Фонетика жєне оныњ салалары

өзін-де де сөз бен сөздің арасында ұшырайды: а)Амангелді (Аманкелді), қаңғызып (қан қызыл), оңғой (он қой). Сөйтіп, көр-

ші дыбыстардың алдыңғысында нқ, нк тіркестері –ңғ, -ңг, -ге, ке-йінгісінде сж тіркесі шш-ға айналады. Көбіне алдыңғысы

ке-йінгіге,   кейде   кейінгісі   алдыңғысына,   ара-тұра   ілгерілі-кейінді   ықпал   етіп,   бірін-бірі   игеріп,   біріне-бірі   бейімделіп

тұрады. Көр-ші буындардың арасында да осыған ұқсас ықпалды аңғаруға да болады. Тек тоғыспалы ықпалға ұшырап, екі

буынның бірдей өзгеруі байқалмайды.

Бір-біріне   ықпал   етіп,   үндесетін   дыбыстар   морфемалар   аралығында   қатар

келген жағдайда ғана болады дедік. Соның өзінде кез-келген сөз бен сөздің аралығындағы ды-быстар ықпалға ұшырай

бермейді. Тек көрші сөздер бір бунаққа еніп айтылғанда ғана ықпал туралы айтуға болады.

         Сонымен тіл дыбыстары жеке-дара күйінде айтылмай, сөз ішінде немесе сөз аралығында бір-бірімен тіркесіп, өз ара

тізбек-телген түрде қолданылады. Сөздердің құрамындағы не сөз ара-лығындағы дыбыстардың біріне-бірі ықпал етіп, бір-

бірімен өз ара үндесіп айтылады екен. Сөз құрамында дауысты дыбыстар-дың өз ара үндесіп айтылатыны сияқты дауыссыз

дыбыстар   да   бір-біріне   әсер   етіп   үйлесімділік   табады.   Дыбыстардың   өзгеріп   үндесуі   олардың   айтылуда   бір-біріне

артикуляциялық  жақтан әсер етуінің нәтижесінде  жүзеге  асады.  Дауыссыздардың бір-бі-ріне  ықпал етіп өз ара  үндесуі

ассимиляция деп аталса, дауыс-тылар үйлесімділігі сингармонизм деп аталады екен. Сондай-ақ тілде сингармонизм мен

ассимиляциядан бөлек диссимиляция деп аталатын дыбыстық өзгеріс түрі де кездеседі.