«Ғылыми зерттеулер негіздері» пәнінің емтихан сұрақтары «Ғылыми зерттеулер негіздері»
Дедукция əдіс ретінде, дедуктивті қорытынды жасау ережелері
жүктеу/скачать 0,7 Mb.
|
«ÒÑлÑми зеÑÑÑеÑÐ»ÐµÑ Ð½ÐµÐ³ÑздеÑÑ» пÓнÑнÑÒ£ емÑÐ¸Ñ Ð°Ð½ ÑÒ±ÑаÒÑаÑÑ Â«ÒÑлÑми -emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- Тікелей
- Аксиоматикалық-дедуктивті әдіс.
- Гипотетикалық-дедуктивті әдіс.
- Ғылыми стильдің көркем əдебиет стилінен айырмашылығын концептуалды кесте арқылы көрсетіңіз.
| Дедукция əдіс ретінде, дедуктивті қорытынды жасау ережелері
Дедуктивті әдіс ойлаудың немесе ойлаудың нақты формасына сілтеме жасау үшін айтылады, ол берілген үй-жайлардан немесе ұсыныстардан логикалық және дәлелді тұжырымдар жасайды. Бұл, басқаша айтқанда, ең жалпыдан (мысалы, заңдар мен принциптерден) нақтыға (нақты фактілерге) баратын ойлау тәсілі. Ойлаудың осы тәсіліне сәйкес, аргументтердің қорытындылары алдын-ала өз үй-жайларында беріледі, сондықтан нәтижені білу үшін тек оларды талдау немесе бұзу қажет болады. Мұны істеу үшін, үй-жай шындыққа сәйкес келуі керек, өйткені оның жарамдылығы тұжырымдардың ақиқат екендігіне немесе болмауына байланысты болады. Дедуктивті әдісті екі жолмен қолдануға болады: Тікелей Бұл жағдайда бастапқы нүкте айналасындағылармен қарама-қарсы қойылмайтын жалғыз алғышарт болып табылады. Нұсқау. Бұл жағдайда біз екі үй-жайдан бастаймыз: біріншісінде әмбебап мәлімдеме, ал екіншісінде нақты тұжырым бар; екеуін де салыстырудан қорытынды шығады. Осылайша, атап өткен жөн үй-жайлардың жарамдылығы қорытындыларды анықтайды: дұрыс емес үй-жайлардан бастау және қате тұжырымдар жасауға болады, осы себепсіз ойлау қисыны дұрыс емес. Екінші жағынан, бұл әдіс тағы екі күрделі әдісті тудырады, олар: Аксиоматикалық-дедуктивті әдіс. Теоремалар (ұсыныстар) жиынтығы алдын-ала берілген аксиомалар (алғышарттар) жиынтығынан қисынды пайымдауды қолдана отырып шығарылады. Гипотетикалық-дедуктивті әдіс. Феноменді бақылаудан интерпретациялық гипотеза жасалады, содан кейін дедуктивті логикалық пайымдау арқылы салыстыруға ұшырайды. Бұл ғылыми білімнің қолданатын әдісі. Ғылыми стильдің көркем əдебиет стилінен айырмашылығын концептуалды кесте арқылы көрсетіңіз. Стиль (лат. stylus, грек. stylos – жазуға арналған таяқша) – қаламгердің жазу мәнері, ой түйінін ашу тәсілі, образдар жүйесінің тұрақты бірлігі. Стильдің жұмыс стилі, газет стилі, ғылым стилі, т.б. түрлері бар. А.Байтұрсынов “Әдебиет танытқыш” еңбегінде стиль туралы “Әр ақын, әр жазушы сөздің басын өзінше құрастырып, өз оңтайымен тізеді, әрқайсысының лұғатында өзіндік айырымы, өзіндік белгісі болады. Ол белгі әркімнің өз ыңғайымен сөз тізіп, әдеттенуінен, салттануынан болады. Ол салттар жалпы сөз тізу салттарынан, шарттарынан аса алмайды. Сөз шығарушылар, әуелі сөз ұнасымына керек жалпы шарттарды орнына келтіріп, өзінің өзгеше әдісі болса, соның үстіне ғана қосады. Сондықтан сөз шығарушылар бәрінен бұрын лебіз дауысынан шыққан сөздің асыл болуының жалпы шарттарын білуі қажет” дейді. 3. • Ғылыми стиль –табиғат, адам және қоғам туралы объективті хабар беруді мақсат ететін функционалдық стильдердің бірі. • Ғылыми жұмыстардың стилі ғылыми еңбектің мазмұны мен мақсатынан туындайды. Дәлірек айтқанда, ғылыми стильдің мақсаты –бізді қоршаған шындықты мүмкіндігінше дәл және толық түрде түсіндіру, құбылыстардың арасындағы байланыстың себептері мен салдарын ұғындыру, тарихи дмаудың заңдылықтарын ашу т.с.