Фома Аквинский Аристо-тельдің ілімін қолдайды: адам – бұл жан мен дененің бірлігі. Жан – дене тірші-лігінің және белсенділігінің бастауы.
Фома Аквинский жанның вегетативтік, сезімдік және ақылмен ұғынылатын бөлімдерін ажыратады
Фома Аквинский (1225 - 1274) «Теология жинағы»
Фалсафа: Ибн Сина рух туралы
Ибн Сина (980-1037) «Рух - бұл қажетті болмыс. Ол таза, ізгі, таза акикат және таза акыл ой Эманация (өзінен ағызу) жолымен ол табиғатты жаратқан. Табиғат - ықтималды болмыс. Рух мәңгі болғандықтан, табиғат та мәңгі. Жан денемен бірге өзара әрекеттесіп өмір сүреді, сондықтан оның денеден бөлек, жеке өлместігі мүмкін емес»
Жаңа Заман: Рене Декарттың дуализмі
Жаңа Заманда жан денеден ерекшеленетін мән ретінде танылды
Р.Декарт «философияның негізгі сұрағын» дуализм тұрғысынан шешеді: «Не бірінші: материя ма, әлде, сана ма деген таласы мағынасыз. Адам табиғаты дуалистік болғандықтан (өз бойында екі - материалды және рухани субстанцияны біріктіретіндіктен), материя да, сана да бірінші бола алмайды - олар әрқашан болған және тұтас болмыстың екі түрлі көрінісі».
Рене Декарт (1596-1650)
Рене Декарт «тума идеялар» туралы
Декарт: «Тума идеялар адам санасына тәжірибеден тәуелсіз берілген. Бұл Құдай туралы және өзгермейтін мәңгі мәндер туралы идеялар мен анық геометриялық ұғымдар»
Жаңа Заман философиясында «рух - зерде және ойлау» деген рационалдық түсіндірме дамып шықты.
Неміс классикалық философиясындағы ақыл-ойдың транценденталдық негіздері
Иммануил Канттың философиясында «тума идеялар» рөлін априорлық танымдық формалар атқарады. Олар трансценденталды сипатта, яғни эмпирикалық танымның алдында келе жатып, оны ұйымдастырып тұрады.
