«Ғылыми зерттеулер негіздері» пәнінің емтихан сұрақтары «Ғылыми зерттеулер негіздері»

Ғылымның құрылымы,оны ққрайтын элементтер,ғылымның даму заңдылықтары

жүктеу/скачать 0,7 Mb. бет 67/94 Дата 10.12.2023 өлшемі 0,7 Mb. #136739

Бұл бет үшін навигация:

• Ғылым дамуын

18.Ғылымның құрылымы,оны ққрайтын элементтер,ғылымның даму заңдылықтары. Ғылымның құрылымын (жүйесін) оны құрайтын элементтерді бөлу негізіне байланысты әр түрлі тәсілдермен ұсынуға болады. Сонымен, В.П.Кохановский, бөлу негіздерінің біріне сәйкес төмендегідей жіктейді: - шындықпен қатар шындыққа жанаспайтын нәтижелерді (діни, сиқырлы идеялар, белгілі бір қарама-қайшылықтар мен парадокстар, жеке қалау, антипатиялар, қателіктер және т.б.) қамтитын ғылым; - ғылымның берік өзегі - сенімді, шынайы білім қабаты; - ғылым тарихы; - ғылым социологиясы. Ғылымды мыналардан тұратын жүйе ретінде қарастыруға болады: - теориядан; - зерттеу әдістемесі, әдістері мен тәсілдері; - алынған нәтижелерді енгізу практикасы. Егер ғылым өзара әрекеттесу тұрғысынан қарастырылса танымның пәні мен объектісі, онда ол келесі элементтерді қамтиды: - объект (субъект) - нақты ғылым нені зерттейді, қандай ғылыми білім бағытталған; - субъект - нақты зерттеуші, зерттеуші, ғылыми ұйымдағы, ұйымдағы маман; - объективті шындықты түсінудің және шындықтың заңдылықтарын ашудың белгілі бір тәсілдерін, операцияларын, әдістерін қолданатын субъектілердің ғылыми қызметі. Ғылыми-білімнің құрылымымен ғылым атқаратын функциялар тығыз байланысты. Олар бірнешеу: 1) түсіндіру - табиғат объектілері мен табиғат құбылыстарының мәнін ашып, түсіндіру; 2) жүйелеу - жиналған фактілік материалдарды сурыптап, бір жүйеге енгізу; 3) суреттеу - қоршаған жағдайдың байланыстары мен қасиеттерін сипаттап көрсету; 4) болжам жасау - дәл қазіргі кезде жүріп жатқан процестердің даму дәрежесін есепке ала отырып, болашаққа болжам жасау; 5) қорытынды жасау - табиғаттағы болып еткен, қазіргі кезде жүріп жатқан және болашақта күтілетін процестерді есепке ала отырып, ғылыми негізде қорытынды жасау; 6) жаңалық ашу - табиғаттың жаңа заңдарын ашу, жаңа ғылыми гипотезалар шығару; 7) өндірістік-тәжірибелік бағыт беру - алған білімді өндірісте, әлеуметтік басқаруда және тағы басқа салаларда қолдану мүмкіндігі; 8) дүниетанымдық - алған білімді әлемнің обьективті картинасымен байланыстыру. Ғылым дамуын тарихи кезеңдерсіз қарастыру мүмкін емес болғандықтан, 19 ғасырдың екінші жартысында арнайы ғылым тарихы ілімі қалыптасты. Ғылымның түпбастауының кезеңін анықтау да жалпы алғанда қиындық туғызатын мәселе болғандықтан, ол туралы мынадай әр түрлі көзқарастар қалыптасқан: ғылым адамзаттың пайда болуымен бірге, еңбек құралдарын қолданып, табиғатқа үстемдік жүргізе бастағаннан-ақ қалыптасты; 2500 жылдай бұрын Грек философиясы кезеңінде пайда болған; 400 жылдай бұрын жаратылыстану білімдерінің пайда болуынан, екі ғасыр бұрын позитивті ойлау машығының ықпалымен пайда болған. Екіншіден, ғылым дегенді анықтаудың өзі қиындықтар туғызады, ғылыми мен ғылыми еместі ажыратудың өзі қиындықтар туғызады, ғалымдар тарихи дамудың барысында да ғылымды анықтауда әр түрлі шешімдерге келіп отырған. Сондықтан да оның шығу тегін анықтау қиынға түседі. Сонымен қатар ғылым әр мәдениетте де әр түрлі қарастырылады. Мысалы, физиканың өзі әр түрлі деп айтуға болады. Антикалық мәдениетте физика денелердің тұрақтылығы, арабтарда алхимиялық, жаңа еуропада шексіз кеңістіктердің динамикасы. жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу: