Ғылымның тарихы мен философиясының пәні


Ғылыми дәстүрлер мәселесі



бет83/103
Дата27.03.2023
өлшемі335,4 Kb.
#76609
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   103
Байланысты:
?ûëûìíû? òàðèõû ìåí ôèëîñîôèÿñûíû? ï?í³

24.Ғылыми дәстүрлер мәселесі.
Дәстүр мәселелері ғылымның дамуының негізгі факторы ретінде алғаш рет венгр философы Т.Кунның еңбектерінде қарастырылды. Дәстүр бойынша (лат. Traditio - беру, дәстүр) олар ұрпақтан ұрпаққа беріліп, белгілі қоғамдар мен әлеуметтік топтарда ұзақ уақыт сақталған әлеуметтік және мәдени мұра элементтерін білдіреді .
Дәстүрге қоғамдық сана мен әлеуметтік практика құрылымдарының тұрақтылығы, өзгермейтіндігі және жаңаруы тән.
Дәстүрлі ғылым, сіздер білетіндей, белгілі бір бұрыннан қалыптасқан парадигма шеңберінде жұмыс істейді - ғылыми қауымдастық қабылдаған және бөлісетін және оның мүшелерінің көпшілігін біріктіретін іргелі ғылыми көзқарастардың, тұжырымдамалар мен терминдердің жиынтығы.
Ғалым басым парадигманың ережелеріне сәйкес әрекет ете отырып, кездейсоқ осы парадигманың ішінде түсініксіз болатын фактілер мен құбылыстарға тап болады. Ғылыми зерттеу және түсіндіру ережелерін өзгерту қажет. Мысалы, Уилсон камерасындағы физиктер электронның ізін көргісі келіп, кенеттен бұл із шанышқының пішініне ие екенін анықтады. Бұл олардың күткендеріне сәйкес келмеді, бірақ олар эксперименттік қателіктер ретінде қарастырған нәрселерін түсіндірді. Шындығында, позитронның ашылуы байқалған құбылыстың артында көрініп тұрды. Ескінің шеңберіне сыймаған жаңа фактілердің қысымымен парадигма ауысуы орын алды.
Кун бұл парадигманың ауысуын ғылыми революция деп атады . Әрбір ғылыми революция алдыңғы идеялар шеңберінде түсінуге болмайтын жаңа заңдылықтарды ашады. 
25.Ғылыми танымның ерекшеліктері.
Ғылыми таным – танымның ең жоғарғы пішімі. Ғылыми таным рационалдық сипатының басымдылығымен сипатталатын өте күрделі құбылыс. Ол негізінен ұғымдар жүйесі, теориялар, заңдар сияқты басқа да ойлау процестерінің түрлері арқылы айқындалады. Әрине, мұнда сезімдік танымның рөлі де жоққа шығарылмайды, алайда ол ғылыми танымның теория ауқымында жанама, екінші рөл атқарады. Ғылыми таным құбылыстар мен процестердің ішкі әмбебаптық байланыстары мен заңдылықтарын эмпирикалық білім мен ақыл-ойға табан тіреп, рационалды түрде сараптау арқылы бейнелейді. Мұндай сараптау ұғымдар жүйесі, ой қорытындысы, заңдар, категориялар мен принциптер сияқты жоғары дәрежедегі абстракциялар жүйесі арқылы іске асады. Ғылыми танымның ең маңызды міндеті – мейлінше ақиқатқа жету, оның мазмұнын жан-жақты ашу. Осы міндетті іске асыру үшін ғылыми танымның көптеген тәсілдері кеңінен пайдаланылады, оларға: абстракциялау, идеализациялау, синтез, дедукция, абстрактіліктен нақтылыққа өрлеу, тарихилық және логикалық әдістер жатады. Ғылыми танымның маңызды ерекшелігі – оның өзіне бағытталғандығы немесе ішкі ғылыми рефлексия ретінде калыптасуы; яғни, ол тек таным процесінің өзін, оның пішімдері мен әдіс-тәсілдерін, ұғымдар жүйесін зерттейді;


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   103




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет