14. Академиялық хат қағидаттары: стильдік ерекшеліктері, жанрлары, композициясы мен логикасы. Логикалық заңдар мен ережелерді пайдалану. Академиялық хат-бұл ғылыми еңбектерді ұсыну стилі. Бұл ғылыми еңбектердегі ойларды қысқаша және қол жетімді түрде жеткізе білу. Бұл стиль ерекшеліктері:
➢ мәтін құрылымына және оның дизайнына қойылатын белгілі бір талаптардың болуы;
➢ презентацияның ғылыми немесе публицистикалық стилін қолдану;
➢ дәлелдеу және парафраздау қабілеті;
➢ сілтемелерді дұрыс енгізу және сілтемелер тізімін жасау мүмкіндігі.
Академиялық жазба жеке пікірді білдіруге емес, сипатталған проблемаға шоғырланумен сипатталады. Бірінші адамның орнына үшінші адамды қолданған жөн, ауызекі лексиканы, қысқартуларды, фразеологизмдерді пайдаланбау керек. Басқа стильдерден айырмашылығы, материалды жақсы түсіну үшін сол сөздерді қайталауға рұқсат етіледі, синонимдер аз қолданылады.
Академия жүйесін дамытумен айналысатын мамандар академиялық хат мәтіндерінің бастапқы және қайталама жанрларын анықтады. Біріншісі мыналарды қамтиды:
➢ Ғылыми мақала – ғылыми-техникалық ақпаратты берудің негізгі көзі, мәтінде ғалымның зерттеу нәтижелері, логикалық дәлелдер, алынған деректердің негіздемесі бар.
➢ Рецензия - басқа беделді ғалымдардың ғылыми еңбегін сыни бағалау.
➢ Монография-белгілі бір тақырыпқа арналған жұмыс, оны зерттеуші ғылыми тақырыптар
бойынша табылған көптеген дереккөздер негізінде жазады.
➢ Диссертация-ізденушіге ғылым кандидаты/докторы ғылыми дәрежесін алу үшін қажетті
көлемді ғылыми еңбек.
Екінші жанрлардың арасында:
➢ Реферат-түпнұсқа дереккөзге ұқсас және шынайы ақпаратты беретін, бірақ жаңа
ақпаратпен толықтыру мүмкіндігі бар мәтін.
➢ Аннотация-ғылыми жұмыстың қысқаша мазмұны, мәнін көрсетеді. Тақырып бойынша
тезистер тізімі немесе мақаланың, диссертацияның құрылымын сипаттау түрінде болуы
мүмкін.
➢ Ғылыми пікірталастар-талқылау, қарама-қайшылықтарды айту, әртүрлі көзқарастарды
сыни тұрғыдан қарастыру арқылы белгілі бір мәселенің шешімін іздеу.
Жазудың мазмұны, көлемі және басқа да ерекшеліктерінің айырмашылығына қарамастан, академиялық хаттың барлық жанрларының ортақ ерекшелігі бар – материалды ұсынудың дәлдігі, айқындылығы және дәйектілігі.
Академиялық хат және оның ерекшелігі. Кез-келген оқырман қалауына орай түрлі жанрдағы мәтіндерді оқиды. Мәтіндердің түрлерін шартты түрде академиялық және академиялық емес деп 2 бөлуге болады.
Сонымен қатар, академиялық хаттың ерекшелігі:
-Обьективті түрде жазылады -Ғылыми стильде жазылады -Жүйелі құрылыммен жазылады -Сілтемелерді жиі қолданады.
Академиялық мәтін ешқашан субьективті болмауы тиіс. Мысалы, «Менің ойымша, академиялық жазылымның басқа жазылымдарға қарағанда 4 айырмашылығын көре аламын» деген сөйлемді обьективті түрде былай беруге болады: «Жалпы алғанда, академиялық жазылымның басқа жазылымдардан 4 түрлі ерекше айырмашылығын байқауға болады». Академиялық бағыттағы сөйлемдер толық грамматикалық құрылымда беріліп, нақты ақпарат беруін көздейді. Сонымен, академиялық құрылыммен жазылатын сөйлемдердің негізгі мақсаты берілетін ақпаратты түсінікті дәлелді етіп анық жеткізу.