанда,  табиғи 

монополиялардың энергетикалық желілеріне қол жеткізу ; 



 

мақсатты қаржыландыру; 



 

отын  мен  энергияны  үнемдеу  үшін  барлық  деңгейдегі  персоналды  материалдық 

ынталандырудың,  оның  ішінде  экономикалық  санкциялардың  пәрменді  жүйесін 

енгізу қажет; 



 

энергия үнемдейтін жабдықтың жылдам амортизациясы. 

Қазіргі уақытта тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық кәсіпорындарында іс жүзінде 

энергия  үнемдеуді  басқарудың  экономикалық  әдістерінің  бірі  -  бағалар  мен  тарифтер 

жүйесі  әсер  етеді.  Оның  мүмкіндіктері  де  толық  пайдаланылмайды.  Энергия  үнемдеу 

мақсатында бағалық және тарифтік реттеудің негізгі бағыттары: 



 

нарықтық орта жеткіліксіз болған жағдайда экономиканың көптеген секторларында 

инфляцияның  өсуіне  жол  бермеу  керек.  Табиғи  монополиялар  салаларының  өніміне 

бағаларды  тікелей  мемлекеттік  реттеу  және  басқа  салалардағы  еркін  бағалардың  серпіні 

мен арақатынасына жанама Мемлекеттік әсер ету; 

381 

 



 

отандық  қайта  өңдеу  өнеркәсібі  кәсіпорындарының  бәсекеге  қабілеттілігі  энергия 

ресурстарына бағаның өсуін тежеуге мүмкіндік береді; 



 

энергия  үнемдеу  бағдарламасын  іске  асырудың  бірінші  кезеңін  тұрақтандыру. 

Энергия 

аудитінің 

нәтижелері 

бойынша 

газға, 

электр 

энергиясына 

және 

орталықтандырылған өндірілетін жылуға реттелетін бағалар мен тарифтерді төмендету; 



 

тұтынушылардың  салалық  сәйкестілігіне  байланысты  энергетикалық  ресурстарға 

бағаларды саралаудан бас тарту. Халықтың аз қамтылған топтарына атаулы қолдауды бір 

мезгілде  енгізу  кезінде  экономиканың  өндірістік  секторына  баға  жүктемесін  ұлғайту. 

Халықты,  әлеуметтік  сала  объектілерін  және  агроөнеркәсіптік  кешен  объектілерін 

тоғыспалы қаржыландыруды тоқтату; 



 

күн  аймақтары  (күндізгі,  түнгі),  апта  күндері,  жыл  мезгілдері  және  тұтынылатын 

энергия  көлемі  бойынша  электр  және  жылу  энергиясына  реттелетін  тарифтерді  әзірлеу 

және қолданысқа енгізу; 



 

табиғи  газ  бағасына  газды  үнемдеуге  экономикалық  негізделген  шығындарды 

енгізу; 



 

энергия  үнемдеуге  қосымша  ынталандыру  жасау.  Оның  ішінде  тұтынушыларға 

жеткізілетін энергетикалық ресурстарға сараланған бағалар мен тарифтер әзірлеу. Сондай-

ақ  құрылымдық  қайта  құруды  және  отын  өңдеудің  энергия  сыйымдылығын  төмендетуді 

қолдаудың  шоғырландырылған  нысаналы  инвестициялық  құралдарын  құру  және 

қолданысқа енгізу ; 



 

энергиямен  жабдықтаушы  ұйымның  табысын  іргелес  өнімдерді  (тауарлық  несие) 

сатудан  экономикалық  пайда  есебінен  өтеу.  Бәсекеге  қабілетті  өнім  өндіретін 

кәсіпорындарға  өтеулі  негізде  энергия  сыйымдылығын,  газға  жеңілдікті  бағаларды  және 

белгілі бір уақытқа электр энергиясына тарифтерді ұсыну [14]. 

 Бағалар  мен  тарифтер  жүйесін  пайдалану,  энергия  жүйесінің  жүктеме  кестесін 

теңестіру  арқылы  жүзеге  асырылуы  мүмкін  энергия  үнемдеудің  неғұрлым  пәрменді 

бағыттары. Және энергетикалық жүйенің реактивті қуат режимін реттеу. 

