«Ғылыми зерттеулер негіздері» пәнінің қосымша емтихан сұрақтары 1-деңгей «Ғылыми зерттеулер негіздері»
Индукция танымəдісіретінде, индуктивтіəдістіқолданудыңқолдануаймағы
жүктеу/скачать 463,41 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дедукция əдісретінде, дедуктивтіқорытындыжасауережелері.
| Индукция танымəдісіретінде, индуктивтіəдістіқолданудыңқолдануаймағы.
Индуктивті әдіс Бұл индукцияға негізделген ақыл-ой стратегиясы, ол жалпы тұжырымдар жасау үшін белгілі бір алғышарттардан шығады. Бұл тұрғыда индуктивті әдіс нақты бақылаулар негізінде кең жалпылау жасау арқылы жұмыс істейді. Бұл индуктивті пайымдауда алғышарттар тұжырымға шындықты беретін дәлелдемелер болып табылады. Индуктивті әдіс бірнеше сатыдан тұрады. Ол белгілі бір фактілерді бақылаудан басталады, оларды жазады, талдайды және қарама-қарсы қояды. Содан кейін ол алынған ақпаратты жіктейді, заңдылықтарды орнатады, жалпылау жасайды, жоғарыда айтылғандардың бәрінен түсініктеме немесе теория шығарады. Индуктивті әдіс ғылыми салада кеңінен қолданылады. Бұл, бір жағынан, салыстырмалы түрде икемді әдіс, ал екінші жағынан, барлауға мүмкіндік береді. Бұл әдіс, ең алдымен, теориялар мен гипотезаларды тұжырымдау үшін қолданылады. Индукция (лат. Inductio - ой салу) - жеке фактілер жайындағы ғылыми білімнен немесе жалпы емес білімнен жалпы білімге, тәжірибелік нәтиделерден теориялық жалпылау мен қорытындыға, жекеден жалпыға, белгіліден белгісізге қарай қозғалудың логикалық әдісі. Индукция - жалпылаудың және ой қозғалудың формасы. Ол тәжірибелік таным мен ғылыми зерттеудің тарихымен тығыз байланысқа. Индукция ертедегі үнділік логикада, Лаоцзы еңбектерінде, ертедегі грек логикасында зерттелді. Аристотель өзінің "Бірінші аналитикасынлда" индукцияның қарапайым формасы болатын толық индустрияны қарастырды. Оның "Топикасындағы" индукция толық емес индукцияны да қамтиды. Сондықтан бұл еңбектері айтылған индукция туралы түсінік едәуір кеңірек және жалпыланған. Дегенмен индукция жайындағы аристотельдік түсінік өте жеткіліксіз және қарапайым болды. Өйткені индукцияның танымдағы ролі мен орны дұрыс түсінідірілмейді, индукция ой қорытындысының басқа формаларынан оқшауланып қарастырылады. Жаңа уақыт заманында индукция жайындағы ілім онана әрі дамытылды Дедукция əдісретінде, дедуктивтіқорытындыжасауережелері. Дедукция (лат deductios - толық білу) - алғашқы ойдан логикалық жолмен (яғни логика заңына сәйкес) туған жаңа пікірді білдіретін ойлау формасы. Дедукция жалпыдан ерекшеге, одан жекеге апаратын ой қортындысының бір түрі. Ойдың мұндай бір ізділігін тұжырымдау деп айтады, ал осы тұжырымның әрбір компоненті не бұрын дәлелденген пікір немесе аксиома немесе гипотеза болып табылады. Тұжырымның соңғы пікірі қорытынды деп аталады. Дедукция - біздің ойлау процесімізде маңызды роль атқарады нақтылы фактілерді жалпы ережеге салып, одан кейін жалпы ереже бойынша осы нақты фактіге сәйкес белгілі бір тұжырым алғанда біз дедукция формасында ой қорытамыз. Егерде алғы шарт ақиқат болса, онда тұжырымның дұрыстығы материалдық дүниенің заңдылығы, жалпы мен жекенің обьективті қатынасы мен байланысының дедукция еределерін де бейнелеуінен туады. Дедуктивті әдіс ойлаудың немесе ойлаудың нақты формасына сілтеме жасау үшін айтылады, ол берілген үй-жайлардан немесе ұсыныстардан логикалық және дәлелді тұжырымдар жасайды. Бұл, басқаша айтқанда, ең жалпыдан (мысалы, заңдар мен принциптерден) нақтыға (нақты фактілерге) баратын ойлау тәсілі. Ойлаудың осы тәсіліне сәйкес, аргументтердің қорытындылары алдын-ала өз үй-жайларында беріледі, сондықтан нәтижені білу үшін тек оларды талдау немесе бұзу қажет болады. Мұны істеу үшін, үй-жай шындыққа сәйкес келуі керек, өйткені оның жарамдылығы тұжырымдардың ақиқат екендігіне немесе болмауына байланысты болады. Дедуктивті әдісті екі жолмен қолдануға болады: Тікелей Бұл жағдайда бастапқы нүкте айналасындағылармен қарама-қарсы қойылмайтын жалғыз алғышарт болып табылады.
Екінші жағынан, бұл әдіс тағы екі күрделі әдісті тудырады, олар: Аксиоматикалық-дедуктивті әдіс. Теоремалар (ұсыныстар) жиынтығы алдын-ала берілген аксиомалар (алғышарттар) жиынтығынан қисынды пайымдауды қолдана отырып шығарылады. Гипотетикалық-дедуктивті әдіс. Феноменді бақылаудан интерпретациялық гипотеза жасалады, содан кейін дедуктивті логикалық пайымдау арқылы салыстыруға ұшырайды. Бұл ғылыми білімнің қолданатын әдісі. Дарига жүктеу/скачать 463,41 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|