с. мәселелер. • Ғылым саласындағы ойлаудың ең басты формасы –ұғым, ал одан кейінгі ойлау динамикасы тіл арқылы жүзеге асқанда, пікір мен ой қорытуға сүйенеді. Сөйтіп, ғылым ойлаудың интеллектуалдық –ұғымдық бейнесімен сипатталады. • Тым ерте кезде ғылыми шығармалар трактат, диалог, тіпті поэзиялық туындылар (одалар мен поэмалар) ретінде жазылған. Қазіргі ғылыми стильдегі еңбектер прозаға ұқсас сипатта жарық көріп жатады да, оның жанрларына монография, оқулық, мақала, ғылыми есеп, диссертация, реферат, баяндама, тезистер, патенттер, т.б. жатады. 4. • Ғылыми –зерттеу жұмысында белгілі бір ұсынылған жорамалдың ақиқаттығына сендіру, дәлелдеу көзделеді. Сондықтан мұндай еңбек екі міндеттің орындалуын нысанаға алады. Ол міндеттердің бірі – ақпараттық міндет те, екіншісі –ықпал етушілік міндет. Мұнда аргументтің қаншалықты нақтылығына басты назар аударылады. • Осыған байланысты ғылыми стильдің екі түрлі қызметі көзге түседі: ғылыми ақпаратты жеткізу ғана емес, сол ақпараттың көп жағдайда жаңалықтың ақиқаттығын дәлелдеу де, екіншісі –оқырманның немесе тыңдарманның логикалық ойлау қабілетінің белсенділігін арттыру. Бірінші жағдайда әр түрлі формулалар, теңеулер, сызбалар, графиктер т.б. аргументтің құралдары болып табылады. • Ғылыми стильдің ең басты үш түрлі сапасы: • Логикалылық • Айқындылық • Дәлдік 5. • Мәтінде берілетін ойдың жүйелі орналасып, оның берік мағыналық байланыстарының болуы логикалылық деп есептеледі. • Айқындылықтың мәнісі –үлкенді –кішілі пікірледің түсінікті қабылдануы, осылайша түсінікті болуы, сөздің өз мағынасында қолданылуы, екіұшты мағынаның туындамауы, ойдың нақтылы жеткізілуі. • Дәлдік ғылыми еңбекте сөз мағынасының бейнелі түрде жұмсалуын қолдамайды. Демек, сөздің эмоциялық бояуының ғылыми стильде қолданылмағаны жөн. • Ғылыми стильді ғылымдық тегіне немесе циклына байланысты физика математика стилі және қоғамдық – саяси стиль деп бөлінетінін кейбір зерттеушілер атап өтеді. 6. • Ұлттық тілдің функционалдық саласы болып табылатын ғылым тілінің негізгі арқауы – термин. Басқаша айтқанда термин ғылымдағы “орталық” ұғым, түпқазық ұғым. Қазіргі кезде мамандық тілінің тілдік, тілдік емес ерекшеліктері барған сайын күшейе түсуде. Мысалы, салалық ғылымдар тілінде формула, сызба, символ, схема, сурет т.б. бейвербалды таңбалардың қатары көбейе түсті. Тіпті ғылымның белгілі бір саласының өзінде әлденеше тармақтар пайда болып, олар өздерінің терминдік, терминдік элементтер жүйесі арқылы бір-бірінен алшақтай түсті. Бұл бағытты кәсібицентристік бағыт деп атауға болады. • Ғылыми мәтінде сөз желісі логикалық жүйеге бағынады, өзара бірімен бірі байланысты арнаулы ақпараттар баяндалады, сөз сипаттау түрінде болып, дәлдікке ерекше мән берілді. Мұның өзі ғылыми дискурстың мамандандырылған ақпарат беру//қабылдау жағынан өзге де коммуникацияның түрінен (көркем дискурс, публицистикалық дискурстан) ерекше екенін көрсетеді. 7. Ғылыми стильде диалог пен монолог қолданылады. Соның ішінде монолог жетекші орында. Ғылыми стильдің ауызша және жазбаша түрлері бар. Жазбаша түрлеріне жататындар: монография, мақала, диссертация, рецензия, оқулықтар т.б. Ауызша түріне жататындар: баяндама, жарыссөз, лекция т.б. Ғылыми стильдің бұл екі түрінің ішінде жазбаша еңбектер жетекші орын алады. Фонетикалық ерекшелігіне келетін болсақ, ғылыми стильге байланысты еске алатын жай –еңбектердің көбіне жазбаша түрде болатыны. Дегенмен, ғалым лекция, баяндамасын ауызша оқығанда интонация мен паузаның әдеттегі сөйлеудегі интонация мен паузадан айырмашылығы бар. Ғалым сөйлегенде белгілі бір ұғымға, жаңа түсінікке ерекше екпін беріп, талдауларын интонация арқылы саралап айтады. Ғылыми стильдің лексикасы туралы сөз болғанда, ең алдымен ескеретін жағдай терминдерге қатысты болмақ. Терминдік даар сөздер мен сөз тіркестері екі түрлі: таза ғылыми терминдер және көпшілікке түсінікті терминдер. жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|