Экономикалық саясат қажет, бірақ энергияны үнемдеуді күшейтудің жеткіліксіз шарты 

болып табылады. Әкімшілік шараларды жандандыру қажет: 

-  энергия  үнемдеуге  қойылатын  талаптарды  қатаңдату  бағытында  қолданыстағы 

нормаларды, ережелер мен регламенттерді қайта қарау; 

- 

 

 нормаларын бұзғаны үшін санкциялар белгілеу, сондай-ақ тиімсіз жұмсалатын энергия 

ресурстары үшін жоғары ақы төлеу; 

- энергия тұтыну құралдарын және жаппай қолданылатын жабдықтарды энергия тұтыну 

стандарттарына сәйкес міндетті сертификаттау; 

 кәсіпорындардың,  бірінші  кезекте  энергияны  көп  қажет  ететін  кәсіпорындардың 

тұрақты энергетикалық аудитін жүргізу; 

- энергия үнемдеуді кеңінен жарықтандыруды ұйымдастыру.    

Энергия тұтыну және энергия үнемдеу саласындағы стандарттау және сертификаттау 

саласындағы бірінші кезектегі іс-шаралардың қатарына мыналар жатады: энергия үнемдеу 

бойынша  жалпы  техникалық  стандарттар  кешенін  әзірлеу;  энергия  тұтыну  өнімдеріне, 

отын-энергетикалық  ресурстар  мен  материалдарға  энергия  тиімділігі  көрсеткіштерін 

енгізу,  енгізу  бөлігінде  мемлекеттік  стандарттарды  әзірлеу  және  қайта  қарау;  отын-

энергетикалық  ресурстардың(  жүйенің)  шығынын  өлшеу  және  есепке  алу  құралдарына 

мемлекеттік  стандарттарды  әзірлеу,  өлшеу  дәлдігінің  нормалары;  энергия  тұтыну 

өнімдерін, энергетикалық ресурстарды энергия тиімділігінің нормативтік көрсеткіштеріне 

сәйкестігіне сертификаттау жүргізудің үлгі тәртібін әзірлеу [15]. 

382 

 

Энергия  үнемдеудің  орнықты,  құрылымдық  әдіснамалық  негізін  құру  мемлекеттік 

және өңірлік саясат үшін де кезек күттірмейтін міндет болуға тиіс. Энергия үнемдеу және 

энергияны  тиімді  пайдалану  жөніндегі  іс-шаралар  өңірлерді  әлеуметтік-экономикалық 

дамытудың  өңірлік  бағдарламаларының,  өңірлік  энергетикалық  бағдарламалардың 

міндетті бөлігі болуға тиіс. 

Тұрғын  үй-коммуналдық  шаруашылығында  энергия  үнемдеу  саясатын  іске  асыру 

нәтижесінде:  бұл  энергия  тұтынудың  және  сәйкесінше  саланың  өсуінің  жеткілікті  төмен 

қарқынымен  салада  жаңа  өндірістік  қуаттар  құруға  инвестиция  салу.  Бюджет  қаражатын 

бөлуге  қажеттілік  айтарлықтай  төмен  болған  кезде  тұрғын  үй-коммуналдық 

шаруашылықты  дамытудың  қажетті  қарқыны  қамтамасыз  етілетін  болады.  Қала 

бюджетінен  халықты  жылыту,  ыстық  және  суық  сумен  қамтамасыз  ету  қызметтерін 

төлеуге  дотация  көлемі  айтарлықтай  төмендеді.  Қорытындылай  келе,  өнеркәсіп 

негіздерінің  бірі  әрқашан  өндіріс  саласында  және  оларды  тұтыну  саласында  үлкен  рөл 

атқарады.  Салыстырмалы  түрде  оңай  қол  жетімді  энергия  ресурстарының  болмауы 

экологиялық  апаттарға  әкелуі  мүмкін  немесе  әлемнің  көп  бөлігінің  дамуын  бәсеңдетуі 

немесе тоқтатуы мүмкін. 

 

жүктеу/скачать 7,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: